Του Ιωάννη Αμπατζίδη,
Η Μέση Ανατολή είναι συχνά συνώνυμη με τους όρους «πόλεμος» και «πετρέλαιο» στην φαντασία των ανθρώπων που δεν κατάγονται από εκεί, κάτι που είναι λογικό, διότι η πλειοψηφία των ειδήσεων που λαμβάνουμε για την περιοχή αφορούν αυτούς τους δύο όρους. Τα τελευταία χρόνια, όμως, λαμβάνουν χώρα αλλαγές στην περιοχή, οι οποίες είναι άξιες αναφοράς. Ενώ τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου και οι γεωπολιτικές εντάσεις της περιοχής συνεχίζουν να διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στο παγκόσμιο προφίλ της, υπάρχουν αναδυόμενες δυναμικές στην οικονομία, την τεχνολογία και τις κοινωνικές αλλαγές που αναδιαμορφώνουν το μέλλον της περιοχής. Αυτές οι εξελίξεις προσφέρουν μια πιο διαφοροποιημένη άποψη για τη Μέση Ανατολή, τονίζοντας ευκαιρίες και προκλήσεις πέρα από τις παραδοσιακές αφηγήσεις.
Μία από τις σημαντικότερες αλλαγές στη Μέση Ανατολή είναι η προσπάθεια για οικονομική διαφοροποίηση αρκετών κρατών. Χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (Η.Α.Ε) και το Κατάρ, ακολουθούν ενεργά πολιτικές για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα έσοδα από το πετρέλαιο. Το «Όραμα της Σαουδικής Αραβίας για το 2030», για παράδειγμα, στοχεύει να μεταμορφώσει την οικονομία του Βασιλείου, αναπτύσσοντας τομείς, όπως ο τουρισμός, η ψυχαγωγία και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι προσπάθειες των Η.Α.Ε να γίνουν παγκόσμιος κόμβος τεχνολογίας και καινοτομίας είναι επίσης αξιοσημείωτες. Για παράδειγμα, το Ντουμπάι με τον φουτουριστικό ορίζοντα και τα φιλόδοξα έργα που λαμβάνουν χώρα, αποτελεί την επιτομή αυτής της προσπάθειας για διαφοροποίηση. Αυτές οι πρωτοβουλίες δεν αφορούν μόνο τη μείωση του οικονομικού κινδύνου. Αφορούν, επίσης, τη δημιουργία πιο βιώσιμων οικονομικών μοντέλων. Η ανάπτυξη των μη πετρελαϊκών τομέων αναμένεται να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, να προωθήσει την καινοτομία και να προσελκύσει διεθνείς επενδύσεις. Ωστόσο, η επιτυχία αυτών των στρατηγικών εξαρτάται από την αποτελεσματική εφαρμογή και την ικανότητα πλοήγησης στην πολυπλοκότητα των παγκόσμιων αγορών.
Οι κοινωνικές πολιτικές είναι ένας τομέας όπου οι χώρες τις Μέσης Ανατολής κάνουν αρκετά μεγάλα βήματα προόδου τα τελευταία έτη. Οι μεταρρυθμίσεις σε χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία, οδηγούν σε μεγαλύτερες κοινωνικές ελευθερίες, ιδιαίτερα για τις γυναίκες. Η άρση της απαγόρευσης οδήγησης των γυναικών το 2018 ήταν μια απόφαση ορόσημο, ακολουθούμενη από περαιτέρω μέτρα για την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό και τη δημόσια ζωή. Αυτές οι αλλαγές αποτελούν μέρος ευρύτερων προσπαθειών εκσυγχρονισμού των κοινωνιών και ευθυγράμμισης με τους παγκόσμιους κανόνες. Επιπλέον, οι νέοι αποτελούν έναν ισχυρό βραχίονα για τις κοινωνικές πολιτικές. Με ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού να είναι κάτω των 30 ετών, οι φιλοδοξίες και οι απαιτήσεις των νέων διαμορφώνουν πολιτικές και κοινωνικούς κανόνες. Ζητήματα, όπως η εκπαίδευση, η εργασία και η πολιτική συμμετοχή, βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα, και οι κυβερνήσεις αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο την ανάγκη αντιμετώπισης αυτών των ανησυχιών για να διασφαλιστεί η σταθερότητα και η πρόοδος.
Ενώ αυτές οι θετικές εξελίξεις λαμβάνουν χώρα, η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές γεωπολιτικές προκλήσεις. Ο ανταγωνισμός μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς και οι ανθρωπιστικές κρίσεις στη Συρία και την Υεμένη συνεχίζουν να κυριαρχούν στο περιφερειακό τοπίο. Αυτές οι συγκρούσεις, όχι μόνο προκαλούν τεράστιο ανθρώπινο πόνο, αλλά εμποδίζουν την οικονομική και κοινωνική πρόοδο. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης ενθαρρυντικά σημάδια περιφερειακής συνεργασίας. Οι Συμφωνίες του Αβραάμ, που υπογράφηκαν το 2020, εξομάλυναν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών αραβικών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των Η.Α.Ε και του Μπαχρέιν. Αυτή η ιστορική συμφωνία άνοιξε νέους δρόμους για οικονομική συνεργασία, τεχνολογικές ανταλλαγές και πολιτιστικό διάλογο. Υπογραμμίζει, επίσης, μια ρεαλιστική αλλαγή στη γεωπολιτική της περιοχής, όπου τα κοινά συμφέροντα αρχίζουν να υπερισχύουν των μακροχρόνιων εχθροτήτων.
Η Μέση Ανατολή βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, με τις παραδοσιακές αφηγήσεις για το πετρέλαιο και τις συγκρούσεις να δίνουν σταδιακά τη θέση τους σε ιστορίες οικονομικής διαφοροποίησης, τεχνολογικής καινοτομίας και κοινωνικής αλλαγής. Ενώ η περιοχή συνεχίζει να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, οι αναδυόμενες τάσεις προσφέρουν μια πιο ελπιδοφόρα εικόνα για το μέλλον της. Απομένει να δούμε εάν τα κράτη και οι πολίτες θα καταφέρουν να υιοθετήσουν αυτή την πιο σύγχρονη προσέγγιση των πραγμάτων, καθώς η αλήθεια είναι πως ο αυταρχισμός είναι βαθιά ριζωμένος σε αυτές τις κοινωνίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A Story of Transformation, Vision 2030, διαθέσιμο εδώ
- Saudi Arabia’s ban on women driving officially ends, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Saudi Arabia Events of 2023, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
- Gulf Youth and the Urge for Change, CSIS, διαθέσιμο εδώ
- The Abraham Accords, United States Department of State, διαθέσιμο εδώ
