Του Ελευθέριου Χονδρού,
Σε μια εκπληκτική τροπή των γεγονότων, ο Πρόεδρος της Σερβίας, Aleksandar Vučić, βγαίνει από πολυετή διπλωματική απομόνωση, χάρη στην αυξανόμενη ζήτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης —και ιδιαίτερα της Γερμανίας— για πρώτες ύλες, απαραίτητες για την κατασκευή ηλεκτρικών οχημάτων. Ο Γερμανός Καγκελάριος, Olaf Scholz, έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιήσει μια απροσδόκητη επίσκεψη στο Βελιγράδι αυτήν την Παρασκευή, για να παρακολουθήσει την υπογραφή μιας κρίσιμης συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Σερβίας. Αυτή η συμφωνία επικεντρώνεται στην εισαγωγή ορυκτών, ιδίως λιθίου, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ψηφιακή και «πράσινη» μετάβαση της ΕΕ.
Αυτή η εξέλιξη σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή για τον Vucic, ο οποίος είχε στο παρελθόν παραγκωνιστεί από τους Ευρωπαίους ηγέτες λόγω των αμφιλεγόμενων σχέσεών του με τη Ρωσία και την Κίνα, τις συνεχιζόμενες εντάσεις με το Κοσσυφοπέδιο και τους ισχυρισμούς για εκλογική νοθεία. Για τη Γερμανία, τον κορυφαίο κατασκευαστή αυτοκινήτων της ΕΕ, η εξασφάλιση προμηθειών λιθίου εντός της Ευρώπης είναι μια στρατηγική κίνηση για να μειώσει την εξάρτησή της από την Κίνα. Η απόφαση του Scholz να πραγματοποιήσει αυτό το ταξίδι σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα υπογραμμίζει τον επείγοντα χαρακτήρα και τη σημασία αυτής της συμφωνίας.
Η σερβική Κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα σχέδια για επανέναρξη ενός αμφιλεγόμενου έργου εξόρυξης λιθίου στο δυτικό τμήμα της χώρας. Η απόφαση αυτή έρχεται μετά από απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου που ανέτρεψε την προηγούμενη ακύρωση της επιχείρησης εξόρυξης. Η προηγούμενη σερβική Κυβέρνηση είχε σταματήσει το έργο και είχε ανακαλέσει τις άδειες του βρετανοαυστραλιανού γίγαντα εξόρυξης Rio Tinto μετά από μαζικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν πριν από περισσότερα από δύο χρόνια.
Στην διαδικασία υπογραφής αναμένεται να παραστεί ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Maroš Šefčovič. Υπήρχαν εικασίες ότι η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ursula von der Leyen, μπορεί επίσης να συμμετάσχει στην επίσκεψη, αν και η παρουσία της παραμένει αβέβαιη, καθώς αντιμετωπίζει μια κρίσιμη ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την επικύρωσή της για δεύτερη θητεία.
Το ορυχείο Jadar, που βρίσκεται κοντά στη Loznica στη δυτική Σερβία, φιλοξενεί μερικά από τα μεγαλύτερα αποθέματα λιθίου της Ευρώπης. Ο Vučić έχει προβλέψει ότι το ορυχείο, που αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2028, θα παράγει 58.000 τόνους λιθίου ετησίως. Αυτή η παραγωγή θα αντιπροσωπεύει το 17% της παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων της Ευρώπης, ή περίπου 1,1 εκατομμύρια αυτοκίνητα κάθε χρόνο.
Ωστόσο, η αναβίωση αυτού του έργου εξόρυξης έχει προκαλέσει σημαντική ανησυχία μεταξύ των περιβαλλοντικών ΜΚΟ και των κατοίκων της περιοχής. Προειδοποιούν ότι η κατασκευή του ορυχείου θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφή οικοτόπων και ρύπανση των υδάτων, ενώ υπάρχουν φόβοι για πιθανή μετατόπιση του τοπικού πληθυσμού. Ο Lazovic, συμπρόεδρος του αντιπολιτευόμενου κόμματος Σερβικό Πράσινο-Αριστερό Μέτωπο, έχει εκφράσει σκεπτικισμό σχετικά με την απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου, αποδίδοντάς τη σε πολιτική επιρροή. Ο Lazovic υποστήριξε ότι σε μια χώρα όπου οι θεσμοί διακυβεύονται και οι εκλογές στιγματίζονται από νοθεία, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι αυτοί οι ίδιοι θεσμοί θα προστατεύσουν τα περιβαλλοντικά συμφέροντα των πολιτών, ειδικά όσον αφορά έργα υψηλού κινδύνου, όπως το ορυχείο Jadar.
Τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στη Σερβία υπογραμμίζουν την περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ γεωπολιτικής στρατηγικής, οικονομικών συμφερόντων και περιβαλλοντικών ανησυχιών. Καθώς η Σερβία επιστρέφει στο ευρωπαϊκό πολιτικό ρεύμα, οι ευρύτερες επιπτώσεις αυτού του έργου εξόρυξης λιθίου θα συνεχίσουν να εκτυλίσσονται, με σημαντικές συνέπειες τόσο για την περιφερειακή πολιτική όσο και για τις παγκόσμιες περιβαλλοντικές προσπάθειες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Germany’s Scholz set for rare meeting with Serbia’s isolated Vučić to finalize lithium deal, Politico, διαθέσιμο εδώ
