Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η λογοτεχνική παραγωγή στην Ελλάδα είναι πλούσια σε ιστορικά μυθιστορήματα. Οι περίοδοι της Ιστορίας, καθεμία με τα δικά της καλά και άσχημα, σωστά και λάθη, έχουν εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς να πουν τις δικές τους ιστορίες. Παρ’όλα αυτά, η περίοδος του Εμφυλίου, τουλάχιστον μέχρι τα πιο πρόσφατα χρόνια, δεν είχε αξιοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό από τους συγγραφείς του είδους, λόγω των τραυμάτων που άφησε αυτή η περίοδος στην ελληνική κοινωνία και του μίσους που θυμίζει ακόμη και σήμερα η αναφορά σε αυτήν. Παρ’όλα αυτά, με το πέρασμα του χρόνου, ορισμένοι συγγραφείς αρχίζουν να εντάσσουν τις ιστορίες τους σε αυτό το πλαίσιο.
Η ιστορική περίοδος, όμως, δεν είναι το μόνο ενδιαφέρον πράγμα που θα είχαμε να παρατηρήσουμε για το σημερινό βιβλίο. Ο συγγραφέας, Στέφανος Δάνδολος, έχει και άλλη φορά απασχολήσει τη στήλη μας με τα επιτυχημένα του μυθιστορήματα. Το νέο του βιβλίο τιτλοφορείται Τα αηδόνια της σιωπής και κυκλοφόρησε τον περασμένο Απρίλιο από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Πριν, όμως, μιλήσουμε για την πλοκή του βιβλίου, ας συστήσουμε τον διάσημο συγγραφέα σε όσους δεν έτυχε ως τώρα να τον διαβάσουν. Γεννημένος το 1970, ο Στέφανος Δάνδολος έκανε τα πρώτα του βήματα στον χώρο του βιβλίου το 1996. Τα ιστορικά του μυθιστορήματα έχουν αναγνωριστεί σε μεγάλο βαθμό, ενώ ο ίδιος έχει τιμηθεί και με το βραβείο Μπότση το 2009 για το σύνολο του έργου του. Όσοι αγαπούν τις ελληνικές σειρές μπορεί να θυμούνται ότι το βιβλίο του «Φλόγα και άνεμος» έχει μεταφερθεί στη μικρή οθόνη, ενώ από τα αγαπημένα του κοινού είναι και το έργο «Ιστορία χωρίς όνομα».
Στο βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα, βασικός ήρωας είναι ο Αριστείδης, ένας σερβιτόρος στο ιστορικό καφενείο «Ζαχαράτου», που διέγραψε και το ίδιο μια μακρά πορεία στον χρόνο, αφού άνοιξε στις αρχές του 19ου αιώνα και έκλεισε σχεδόν στα μέσα του 20ού. Ο Αριστείδης, στα 72 του πια χρόνια, βλέπει τους θαμώνες του καφενείου να γιορτάζουν την Απελευθέρωση του 1944, ενώ κάποιοι που βλέπουν πιο μακριά καταλαβαίνουν ότι τα προβλήματα για την Ελλάδα δεν έχουν τελειώσει. Ο Αριστείδης, όμως, έχει ακόμη έναν προβληματισμό, που τον έχει απασχολήσει για τα 21 τελευταία χρόνια, και δεν είναι άλλος από την Ευδοξία, τον μεγάλο έρωτα της ζωής του, που όμως είχε μείνει ανομολόγητος, μέχρι και τη στιγμή που η Ευδοξία, υπάλληλος άλλοτε του καφενείου, σταμάτησε να εργάζεται για να παντρευτεί.
Αυτό που δεν υποψιάζεται ο Αριστείδης είναι ότι και η ίδια η Ευδοξία σκέφτεται αυτόν τον ανεκπλήρωτο έρωτα εδώ και 21 χρόνια. Τον Νοέμβριο του 1944, λαμβάνει μια επιστολή από εκείνη, που βρίσκεται πια σε ανάλογη ηλικία. Μπορούν άραγε να ξαναβρεθούν και να ξεκινήσουν από εκεί που είχαν μείνει, μέσα στις πιο εχθρικές και εφιαλτικές μέρες που έζησε ποτέ η ελληνική πρωτεύουσα; Το προσωπικό ταξίδι του Αριστείδη είναι πραγματική Οδύσσεια μέσα από τη βία και το μίσος των ημερών. Ο αναγνώστης, στον αντίποδα αυτής της τρυφερής ιστορίας, έρχεται σε επαφή με τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Για 76 ολόκληρες ημέρες, η πόλη ήταν σαν σε εμπόλεμη ζώνη. Ο Δάνδολος περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την κατάσταση, χωρίς καμία διάθεση ωραιοποίησης, ενώ παρουσιάζονται γνωστά περιστατικά όπως οι μαζικές δολοφονίες, η απόπειρα ανατίναξης της Μεγάλης Βρετανίας, αλλά και η εκτέλεση της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη. Όπως έχει δηλώσει ο ίδιος ο συγγραφέας, σε όλη τη διάρκεια της συγγραφής είχε στο μυαλό του ότι δε θα ήθελε να «επιλέξει πλευρά» στη σύγκρουση, αλλά είχε ως στόχο να εντρυφήσει με μια ανθρωποκεντρική ματιά στα γεγονότα.
Ο στόχος του συγγραφέα, σύμφωνα και με τη δική του παραδοχή, είναι να δείξει ότι το συναίσθημα μπορεί να υπερισχύσει ακόμη και στις πιο ζοφερές καταστάσεις. Και πράγματι – παρά το γεγονός ότι η Αθήνα βρίσκεται στη χειρότερη δυνατή κατάσταση, μέσα σε μια ιστορική περίοδο που ακόμη και σήμερα συνδέεται με συλλογικά τραύματα, ο αναγνώστης βρίσκει τον εαυτό του να αγωνιά όχι μόνο για την τύχη των Ελλήνων, αλλά και για την τύχη του Αριστείδη και της Ευδοξίας, που βρίσκονται στη δύση της ζωής τους και προσπαθούν να αναβιώσουν την αγάπη που δεν μπόρεσαν ποτέ να μοιραστούν. Σε αυτό συνεισφέρουν και οι αφηγηματικές επιλογές του συγγραφέα, που εναλλάσσει την αφήγηση από τρίτο πρόσωπο, που αφορά την ιστορία του Αριστείδη, σε πρώτο πρόσωπο, το οποίο παρουσιάζει μέσα από την πένα της Ευδοξίας τα δικά της βιώματα. Οι αναγνώστες θα προβληματιστούν μαζί με τους ήρωες του βιβλίου, αφού η αφήγηση είναι τόσο πειστική και γλαφυρή, που μας εμβυθίζει στα γεγονότα. Τελικά, τι είναι η πατρίδα, αν όχι οι άνθρωποι που αγαπήσαμε πραγματικά;
