Του Μάνου Πατρινιού,
Όλοι όσοι παρακολουθούμε –παρά το βαρύ τίμημα στην ψυχική μας γαλήνης– τις διεθνείς πολιτικές εξελίξεις, πληροφορηθήκαμε με μεγάλη έκπληξη πως η ριψοκίνδυνη κίνηση του Προέδρου Macron να διαλύσει τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, τελικά, απέδωσε. Το σκεπτικό πίσω από αυτήν ήταν να φέρει τον γαλλικό λαό ενώπιον των επιλογών του: δηλαδή της επιλογής του να πριμοδοτήσει την ακροδεξιά συμμαχία της Lepen και του Bardella στις Ευρωεκλογές των αρχών του προηγούμενου μήνα.
Για όλο τον Ιούνιο, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν μία κακοϋπολογισμένη από μεριάς του Προέδρου κίνηση, η οποία σαφώς θα στερούσε από το κόμμα του την πρωθυπουργία –όχι όμως την προεδρία, καθότι ο πολιτικός βίος του Γάλλου Προέδρου δεν εξαρτάται από την Εθνοσυνέλευση. Την πρώτη θέση φαινόταν να κατείχε η Εθνική Συμμαχία των ακροδεξιών με εύκολη νίκη, τη δεύτερη το Ενιαίο Λαϊκό Μέτωπο και την τρίτη η φιλελεύθερη συμμαχία του Macron.
Το Ενιαίο Λαϊκό Μέτωπο (στο εξής ΕΛΜ), όμως, ανέτρεψε όλα τα δεδομένα. Επικράτησε στις Βουλευτικές Εκλογές της Γαλλίας. Έκανε το θαύμα και έφραξε τον δρόμο στην Ακροδεξιά. Η πρωτοφανής κινητοποίηση των Γάλλων πολιτών, ειδικά των νέων, αλλά και ο παραμερισμός μικροπολιτικών διενέξεων από τα κόμματα που το αποτελούσαν έδωσαν τη νίκη στην προοδευτική συμμαχία με 180 έδρες (από τις 577). Ακολούθησε η κεντρώα συμμαχία του Macron με 159 και ο ακροδεξιός συνασπισμός με 142.
Ποιοι αποτελούν, όμως, τον συνασπισμό αυτόν; Κατά βάση τέσσερα μεγάλα κόμματα (που εκπροσωπούν καθένα μία από τις μεγάλες οικογένειες της σύγχρονης Αριστεράς) με την υποστήριξη δεκάδων μικρότερων, περιφερειακών, ή συναφών, τουλάχιστον με ένα από τα τέσσερα, κομμάτων, παρατάξεων, πολιτικών οργανισμών, συνδικαλιστικών ομοσπονδιών κ.ο.κ. Πρωταγωνιστές της συμμαχίας είναι οι Πράσινοι της Marine Tondelier, η Ανυπότακτη Γαλλία (δημοκρατικός σοσιαλισμός, αριστερός λαϊκισμός) του Jean-Luc Mélenchon, το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Olivier Faure και το Κομμουνιστικό Κόμμα του Fabien Roussel.
Δεν θα επεκταθώ, όμως, περαιτέρω για την περίπτωση της Γαλλίας, καθώς η βασική υπόθεση στο συγκεκριμένο άρθρο είναι να εξετάσει αφενός αν κάτι αντίστοιχο είναι εφικτό στην ελληνική πολιτική σκηνή (που διαφέρει πολύ από τη γαλλική), αφετέρου αν είναι καν θετικό να συμβεί κάτι τέτοιο. Πολλοί αναλώνονται στη συζήτηση του πώς θα υλοποιηθεί, έχοντας ως δεδομένο ότι πρέπει. Δεν είναι τόσο απλό.
