Του Γιώργου Τζεμίντιμπη,
Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου από το 2014, Abdel Fattah el-Sisi, έχει θέσει τις βάσεις για να αποτελέσει η χώρα του ηγέτιδα δύναμη στο μέλλον του αφρικανικού και ισλαμικού κόσμου. Δικτάτορας, οργανωτικός, συντηρητικός μεταρρυθμιστής, o el-Sisi είχε κάνει σαφείς τις προθέσεις του, προτού καν εκλεγεί στην προεδρία της χώρας. Αφήνοντας κατά μέρους το λοιπό του έργο, στο συγκεκριμένο άρθρο θα επικεντρωθούμε σε μία κίνησή του άκρως ενδιαφέρουσα, που έχει αποσπάσει αρνητική κριτική από πολλαπλά μέτωπα, ωστόσο, από τον ίδιο και την Κυβέρνησή του θεωρείται αναγκαία: την ίδρυση της Νέας Διοικητικής Πρωτεύουσας της Αιγύπτου, που πρόκειται να αντικαταστήσει το Κάιρο ως διοικητικό, τουλάχιστον, κέντρο της χώρας. Είναι πράγματι η πόλη αυτή μια μεγάλη ευκαιρία για την ανάπτυξη του κράτους ή αποτελεί ένα μεγάλο πισωγύρισμα και εφόσον αφορά ένα ήδη συγκεντρωτικό κράτος, μια οικονομικά καταστροφική απόπειρα;
Έναν χρόνο μετά την ανάληψη της ηγεσίας της Αιγύπτου, στο Αιγυπτιακό Οικονομικό Φόρουμ, η Κυβέρνηση ανακοίνωσε την ίδρυση της νέας πρωτεύουσας: 45 χιλιόμετρα ανατολικά του Καΐρου, μέχρι στιγμής φέρει το όνομα Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα. Φωλιασμένη στην έρημο, παραμένει ανώνυμη: διάφορες προτάσεις έχουν ακουστεί, όπως “Misir”, η Αίγυπτος στα αραβικά, “Kemet”, το όνομα της χώρας στα αρχαία αιγυπτιακά, “Al Mustaqbal”, δηλαδή «Το Μέλλον», ή και “Al Salam”, «Η Ειρήνη». Η ίδρυση της πόλης αποτελεί συνιστώσα του προγράμματος «Αίγυπτος 2030», που φιλοδοξεί να αναβαθμίσει συνολικά τη χώρα, τις δομές της, την κοινωνική πρόνοια, το κράτος δικαίου κ.α. Η διευκόλυνση του έργου της διοίκησης, με τη μεταφορά από το πολυπληθές Κάιρο, είναι μάλλον η πρώτη μεγάλη ανάγκη που θα καλύψει η Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα. Η μεγαλούπολη του Καΐρου αριθμεί ήδη 20 εκατομμύρια κατοίκους κι έχει επεκταθεί υπερβολικά, φτάνοντας μέχρι την Γκίζα, λίγα χιλιόμετρα έξω από τις πυραμίδες, ενώ προσπάθειες να χτιστούν προάστια που θα αποσυμφορήσουν την κατάσταση, όπως η Πόλη Nasser, το Νέο Κάιρο, η 6η Οκτωβρίου κ.λπ., υπήρξαν ατελείς.
Συν τοις άλλοις, οι εκτιμήσεις των επιστημόνων για το μέλλον του Καΐρου δεν είναι καθόλου ευοίωνες: όχι μόνο προβλέπουν περαιτέρω εξαθλίωση των μαζών, αφού οι πλούσιοι ήδη κατοικούν στα νεόδμητα προάστια, αφήνοντας χώρο για πολλαπλασιασμό της φτώχειας και των άθλιων συνθηκών διαβίωσης στην υπόλοιπη πόλη, αλλά εκτιμούν ότι ο πληθυσμός του Καΐρου θα διπλασιαστεί έως το 2050. Μια πρωτεύουσα 40 εκατομμυρίων, με τέτοιες συνθήκες ζωής, θα ήταν αδιανόητη κυβερνητική έδρα για μια χώρα που φιλοδοξεί, μαζί μάλλον με τη Νιγηρία και τη Νότια Αφρική, να παίζει τον πρώτο ρόλο στα δρώμενα της (Βόρειας καταρχήν) Αφρικής, και μαζί με τη Σαουδική Αραβία τον πρώτο ρόλο στον σουνιτικό κόσμο. Η Κυβέρνηση του el-Sisi το συνειδητοποίησε νωρίς αυτό, και από το 2015 μέχρι σήμερα έχει ολοκληρώσει την πρώτη και μεγάλη φάση της κατασκευής.
