Του Λάμπρου Βέλλιου,
ΕΚΤΥΛΙΣΣΟΜΕΝΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1941-43
Οι δυνάμεις αντίστασης τόσο των Παρτιζάνων όσο και των Τσέτνικ βρίσκονταν σε πολύ υποδεέστερη θέση από τα στρατεύματα του Άξονα και των εσωτερικών τους συμμάχων, τόσο από πλευράς ποσοτικής όσο και από κομμάτι ποιότητας, αφού οι μεν πολεμούσαν με τουφέκια ενώ οι δε με πυροβόλα, βόμβες και νάρκες σύγχρονου εξοπλισμού. Χαρακτηριστικά, μπορούν να θεωρηθούν, τα στρατεύματα των Ουστάσε, των Κροατών συνεργατών των Ναζί μετρούσαν γύρω στους 130.000 στρατιώτες με 16 τάγματα πεζικού και 10 τάγματα πυροβολικού. Από την άλλη πλευρά, οι αντάρτικες δυνάμεις των Παρτιζάνων κεντροβαρούσαν κυρίως στο κομμάτι της πολεμικής εμπειρίας, η οποία προϋπήρχε από την συμμετοχή πολλών εξ αυτών στον ισπανικό εμφύλιο ενώ δέχθηκαν παράλληλα εισροές βετεράνων Ισπανών μαχητών του εμφυλίου.
Αφετηρία του ένοπλου αντάρτικου και της αντίστασης στις δυνάμεις του άξονα θεωρείται η συγκρότηση της πρώτης αντάρτικης, αντιφασιστικής μονάδας στο Πάρκο Μπρεζόβιτσα, ενώ και επισήμως το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γιουγκοσλαβίας ξεκίνησε την ένοπλη εξέγερση ή αλλιώς την «Ημέρα του Μαχητή» στις 4 του Ιούλη. Παράλληλα, ο στρατός των Παρτιζάνων δημιούργησε τις τοπικές δημοκρατίες σε εδάφη που κατακτούσε όπως είναι μεταξύ άλλων η «Δημοκρατία των Μεταλλωρύχων» στην περιοχή του Στανούλοβιτς και η Δημοκρατία του Ούζιτσε η οποία καταπνίγηκε στο αίμα από τα στρατεύματα των Ουστάσε στην Μάχη της Καντίνγιασα, που αποτέλεσε την Πρώτη Γενικευμένη επίθεση των δυνάμεων του άξονα εναντίων των Σέρβων Ανταρτών, ενώ παράλληλα στο πλαίσιο αυτών των δημοκρατιών δημιουργήθηκαν από τους αντάρτες εκπαιδευτικά ιδρύματα και σιδηροδρομικά δίκτυα. Μετά από την Μάχη στην περιοχή του Ούζιτσε, εγκαινιάστηκε η εχθρότητα μεταξύ των αγωνιστών του Τίτο και του Μιχαήλοβιτς, του ηγέτη των Τσέτνικ, ο οποίος με πρόφαση την πρόληψη εναντίων γερμανικών αντιποίνων στον σερβικό άμαχο πληθυσμό, πραγματοποίησαν επίθεση έναντι των Παρτιζάνων τον Νοέμβρη του 1941, λαμβάνοντας σε σταθερή βάση πλέον προμήθειες και εξοπλισμό από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Στις 22 του Δεκέμβρη συγκροτήθηκε η Πρώτη Προλεταριακή Ταξιαρχία.
Τον Γενάρη του 1942, πραγματοποιήθηκε η Δεύτερη συντεταγμένη επίθεση των Δυνάμεων του Άξονα έναντι των Παρτιζάνων στα περίχωρα της Ανατολικής Βοσνίας, από όπου τα στρατεύματα των ανταρτών υποχώρησαν άτακτα στην περιοχή του Σεράγεβο ενώ λίγους μήνες αργότερα πραγματοποιείται η τρίτη γενικευμένη επίθεση, στην περιοχή της Ανατολικής Βοσνίας με την ίδια κατάληξη. Άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός πως παρά το γεγονός πως οι παρτιζάνοι πολεμούσαν σε πολλαπλά μέτωπα απολάμβαναν την υποστήριξη και την βοήθεια του απλού λαού, οι οποίοι τους προσέφεραν τις περιοχές τους ως ορμητήρια, όπου συγκροτούνταν λαϊκές επιτροπές ως πολιτικές κυβερνήσεις στις εκάστοτε περιοχές. Τον Νοέμβρη του 1942 δημιουργήθηκε και επισήμως ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός.
