Του Λάμπρου Βέλλιου,
Η ανθρωπότητα ούσα κηλιδωμένη στο χρονικό της ιστορίας της από πολέμους, φτώχεια, πείνα, δολοφονίες, βασανιστήρια, εθνοκαθάρσεις και γενοκτονίες κατάφερνε πάντα να επιβιώνει με μεγάλες απώλειες, στηριζόμενη στη μαχητικότητα, την αυταπάρνηση και τη γενναιότητα κάποιων «λίγων». Αυτοί οι «λίγοι», λοιπόν, κατόρθωναν κάθε φορά είτε με τη μορφή ενός ένοπλου αντάρτικου είτε με τη μορφή ανθρώπων που διαδηλώνουν στο δρόμο για την εξασφάλιση των βασικών είτε με τη μορφή εξέγερσης ενάντια σε ολοκληρωτικά καθεστώτα και οικονομικά συστήματα να χτίζουν ένα τείχος προάσπισης της ανθρώπινη αξιοπρέπειας χωρίς ίχνος παραίτησης, δισταγμού, αμφιβολίας και φόβου.
Ως ιστορικά παραδείγματα μπορούμε να πάρουμε από τους αγώνες ενάντια στη δουλοπαροικία και τη Γαλλική Επανάσταση, μέχρι τους αγώνες των αντάρτικων της Λατινικής Αμερικής έναντι του δυτικού αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, φθάνοντας μέχρι τη «Νύχτα των Οδοφραγμάτων» των φοιτητών του Γαλλικού Μάη του ’68, τη Ρωσική Επανάσταση των Μπολσεβίκων και καταλήγοντας στον αταλάντευτο αγώνα έναντι των φαινομένων εθνοκάθαρσης που έχουν βιώσει πολλοί λαοί. Προηγούμενες προσπάθειες γενοκτονίας είχαν πραγματοποιήσει οι Ναζιστές του Χίτλερ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έναντι των Εβραίων, με τα κρεματόρια, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τις μάσκες αερίων να αποτυπώνουν το οικοδόμημα της ευρωπαϊκής βιτρίνας τον 20ό αιώνα. Ευτυχώς, και πάλι βρέθηκαν οι «λίγοι» Εαμίτες του Άρη Βελουχιώτη, οι «λίγοι» στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού και οι «λίγοι» Παρτιζάνοι του Τίτο, οι οποίοι εκκαθάρισαν προσωρινά την επικράτηση του μισάνθρωπου ναζιστικού μορφώματος. Με αφόρμηση, λοιπόν, την αναφορά στα αντάρτικα κινήματα την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το παρόν άρθρο θα ασχοληθεί με τον πόλεμο που διεξήγαγε η Γιουγκοσλαβία έναντι των Γερμανών κατακτητών.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΡΑ ΕΦΟΔΟΥ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ
Λίγο διάστημα πριν το ξέσπασμα του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία, η κυβέρνηση του Στογιαντίνοβιτς, θέλοντας να προσδώσει το χαρακτηριστικό της ουδετερότητας της Ομοσπονδίας στον Πόλεμο, πραγματοποιεί υπογραφή συνθήκης φιλίας με τις Γαλλικές Δυνάμεις, ενώ ταυτοχρόνως εγκρίνει τη συνθήκη μη επιθετικότητας μεταξύ αυτής και της Ιταλίας, όντας φανερή και διάχυτη η πρόθεση μη εμπλοκής του γιουγκοσλαβικού κράτους στην ευρωπαϊκή εμπόλεμη ζώνη. Όλα αυτά, σε μια γενικότερη πολιτική κατάσταση αποσταθεροποίησης μέσα στο εσωτερικό της ομοσπονδίας, αφού τα μέλη κράτη, εκτός από τη Σερβία, διεκδικούσαν μεγαλύτερο κομμάτι της επικράτειας αλλά και μεγαλύτερη αυτονομία, με κύριους διεκδικητές να αποτελούν οι Κροάτες και να ακολουθούν Σλοβένοι και Βόσνιοι. Μετά την απόλυση του Στογιαντίνοβιτς από τον Βασιλιά Παύλο και την αντικατάστασή του από τον Ντράγκαν Τσβέτκοβιτς, οι συρράξεις ολοένα και αυξάνονταν, δεδομένου ότι οι Κροάτες φασίστες Ουστάσε επιδίωκαν τη συγκρότηση ενός ανεξάρτητου κροατικού κράτους, όντας δυσαρεστημένοι με τη δημιουργία της Μπανοβίνα της Κροατίας, ύστερα από τη συνθήκη που υπεγράφη το 1939 από τον Κροάτη Πρωθυπουργό Βλάντκο Μάτσεκ και του Τσβέτκοβιτς, η οποία πέρα από ένα μερικώς αναγνωρισμένο καθεστώς αυτονομίας, δεν αντικατόπτριζε, ούτε εξασφάλιζε τις πραγματικές διεκδικήσεις των εθνικιστών Κροατών.