Η Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα έχει ως στόχο να γεφυρώνει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Αιγύπτου. Η ομόνοια των πολιτών της, που θα ανέρχονται περίπου στα 6,5 εκατομμύρια, έχει παίξει σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό της. Το Μεγάλο Τζαμί Al-Fattah Al-Aleem είναι ήδη το μεγαλύτερο ισλαμικό τέμενος στην Αφρική· ο Ναός της Γεννήσεως του Κυρίου είναι η μεγαλύτερη εκκλησία στη Μέση Ανατολή. O λεγόμενος Εμβληματικός Πύργος είναι ο μεγαλύτερος ουρανοξύστης της Αφρικής, ενώ ο υπό κατασκευή Πύργος “Oblisco Capitale”, στο σχήμα ενός τεράστιου φαραωνικού οβελίσκου, φιλοδοξεί να γίνει το υψηλότερο κτήριο στον κόσμο, να ξεπεράσει, δηλαδή, το Burj Khalifa. Το Στάδιο “Misir” είναι το δεύτερο μεγαλύτερο γήπεδο της Ηπείρου και έχει κατασκευαστεί στο πλαίσιο μιας Διεθνούς Ολυμπιακής Πόλης, όπου ευελπιστούν οι Αιγύπτιοι να φιλοξενήσουν τουλάχιστον το Μουντιάλ, αν όχι και τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το Διεθνές Αεροδρόμιο της Πρωτεύουσας έχει τεθεί κιόλας σε μερική λειτουργία, προσδοκώντας να μειώσει την κίνηση στα πολύβουα αεροδρόμια Nasser του Καΐρου και Σφίγγα της Γκίζας, αν και ακόμη δε δέχεται πολλές πτήσεις. Το Πάρκο του Πράσινου Ποταμού θα είναι ένας μεγαλειώδης κήπος που θα διατρέχει απ’ άκρου εις άκρον τη Νέα Πρωτεύουσα, κοσμώντας την με χώρους πρασίνου που λείπουν από το Κάιρο, και δροσίζοντάς την πόλη αυτή της ερήμου, χάρει σε έναν τεχνητό ποταμό που θα αντιπροσωπεύει το Νείλο. Το συγκεκριμένο Πάρκο ελπίζουν να αποτελέσει το πρώτο βήμα για την περαιτέρω ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας στην Αίγυπτο, της οποίας πολλές περιοχές απειλούνται με ερημοποίηση. Το Πάρκο του Πράσινου Ποταμού, δε, θα έχει μέγεθος διπλάσιου του Κεντρικού Πάρκου της Νέας Υόρκης, με τελική έκταση τα 35 χιλιόμετρα.
Στο κέντρο της ζωής της πόλης βρίσκονται επιβλητικά κυβερνητικά κτήρια, πολλά από τα οποία είναι ήδη σε χρήση: το Κοινοβούλιο, το Προεδρικό Μέγαρο, το Οκτάγωνο, τριάντα υπουργεία και ολόκληρη διπλωματική συνοικία. Η Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα θα συνδέεται εν πρώτοις μέσω σιδηροδρόμου με την πόλη του Καΐρου, και προοδευτικά, θα συνδεθεί με τον ίδιο τρόπο με την Αλεξάνδρεια στον βορρά, το El-Alamein στα βορειοδυτικά, και το Aswan στο νότιο άκρο της Αιγύπτου, αλλά και με καινούριες πόλεις, πάλι ιδρυθείσες από την Κυβέρνηση el-Sisi, π.χ. το Νέο Alamein και το Al Galala. Η πρώτη φάση αυτού του σχεδίου έχει ολοκληρωθεί, και κόστισε στην Αίγυπτο 58 δισεκατομμύρια δολάρια. Η δεύτερη φάση πλέον ξεκινά, οπότε και θα μετακομίσουν οι πρώτες χιλιάδες κατοίκων. Ένα άκρως φιλόδοξο σχέδιο, από μία επινοητική, καθώς φαίνεται, Κυβέρνηση· είναι όλα όμως τόσο «ρόδινα»;
Την υλοποίηση αυτού του μεγαλόπνοου σχεδίου έχει αναλάβει η εταιρεία εν ονόματι Διοικητική Πρωτεύουσα για την Αστική Ανάπτυξη (Administrative Capital for Urban Development, εν συντομία ACUD). Η ACUD αποτελεί, εν πολλοίς, μια κρατικά ελεγχόμενη εταιρεία, της οποίας τα συμφέροντα συμβαδίζουν με τα συμφέροντα της τρέχουσας αιγυπτιακής Κυβέρνησης. Το 51% των μετοχών της ανήκει —βολικότατα— στον αιγυπτιακό στρατό, χάρει στον οποίο ανεδείχθη πραξικοπηματικά Πρόεδρος της Αιγύπτου, ο πρώην στρατηγός el-Sisi το 2014, απομακρύνοντας