Καταρχάς, στην Ελλάδα, δεν υπάρχει αντίστοιχος κίνδυνος με αυτόν που είχε και έχει να αντιμετωπίσει το ΕΛΜ και ο πρόδρομός του, η Νέα Οικολογική και Κοινωνική Λαϊκή Ένωση (στο εξής ΝΟΚΛΕ), για να συσπειρωθεί η Aριστερά. Το σημαντικότερο στοιχείο, αν όχι το μόνο, που κράτησε ζωντανή την ΝΟΚΛΕ και την ισχυροποίησε στο ΕΛΜ, παρά τις κάμποσες εσωτερικές έριδες και διαφωνίες –που οδήγησαν ακόμη και σε προσωρινή αποχώρηση του σοσιαλιστικού κόμματος τον Οκτώβριο του περασμένου έτους– είναι η ανάγκη συνεργασίας για μετωπική αντιπαράθεση με μία διαρκώς αυξανόμενη και επικίνδυνη Aκροδεξιά. Στην Ελλάδα σήμερα μία τέτοια απειλή απλώς δεν υφίσταται.
Ναι μεν η ελληνική Aκροδεξιά βλέπει τα ποσοστά της να αυξάνονται, όπως και σ’ όλη την Ευρώπη, αλλά είναι πολύ μακριά από το να απειλεί να κυβερνήσει, όπως στην περίπτωση της Lepen και του Bardella, το οποίο αλλάζει εντελώς τα δεδομένα. Τα ελληνικά κόμματα δεξιότερα της Ν.Δ. εκφράζουν μία, σε γενικές γραμμές, μειοψηφική και γραφική ρητορική ακραίου συντηρητισμού, κιτς εθνικισμού, θρησκοληψίας, και δεξιού λαϊκισμού που δεν βρίσκει συμφωνία ούτε μεταξύ των ίδιων των εκφραστών της.
Από την άλλη, η προσπάθεια να σχηματιστεί μία συμμαχία της ελληνικής Aριστεράς απέναντι στον Μητσοτάκη και τη Ν.Δ., στη θέση του ακραίου, εθνικιστικού λόγου της Εθνικής Συμμαχίας της Lepen είναι καταδικασμένη κι αυτή να αποτύχει. Κι αυτό, διότι ούτε ο Μητσοτάκης είναι αντίστοιχη απειλή για να οδηγήσει σε συσπείρωση. Μια τέτοια επιλογή θα σήμαινε ότι οι δυνητικοί σύμμαχοι δεν κατανοούν τη χαμαιλεόντια πολιτική του Πρωθυπουργού. Ο Μητσοτάκης, αν και δεν του το αναγνωρίζει η αριστερά, είναι ένας εξαιρετικός χειριστής της πολιτικής, καθώς φαίνεται να γνωρίζει να επιλέγει «ζεύγη» πολιτικών με αριστοτεχνικό τρόπο: ένα για να γλυκαίνει την ακροδεξιά του πτέρυγα, ένα την κεντρώα, γραπώνοντας και διατηρώντας μ’ αυτόν τον τρόπο ψηφοφόρους σχεδόν του μισού πολιτικού φάσματος. Έτσι, είναι αδύνατον να του προσάψει οποιαδήποτε σοβαρή προοδευτική δύναμη την κατηγορία του ακροδεξιού, γιατί φροντίζει να κρατά ένα ισορροπημένο προφίλ.
Έπειτα, η Ελλάδα δεν διαθέτει αντίστοιχη ποικιλία αριστερών κομμάτων, αλλά, αντί για ένα κλιμακωτό σύστημα, που θα προήγαγε τρόπον τινά την αμοιβαία υποχώρηση και συνεργασία προς έναν κοινό στόχο, διαθέτει μία υπερκορεσμένη Kεντροαριστερά κι ένα απαρχαιωμένο Κομμουνιστικό Κόμμα, με έντονες διαφορές μεταξύ τους. Ιδίως μετά την εκλογή του Στέφανου Κασσελάκη ως Προέδρου του κόμματος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, ΣΥ.ΡΙΖ.Α. και ΠΑ.ΣΟ.Κ. μάχονται στην ουσία για τον ίδιο χώρο της μετριοπαθούς Αριστεράς, οδηγώντας, παράλληλα, σε αδιέξοδο τους κεντροαριστερούς ψηφοφόρους. Ο ενδιάμεσος πολιτικός χώρος μεταξύ του (νέου) ΣΥ.ΡΙΖ.Α. – ΠΑ.ΣΟ.Κ. και του Κ.Κ.Ε. –ο οποίος θα μπορούσε να γεφυρώσει το χάσμα των κομμάτων αυτών– μένει σε μεγάλο βαθμό κενός. Η γαλλική συνεργασία ξεκινά από τις «πράσινες» πολιτικές ενός κεντροαριστερού κόμματος και βαθμηδόν φτάνει στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, ενώ αντλεί την ταυτότητά του όχι από την συνισταμένη των πολιτικών ταυτοτήτων των μελών του, αλλά από κάτι μεγαλύτερο, σχεδόν με τρόπο μεταφυσικό: τον αγώνα για τη διασφάλιση της Δημοκρατίας.