Από την άλλη πλευρά, υπήρχε το φιλοβασιλικό κομμάτι των Σέρβων που αποδέχονταν την συμμετοχή του Πολέμου στο πλευρό των Δυτικών Δυνάμεων, ενώ το απαγορευμένο έως τότε Κομμουνιστικό Κόμμα τάσσονταν υπέρ της πλευράς της Σοβιετικής Ένωσης. Τότε, από εκείνη την στιγμή και έπειτα, ο Βασιλιάς Παύλος σε συνεργασία με την κυβέρνηση που ο ίδιος είχε εγκαθιδρύσει αποφασίζουν την ανάπτυξη σχέσεων με τις δυνάμεις του Άξονα υπογράφοντας το τριμερές Σύμφωνο, στις 25 του Μάρτη το 1941, μετά τη Βουλγαρία. Μεγάλο κομμάτι των Σέρβων δυσαρεστήθηκε με αυτήν την κατάληξη και κομμάτι της Πολεμικής Αεροπορίας πραγματοποίησε πραξικόπημα, με αποτέλεσμα την κινητοποίηση όλων των δυνάμεων του Άξονα και την επίσημη εισβολή τους στο Κράτος της Γιουγκοσλαβιας στις 6 Απρίλη του 1941, η οποία διήρκεσε 10 ημέρες. Ακολούθησε η διχοτόμηση της Ομοσπονδίας σε σφαίρες επιρροής, με τη Γερμανία να καταλαμβάνει το Ανεξάρτητο Κροατικό Κράτος σε συνεργασία με τις δυνάμεις των Ουστάσε, των Κροατών εθνικιστών υπό τον αιμοβόρο Άντε Πάβελιτς, ενώ κατέκτησε ολόκληρη την Βοσνία Ερζεγοβίνη και τη βόρεια Σλοβενία. Οι Ιταλοί απέκτησαν το υπόλοιπο γεωγραφικό κομμάτι της Σλοβενίας, το Κοσσυφοπέδιο, καθώς και τις παράκτιες περιοχές της Κροατίας, δηλαδή τη Δαλματία και τον Κόλπο του Κότορ. Οι Ούγγροι με τη σειρά τους ανέλαβαν τον έλεγχο της Βοϊβοντίνα και γενικότερα της Βόρειας Σερβίας, ενώ οι Βούλγαροι ασκούσαν επιρροή στο Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία.
Άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός πως οι αντάρτικες ομάδες που προσπάθησαν να αποσοβήσουν τα παραπάνω αποτελούσαν κατά κύριο και πρώτο λόγο οι κομμουνιστές παρτιζάνοι του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο και οι Τσέτνικ, φιλοβασιλικοί στρατιωτικοί, οι οποίοι στιγματίστηκαν ως προδότες στη συνέχεια του πολέμου, αφού προσχώρησαν στην πλευρά των Ιταλών κατακτητών, προσφέροντάς τους πέρα από πολεμικό, υγειονομικό εξοπλισμό, σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τα καταφύγια, τη στρατηγική και τη δομή των Παρτιζάνων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Τα εγκλήματα των Κροατών της Ustase (Ustasha) κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, protothema.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ο μεγαλειώδης αντιφασιστικός αγώνας των παρτιζάνων της Γιουγκοσλαβίας, imerodromos.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΟΥΖΙΤΣΕ: Η ΠΡΩΤΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, ourbalkans.wordpress.com, Διαθέσιμο εδώ