από την εξουσία τον εκλεγμένο Morsti· το 49% ανήκει στο Υπουργείο Στέγασης της χώρας. Ο στρατός, όμως, δεν θα πληρώσει μόνο για τη Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα· θα αποσπάσει τεράστια κέρδη και από την πώληση χιλιάδων, αν όχι εκατομμυρίων, οικιών στη νέα πρωτεύουσα, από την πώληση ή ενοικίαση των παλιών κυβερνητικών κτηρίων του Καΐρου και από τη μεταφορά υλικών για τις κατασκευές στο νέο άστυ. Παράλληλα, βέβαια, θα αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στα πολιτικά πράγματα της χώρας, προκειμένου ο el-Sisi να μπορέσει να παραμείνει στην εξουσία, αφού, σε περίπτωση που η οικονομική διαχείριση του σχεδίου βγει εκτός προγράμματος, θα τους χρειάζεται για τη διατήρηση της «τάξης». Άλλωστε, η Αίγυπτος έχει συνάψει ειδικές συμφωνίες με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ούτως ώστε να μπορέσει να φέρει εις πέρας το κολοσσιαίο αυτό κατασκευαστικό έργο, χωρίς να καταρρεύσει η οικονομία της, ωστόσο τα πράγματα μάλλον δεν πάνε καλά.
Επιπλέον, παρ’ όλες τις ελπίδες των αρχών για τα μακροπρόθεσμα οφέλη της Νέας Διοικητικής Πρωτεύουσας, δεν είναι σίγουρο ότι η πόλη θα είναι βιώσιμη, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα. Παρόλο που ο Πρόεδρος της ACUD, Abbas, διαβεβαιώνει ότι «το κόστος ζωής εδώ θα είναι ίδιο με της παλιάς πόλης (του Καΐρου), αλλά με τη διαφορά ότι θα ζείτε σε μια νέα πόλη, μια έξυπνη, βιώσιμη, πράσινη πόλη». Πολλοί αμφιβάλλουν όχι μόνο για τον πράσινο χαρακτήρα της, λέγοντας ότι πολύ δύσκολα θα μπορέσει να συντηρηθεί το χαρακτηριστικό Πράσινο Ποτάμι μέσα στη μέση της ερήμου, αλλά και για το ευαγγελιζόμενο φυσιολογικό κόστος ζωής. Μέχρι τώρα, η μέση τιμή για ένα δυάρι στη Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα είναι 50.000 δολάρια, σε μια χώρα όπου το μέσο ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα αγγίζει τα 3.000 δολάρια. Έτσι, εγείρονται αμφιβολίες για το αν η πόλη θα συνεισφέρει όντως στην αποσυμφόρηση του Καΐρου ή αν, όπως οι συνοικίες του Νέου Καΐρου ή της 6ης Οκτωβρίου, θα κεντρίσει απλώς το ενδιαφέρον των πλουσίων, από την Αίγυπτο, αλλά και από όλο τον κόσμο, χωρίς να μπορεί ούτε καν ο μέσος, πόσω μάλλον ο φτωχός κάτοικος της τωρινής πρωτεύουσας να αγοράσει σπίτι. Η Kυβέρνηση ισχυρίζεται ότι σύντομα θα ξεκινήσει προγράμματα κοινωνικής στέγασης στον καινούριο αστικό ιστό, αλλά αυτό μέλλει να φανεί.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα αποτελεί μάλλον σύμπτωμα του λεγόμενου «νεο-φαραωνισμού» που επιδεικνύει ο Πρόεδρος el-Sisi. Οι ηγέτες της Αιγύπτου, έτσι και αλλιώς θιασώτες του αυταρχισμού, τείνουν να δίνουν, και εν ζωή ακόμη, το όνομά τους σε δρόμους, πλατείες, πόλεις, κλπ. Ο el-Sisi, όμως, όπως παρατηρείται, φαίνεται να θέλει να δημιουργήσει ένα διαφορετικό είδος προσωπολατρίας: η ανέγερση ενός οβελίσκου στην κεντρική πλατεία του Καΐρου, την πλατεία El-Tahrir, η μεταφορά πολλών ευρημάτων από το παλιό στο Νέο Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο με εκλαμπρότατη δημόσια τελετή, και η ονοματοδοσία του Μεγάλου Τζαμιού στη νέα πρωτεύουσα (“Al-Fattah Al-Aleem”, επίθετα του Θεού, «Ο Ρηξικέλευθος, Ο Πολύγνωρος», φαίνεται να παραπέμπουν στο όνομα του Προέδρου, Abdel Fattah), ίσως συμβάλλουν στην κατασκευή μιας νέας δημόσιας εικόνας για τον Πρόεδρο.