Το 1943 αποτέλεσε το έτος με τις πιο γενικευμένες και αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών. Συγκεκριμένα, οι δυνάμεις του Άξονα διεξήγαγαν την τέταρτη και Πέμπτη επιχείρηση εναντίον των ανταρτών με τα κωδικά ονόματα Λευκή Επιχείρηση και Μαύρη Επιχείρηση ενώ παράλληλα η Βουλγαρία κατέλαβε την Νότια Σερβία. Στην Λευκή Επιχείρηση, λοιπόν στην ευρύτερη περιοχή του Ποταμού Νερέτβα, οι δυνάμεις των Παρτιζάνων υποχώρησαν στην Βόρεια Ερζεγοβίνη, μια υποχώρηση η οποία διήρκεσε από τον Γενάρη μέχρι και τον Απρίλη του 1943. Στην Μαύρη Επιχείρηση ή Μάχη του Σούτιεσκα, οι Γερμανικές Δυνάμεις σε συνεργασία με τις Δυνάμεις των Ουστάσε, περικύκλωσαν τους κομμουνιστές Παρτιζάνους στην περιοχή της Νότιας Βοσνίας και Βόρειου Μαυροβουνίου. Μέχρι τότε επικρατούσε ξεκάθαρα η πλευρά του Άξονα, μέχρι όμως την καθοριστική στιγμή της ιταλικής Συνθηκολόγησης τον Σεπτέμβρη του 1943. Η πλειοψηφία των Ιταλών στρατιωτών εντάχθηκε στο μέρος των ανταρτών, δημιουργώντας και την μεραρχία (Γκαριμπάλντι), ενώ όπως συνέβη στην περιοχή της ιταλοκρατούμενης μέχρι πρότινος Δαλματίας, Ιταλοί μαχητές παρέδωσαν όλο τον εξοπλισμό τους, στους Σέρβους αντάρτες και διέφυγαν μέσω πλοίου στην ομώνυμη περιοχή της Τεργέστης.
Παρά ταύτα, οι Γερμανοί δεν αποθαρρύνονται. Διεξάγοντας την 6η ευρεία επίθεσή τους, έναντι των ανταρτών, προκειμένου να αποκρουστεί η επιχείρηση κατάληψης της Αδριατικής από τους τελευταίους. Οι παρτιζάνοι όμως εξασφαλίζοντας, την στήριξη των Δυτικών Δυνάμεων, οι οποίοι ήταν απογοητευμένοι από την προδοτική στάση των Τσέτνικ, κατάφεραν να απωθήσουν την επίθεση. Από εκείνη την στιγμή και έπειτα μια σειρά γεγονότων, όπως η αναγνώριση της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας και του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού της Γιουγκοσλαβίας από τις Συμμαχικές Δυνάμεις, μέλη της Διάσκεψης της Τεχεράνης καθώς και η συγκρότηση της Βαλκανικής Πολεμικής Αεροπορίας με σκοπό την στήριξη του αγώνα των ανταρτών του Τίτο μετέβαλε την πλάστιγγα υπέρ των Γιουγκοσλάβων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Οι περιπέτειες της Γιουγκοσλαβίας και ό,τι απέμεινε από αυτήν, historyreport.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Τα εγκλήματα των Κροατών της Ustase (Ustasha) κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ο μεγαλειώδης αντιφασιστικός αγώνας των παρτιζάνων της Γιουγκοσλαβίας, imerodromos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΟΥΖΙΤΣΕ: Η ΠΡΩΤΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, ourbalkans.wordpress.com, διαθέσιμο εδώ