Αλλά υπάρχει κι ένας τρίτος λόγος που στη Γαλλία μια τέτοια συνεργασία είναι πιο συμφέρουσα για τη γαλλική Αριστερά: το σύστημα της εκλογής σε δύο γύρους. Στην ουσία, το γαλλικό εκλογικό σύστημα για τα μέλη της Εθνοσυνέλευσης απαιτεί ένας υποψήφιος να συγκεντρώσει τουλάχιστον το 50% των ψήφων στην εκλογική του περιφέρεια. Έτσι, αν τα κόμματα της Αριστεράς αποφασίσουν αντί για έναν υποψήφιο που θα στηρίξουν από κοινού, να κατεβάσουν τέσσερις ή και παραπάνω διαφορετικούς, η εκλογική δύναμή τους θα διαλυθεί ανάμεσα στους πιο συσπειρωμένους αντιπάλους τους και θα βγουν τελικά παντού χαμένοι. Με την προεκλογική συνεργασία εξασφαλίζουν τη βελτίωση των εκλογικών τους αποδόσεων. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ούτε αυτός ο λόγος για να συσπειρωθούν τα κόμματα.
Και τέλος, το πιο ουσιαστικό, στην Ελλάδα δεν υπάρχει αντίστοιχη βούληση από τις ηγεσίες των κομμάτων. Ενώ μεγάλο μέρος των αριστερών ψηφοφόρων ζητά τη συνεργασία, κανένα κόμμα δεν φαίνεται πρόθυμο να λειτουργήσει ως καταλύτης σε αυτήν τη διαδικασία. ΠΑ.ΣΟ.Κ. και ΣΥ.ΡΙΖ.Α. συνέχεια καλούν για αριστερές συμμαχίες (ιδίως μέσω των βουλευτών τους στα Μέσα), απαντώντας τάχα σε λαϊκά καλέσματα, όμως οι Κασσελάκης και Ανδρουλάκης δεν κάθονται να συζητήσουν μεταξύ τους για μία σοβαρή, με όρους συνεργασία –έστω πιλοτική, έστω κοινοβουλευτική, έστω συγκεκριμένων θεματικών. Η Νέα Αριστερά δεν διαθέτει τη δύναμη –αλλά ούτε και το κύρος– να πιέσει για συνεργασία. Η Πλεύση Ελευθερίας πλασάρεται ως η μοναδική ουσιαστική αντιπολίτευση και αποστασιοποιείται από τα κόμματα δεξιότερα και αριστερότερά της. Το Μέρα25 είναι εκτός Βουλής. Το Κ.Κ.Ε. έχει ξεκαθαρίσει πως δεν θα συνεργαστεί σε καμία περίπτωση με τα υπόλοιπα κόμματα της Αριστεράς, μεταξύ άλλων και επειδή δεν τα θεωρεί καν αριστερά. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, σε τι εθελούσιες συνεργασίες ελπίζουμε;
Σε όλη, όμως, αυτήν τη συζήτηση δεχόμαστε αξιωματικά ότι η συνεργασία των αριστερών δυνάμεων αξιολογείται θετικά όπως και να σχηματιστεί, απλώς για να αντιπαρατεθεί στη Δεξιά. Ή ότι είναι καθήκον της Αριστεράς η ομοψυχία και μέσω της συνεργασίας εκπληρώνεται. Ή άλλοι ουτοπικοί ότι η συνεργασία είναι η φυσική κατάσταση της Αριστεράς και νομοτελειακά θα επέλθει αργά ή γρήγορα. Δεν είναι έτσι.
