Του Θοδωρή Κεχαγιόγλου,
Κυανίδια είναι χημικές ενώσεις με τη χημική ομάδα –CN (άνθρακας με άζωτο) και βρίσκονται σε τρόφιμα αλλά και φάρμακα. Ακόμα, παράγονται στον ανθρώπινο οργανισμό και εξέρχονται κατά την αναπνοή. Κυρίως λόγω της ικανότητάς τους να προκαλέσουν σχεδόν ακαριαίο θάνατο, συνιστούν ένα εκ των πιο διαδεδομένων δηλητηρίων ανά τους αιώνες.
Το 1782 απομονώθηκαν για πρώτη φορά ανόθευτες ενώσεις κυανίου (κυανιούχα άλατα). Ο Μέγας Ναπολέων πρότεινε τη χρήση κυανίου στις ξιφολόγχες κατά τη διάρκεια του Γαλλο-Πρωσικού πολέμου. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γάλλοι παρασκεύασαν υδροκυανικό οξύ χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία εν τέλει, αφού το απελευθερούμενο υδροκυάνιο ήταν ελαφρύτερο του ατμοσφαιρικού αέρα. Στην πορεία, οι Γερμανοί κατασκεύασαν τις πρώτες μάσκες που μπορούσαν να διηθήσουν τέτοιες ουσίες. Ένα αρκετά πιο αποτελεσματικό δηλητήριο αποδείχτηκε μετέπειτα το χλωριούχο κυάνιο λόγω της μεγαλύτερης πτητικότητας. Σε υψηλές συγκεντρώσεις, σκοτώνει άμεσα, παραλύοντας το αναπνευστικό σύστημα.
Οι Ναζί του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου «συνέβαλαν» τα μέγιστα στην ανάπτυξη θανατηφόρων τεχνικών, καθώς παγίδευσαν το υδροκυάνιο σε προσροφητικά υλικά. Προέκυψε, έτσι, ένα εκ των γνωστότερων μηχανών μαζικής εξόντωσης εκατομμυρίων αμάχων και στρατιωτών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, το σκεύασμα Zyclon B, από το οποίο «πλημμύριζαν» οι θάλαμοι αερίων. Ακόμα, όταν είχε κριθεί το αποτέλεσμα του πιο θανατηφόρου πολέμου του 20ού αιώνα και όχι μόνο, το κυάνιο φάνταξε περισσότερο σαν σωτηρία από μεγαλύτερα δεινά παρά σαν δηλητήριο για τα μεγαλύτερα «κεφάλια» της ναζιστικής Γερμανίας, όπως οι Himmler, Goebbels, Goering. Ακόμα και ο ίδιος ο Adolf Hitler μαζί με τη σύντροφό του Eva Braun, προκειμένου να βεβαιώσουν τον θάνατό τους, προτού αυτοπυροβοληθούν, χρησιμοποίησαν αμπούλες χλωριούχου κυανίου, επιβεβαιώνοντας τις διαστάσεις που είχε λάβει και την αποτελεσματικότητά του.
Ποια είναι, ωστόσο, η παθοφυσιολογική διαδικασία μέσα από την οποία προκαλούνται προβλήματα ζωτικής σημασίας στα συστήματα του ανθρώπου και οδηγεί τελικά στην κατάληξή του πλην φωτεινών εξαιρέσεων; Τόσο το χλωριούχο κυάνιο όσο και το υδροκυάνιο επιδρούν στο κυκλοφορούν αίμα. Η κυανιούχος ρίζα, δηλαδή το σημείο της ουσίας το οποίο αποτελείται από άνθρακα και άζωτο, σχηματίζει εύκολα ενώσεις με τον σίδηρο. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σίδηρος παρατηρείται στην αιμοσφαιρίνη του αίματος που μεταφέρει οξυγόνο. Ουσιαστικά, λαμβάνει χώρα μια βλάβη κατά την οξειδωτική φωσφορυλίωση, τη διαδικασία, δηλαδή, κατά την οποία το οξυγόνο χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας στα κύτταρα. Ένα εκ των βασικότερων σταδίων είναι η μεταφορά ηλεκτρονίων από το NADH στο οξυγόνο, κάτι που διαμεσολαβείται από την οξειδάση του κυτοχρώματος C. Καταστρέφεται, λοιπόν, αυτό το ένζυμο εξαιτίας της αυξημένης συγγένειας μεταξύ της κυανιούχου ρίζας και του ιόντος σιδήρου. Απόρροια αυτών είναι η παρεμπόδιση της ίδιας της κυτταρικής αναπνοής.
Κάποια εκ των κλασικοτέρων σημείων και συμπτωμάτων έκθεσης σε χλωριούχο κυάνιο είναι δάκρυα, λιποθυμία, μεταλλική γεύση, σπασμοί, ρινόρροια, πονόλαιμος, υπνηλία, παράλυση και τελικά οίδημα μαζί με υπέρταση και κυάνωση σε διάφορα σημεία του σώματος (σκούρο γαλαζωπό ή μωβ χρώμα). Αν συνεχιστεί η έκθεση, ο άνθρωπος καταλήγει.
Μετά από όλα τα παραπάνω, καθίσταται σαφές ότι οι επιστήμες που περιστρέφονται γύρω από την υγεία μπορεί να «βαφτούν» με τόνους αίματος όταν τις ασκούν τα λάθος άτομα. Διόλου τυχαίο, άλλωστε, είναι και το γεγονός ότι η μεγαλύτερη πρόοδος στις επιστήμες υγείας έλαβε σάρκα και οστά εν καιρώ πολέμου, όταν, ουσιαστικά, υπήρχαν άτομα χωρίς ίχνος ηθικών φραγμών. Στα χέρια των κυβερνήσεων και των υπερδυνάμεων του πλανήτη εναπόκεινται οι ελπίδες όλων για τη συνετή, ανθρωποκεντρική άσκηση της επιστήμης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Cyanide poisoning: pathophysiology and treatment recommendations, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
-
Ένας χημικός δολοφόνος: Κυάνιο, El Sito. Διαθέσιμο εδώ
