Της Τάνιας Στέφου,
Η εξέλιξη της τεχνολογίας με ραγδαίους ρυθμούς εμφάνισε την ηλεκτρονική εγκληματικότητα και εμφάνισε προβλήματα στην νομοθεσία του Ποινικού Δικαίου σύμφωνα με τον νόμο 1805/1988, προσθέτοντας τέσσερα εμβόλιμα άρθρα στον ποινικό κώδικα (εδ. β στο άρθρο 13 περ. Γ, 370β, 3705 και 386Α), για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας που σχετίζονται με την πληροφορική. Σύμφωνα με το άρθρο 13 στοιχείο γ’, ΠΚ έγγραφο είναι «κάθε γραπτό που προορίζεται ή είναι πρόσφορο να αποδείξει γεγονός που έχει έννομη σημασία όπως κάθε σημείο που προορίζεται να αποδείξει ένα τέτοιο γεγονός. Έγγραφο είναι κάθε μέσο το οποίο χρησιμοποιείται από υπολογιστή ή περιφερειακή μνήμη υπολογιστή, με ηλεκτρονικό μαγνητικό ή άλλο τρόπο, για εγγραφή, αποθήκευση, παραγωγή αναπαραγωγή στοιχείων που δεν μπορούν να διαβαστούν άμεσα, όπως επίσης και κάθε μαγνητικό ηλεκτρονικό ή άλλο στοιχείο στο οποίο εγγράφεται οποιαδήποτε πληροφορία, εικόνα, σύμβολο ή ήχος, αυτοτελώς ή σε συνδυασμό, εφόσον τα μέσα και τα υλικά αυτά προορίζονται ή είναι προσφορά να αποδείξουν γεγονότα που έχουν έννομη σημασία».
Επιπλέον, το άρθρο 386 του Ποινικού Κώδικα αναφέρει την πρόκληση πλάνης σε ένα φυσικό πρόσωπο με τον δράστη να έχει προβεί στην απόκρυψη των αληθινών συμβάντων. Η διάταξη του ίδιου άρθρου (απάτη με υπολογιστή) διαμορφώθηκε με τον νόμο 4411/2016 ως εξής: «Αν η απάτη στρέφεται άμεσα κατά του νομικού προσώπου του ελληνικού δημοσίου, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και η ζημία που προκλήθηκε υπερβαίνει συνολικά το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών και χρηματική ποινή έως χίλιες (1.000) ημερήσιες μονάδες. Η πράξη αυτή παραγράφεται μετά είκοσι (20) έτη».
Η διάταξη έχει ως κύριο έννομο αγαθό και αντικείμενο την περιουσία, ωστόσο κυρώνει τη συμπεριφορά με σκοπό παρανόμου περιουσιακού οφέλους προκαλώντας προσβολή σε ένα πρόγραμμα Η/Υ. Τα στοιχεία του υπολογιστή μπορούν να επηρεασθούν με οποιονδήποτε τρόπο (διαμόρφωση του προγράμματος, επέμβαση κατά την εφαρμογή, χρησιμοποίηση ελλιπών στοιχείων). Η επέμβαση του χρήστη κατά την εφαρμογή ενός προγράμματος, με χρήση πληκτρολογίου και στο υλικό του Η/Υ αλλά όχι στην έξοδο των στοιχείων, αποσκοπεί στην εισαγωγή στοιχείων τα οποία δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα καθώς και η παράλειψή τους οδηγεί στη λανθασμένη επεξεργασία των δεδομένων.
Η εφαρμογή της διάταξης δεν λαμβάνει χώρα όταν ο δράστης με λάθος χειρισμό του προγράμματος ή με τον επηρεασμό των στοιχείων βλάπτει ξένη περιουσία, όπως επίσης δεν εφαρμόζεται στην χρήση των δεδομένων τα οποία δεν επηρεάζονται. Με την διάταξη 386 του Ποινικού Κώδικα, τιμωρείται η χρήση ορθών δεδομένων με εφαρμογή σε πράξεις όπου γίνεται ανάληψή μετρητών από (ΑΤΜ) μηχάνημα μετά από κλοπή της κάρτας ανάληψης.
Με το άρθρο 370Β του Ποινικού Κώδικα προβλέπεται ειδική προστασία που αφορά τα απόρρητα που έχουν σχέση με Η/Υ. Τα στοιχεία του Η/Υ θεωρούνται απόρρητα όταν δεν είναι κοινώς γνωστά αλλά σε περιορισμένο περιβάλλον, τα γνωρίζει μικρός αριθμός προσώπων και η πρόσβαση σε αυτά γίνεται με τη βούληση του κατόχου τους. Για να χαρακτηριστούν τα δεδομένα απόρρητα, βασική προϋπόθεση είναι εάν είναι προσιτά σε τρίτο. Σε αυτή την περίπτωση προβλέπονται ρήτρες διαφύλαξης του προγράμματος για να θεωρηθεί απόρρητο.