Ούτε η συνεργασία είναι απαραίτητο ότι θα έρθει, ούτε ότι θα είναι οπωσδήποτε καλή. Πρόχειρες συμμαχίες, όπως αποδεικνύει και το πρόσφατο εγχείρημα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. το ‘15, ίσα ίσα βλάπτουν τον χώρο της Αριστεράς και τους ανθρώπους της. Ο Κώστας Βαξεβάνης σχολιάζει ακριβώς αυτό σε ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο του: «Οραματίζεται (η Αριστερά), συνεγείρει τα πλήθη, υπόσχεται, καταλαμβάνει τον αναγκαίο χώρο, αλλά πολύ σύντομα αποτυγχάνει σπέρνοντας ταυτόχρονα ματαίωση. […] Είναι η εποχή της αμοιβάδας, στην οποία η Αριστερά θα αναπαραχθεί σαν την αμοιβάδα από τον εαυτό της, διαιρούμενη. Θα ξαναμιλήσει για οράματα και συμμαχίες, θα πείσει πάλι κάποιους, μέχρι να αρχίσει η επόμενη μέρα στη σισύφεια μοίρα της».
Μόνο η ανάγκη θα μπορέσει να συσπειρώσει την ελληνική Αριστερά και πάλι όχι απαραιτήτως με καλό τρόπο. Μία συνεργασία χωρίς σαφείς στόχους, χωρίς κοινά οράματα, χωρίς αποδεκτά από όλους προγράμματα δράσης, χωρίς ηγέτες που να εμπνέουν τους πολίτες με την αποφασιστικότητά τους για ομοψυχία θα αποτύχει. Τα κόμματα της ελληνικής Αριστεράς, εν αντιθέσει με τα αντίστοιχα της Γαλλίας, έχουν το πλεονέκτημα να μην απειλούνται με τρόπο οντολογικό από την άνοδο αντικοινοβουλευτικών αισθημάτων στους πολίτες, από τη μισαλλόδοξη, εθνικιστική Ακροδεξιά, από τη ριζοσπαστική, νέου τύπου Δεξιά. Παραδόξως, λοιπόν, όσο έχουν ελεύθερο το πεδίο για διαμόρφωση ενός κοινώς αποδεκτού πλαισίου συνεργασίας, δεν διαθέτουν την ώθηση να το επιδιώξουν· κι όταν αποκτούν την ώθηση, δεν έχουν πλέον την ελευθερία να γίνει με αντίστοιχα δίκαιους όρους.
Κι έτσι, τα κόμματα της ελληνικής Αριστεράς δεν αναζητούν τις συμμαχίες μεταξύ τους, και κρατά –η καθεμία το δικό της– «λάβαρο του αγώνα» ψηλά μεν, αλλά σαν μουσειακό έκθεμα, έξω από τη φυσική του θέση στα χέρια των πρωτοστατών για έναν δικαιότερο κόσμο. Όσο έχουν την άνεση να συνεχίσουν να είναι υψηλοί ιδεολόγοι ή να συνεργάζονται μόνο για προσωπικό συμφέρον, τότε η συμμαχία τους είναι κίβδηλη, άρα ανέφικτη και ανεπιθύμητη για οποιονδήποτε αριστερό με αυτοσεβασμό και αρχές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Νέο Λαϊκό Μέτωπο: Ποιος είναι ποιος στον αριστερό συνασπισμό της Γαλλίας;, gr.euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- Γιατί τη θέλετε την ενότητα της Αριστεράς;, Documento, διαθέσιμο εδώ
- ΓΑΛΛΙΑ: Η ελπίδα της ενότητας, Εποχή, διαθέσιμο εδώ