Ενδέχεται, ο el-Sisi να θέλει να νομιμοποιήσει έτσι την εξουσία του, παρουσιάζοντας τον εαυτό του όχι μόνον ως ισάξιο των προγενέστερων προέδρων, αλλά και των φαραώ της αρχαίας Αιγύπτου. Εξάλλου, η ανέγερση οβελίσκων και η ίδρυση νέων πόλεων και ναών δίνουν την εικόνα ενός αρχαίου, μάλλον, βασιλιά παρά ενός σύγχρονου εκλεγμένου προέδρου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον τρόπο που κυβερνά ένας αρχηγός κράτους. Το κερασάκι στην τούρτα; Για πολλούς, είναι τα ολοκαίνουρια υψηλής τεχνολογίας συστήματα ασφάλειας που θα εγκατασταθούν στη Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα, καθώς και η ανυπαρξία μεγάλων πλατειών γύρω από τα δημόσια κτήρια. Η ανατροπή της Kυβέρνησης Morsi, αλλά και άλλες μεγάλες εξεγέρσεις, έγιναν στην πλατεία El-Tahrir του Καΐρου, η οποία περικυκλώνεται από καίρια υπουργεία. Ο el-Sisi έχει μάλλον φροντίσει να μην υπάρξουν τέτοιου είδους αναταραχές στη νέα πρωτεύουσα, όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά και για τους διαδόχους του, και, ακόμη κι αν υπάρξουν, είναι σίγουρος ότι η νέα τεχνολογία, αλλά και ο «ευλογημένος» του στρατός, θα φροντίσουν ώστε να πάψουν αμέσως.
Η Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα, λοιπόν, θα φέρει στην Αίγυπτο επενδύσεις δισεκατομμυρίων και ενδιαφέρον από πολύ μεγάλα κεφάλαια της Αραβίας, της Κίνας και των Η.Π.Α. Απ’ την άλλη, δε φαίνεται να εκπληρώνει τον αρχικό σκοπό της, την αποσυμφόρηση του Καΐρου, αλλά μάλλον ισχυροποιεί την ήδη ισχυρή στην Αίγυπτο εκτελεστική εξουσία και τον στρατό. Πάντως, όπως και αν προχωρήσει ο el-Sisi, πρέπει να είναι προσεκτικός, και να μην ξεχνάει, αν θέλετε, τον «προκάτοχό» του Akhenaten, που και νέα πρωτεύουσα έκανε και ναούς στο όνομά του ίδρυσε, αλλά αμέλησε τον στρατό και την οικονομία του –το όνομά του σβήστηκε μετά θάνατον από κάθε τοίχο (damnatio memoriae), η πόλη του σύντομα εγκαταλείφθηκε. Ο κύριος Sisi πρέπει μάλλον να είναι σε επιφυλακή, γιατί η παραμικρή δυσαρέσκεια από έναν ισχυρό φορέα ουκ ολίγες φορές ανέτρεψε τη μακάρια τυραννία ενός ανδρός.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A new city is rising in Egypt. But is it what the country needs?, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Why is Egypt building a new capital?, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Professors criticise Egypt’s New Administrative Capital, Middle East Monitor, διαθέσιμο εδώ
- A New Capital Worthy of the Pharaohs Rises in Egypt, but at What Price?, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Η Αίγυπτος και ο νεοφαραωνισμός του Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, in.gr, διαθέσιμο εδώ