Η πραγματοποίηση αθέμιτης αντιγραφής, αποκάλυψη σε τρίτο, παραβίαση απόρρητων στοιχείων και προγραμμάτων ορίζεται ως εγκληματική συμπεριφορά. Σύμφωνα με το άρθρο 370β, η παραβίαση του απορρήτου τελείται αθέμιτα. Ο έλεγχος της προστασίας στα προγράμματα ή στα στοιχεία του Η/Υ είναι ευρύτατη και η πρόθεση του δράστη για βλάβη ή όχι δεν μπορεί να ελεγχθεί. Το υλικό του Η/Υ προστατεύεται από τις διατάξεις περί απορρήτων του νόμου 146/14. Η εφαρμογή του άρθρου 370Β του Ποινικού Κώδικα εφαρμόζεται και στην περίπτωση που το απόρρητο είναι αποθηκευμένο στην μνήμη του Η/Υ.
Η διάταξη του άρθρου 370 παράγραφος 1 του Ποινικού Κώδικα τιμωρεί την χρήση ενός προγράμματος Η/Υ και την χωρίς δικαίωμα αντιγραφή. Για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας υπάρχει η διάταξη του άρθρου 66 του νόμου 2121/1993, κατά την οποία τιμωρείται ποινικά η αναπαραγωγή ενός έργου που γίνεται με οποιονδήποτε τρόπο. Η μεταφορά των προγραμμάτων σε μαγνητικούς ή οπτικούς δίσκους καθώς και η αποθήκευση στην μνήμη του Η/Υ αποτελούν την αντιγραφή. Ο νόμος απαγορεύει την χρήση προγραμμάτων χωρίς δικαιώματα, όπως και τη φόρτωση του προγράμματος στην μνήμη του Η/Υ. Η τροποποίηση του λογισμικού χωρίς άδεια θεωρείται παράνομη χρήση με την οποία προσβάλλονται τα δικαιώματα του δημιουργού, καθώς και η μεταβίβαση του λογισμικού είναι παράνομη.
Σύμφωνα με το άρθρο 13γ΄ εδάφιο δεύτερο του Ποινικού Κώδικα, τα ψηφιακά δεδομένα περιλαμβάνονται στην έννοια του εγγράφου, όπως σκληροί δίσκοι, χαρτί εκτύπωσης, μαγνητικές ταινίες πιστωτικών καρτών, αρχεία κλπ. Θεωρούνται έγγραφα εφόσον ο προγραμματισμός έγινε από κάποιο πρόσωπο. Σε περιπτώσεις πλαστογραφίας με Η/Υ εφαρμόζεται ο νόμος 1738/87, όπως η αντιγραφή δεδομένων ή λογισμικού κατά την οποία ο δράστης έχει σκοπό την παραπλάνηση άλλου.
Στον περιβάλλοντα χώρο του Η/Υ διαπράττονται αδικήματα στα οποία το διαδίκτυο είναι το μέσο για την υλοποίηση της απάτης (386ΠΚ) όπως με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, με την αλίευση οικονομικών δεδομένων για χρήση παράνομων δραστηριοτήτων, παράνομη ανταλλαγή αρχείων και προσωπικών δεδομένων. Επίσης αδίκημα είναι η συκοφαντική δυσφήμιση μέσου του Η/Υ.
Τα αδικήματα που διαπράττονται αποκλειστικά στο διαδίκτυο που ρυθμίζονται στην ελληνική νομοθεσία είναι τα κάτωθι:
- Πορνογραφία ανηλίκων.
- Προσβολή της αιδούς των ανηλίκων στο διαδίκτυο.
- Προσέλκυση παιδιών για γενετήσιους λόγους.
- Προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας στο ψηφιακό περιβάλλον.
- Πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων.
- Πρόκληση βλάβης με συνεχή σκληρή συμπεριφορά.
- Διαδικτυακή παρενόχληση.
- Μισαλλόδοξος λόγος στο διαδίκτυο.
- Επιθέσεις κατά συστηματικών πληροφοριών.
Το Ποινικό Δίκαιο δεν παρέμεινε νωθρό στην απειλή των δραστών και ραγδαία αύξηση του διαδικτυακού εγκλήματος. Η εγκληματολογική επιστήμη έχει σημειώσει ραγδαία πρόοδο στην ανίχνευση των εγκλημάτων και την εύρεση των δραστών. Η Σύμβαση της Βουδαπέστης για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο κυρώθηκε με τον ν. 4411/2016, με τον οποίο μεταφέρθηκαν στο ελληνικό ποινικό δίκαιο και οι διατάξεις της οδηγίας 2013/40/ΕΕ για τις επιθέσεις κατά συστημάτων πληροφοριών. Οι διατάξεις του Ποινικού μας Κώδικα που αποτελούν το ελληνικό ποινικό δίκαιο του διαδικτύου είναι οι: 292Α, 292Β, 292Γ, 292Δ, 292Ε, 370 παρ. 2, 370Α, 370Β, 370Γ, 370Δ, 370Ε, 348Α παρ. 2, 386Α.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ιωάννης Δημ. Ιγγλεζάκης, Δίκαιο Πληροφορικής, Γ’ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα.
