Του Μάρκου Ζουζούνη,
“Make Europe Great Again”. Με αυτό το σχεδόν προβοκατόρικο σλόγκαν, τραμπικής εμπνεύσεως, επέλεξε να πλαισιώσει η ουγγρική κυβέρνηση το πρόγραμμα για την προεδρία της στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για το δεύτερο εξάμηνο του 2024. Αν και Ευρωπαίοι Aξιωματούχοι έσπευσαν να υποβαθμίσουν την κίνηση, αποκαλώντας τη χαρακτηριστικά «τρολάρισμα», ο Viktor Orbán έχει δείξει τις όχι και τόσο φιλικές προθέσεις του, εξαρχής. Με τη γνωστή του «εμπρηστική» ρητορική δήλωσε στους υποστηρικτές του ότι σκοπεύει να «καταλάβει τις Βρυξέλλες».
Έχοντας εξέλθει μάλλον ενδυναμωμένος από τις πρόσφατες Ευρωεκλογές, ο Orbán ήδη επιχειρεί να συνασπίσει γύρω από το κόμμα του ένα νέο ακροδεξιό σχηματισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι «Πατριώτες για την Ευρώπη», όπως ονόμασε τη νέα αυτή ομάδα, έχουν ήδη προσελκύσει διάφορα ακροδεξιά και λαϊκιστικά κόμματα, μεταξύ των όποιον το ισπανικό Vox και το κόμμα της Marine Le Pen από την Γαλλία. Μια τέτοια εξέλιξη αποδυναμώνει σαφώς τη μεγαλύτερη ομαδοποίηση της άκρας δεξιάς, τους Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές της Giorgia Meloni.
Μπροστά σε αυτήν την ανησυχία που εκφράζεται για τις προθέσεις του Orbán κατά την εξάμηνη προεδρία του Συμβουλίου, οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών εμφανίζονται μάλλον καθησυχαστικοί. Τονίζουν ότι η θέση που αναλαμβάνει η Ουγγαρία έχει πλέον πολύ περιορισμένες αρμοδιότητες, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών του Συμβουλίου διευθύνονται πλέον από τον μόνιμο Πρόεδρό του, Charles Michel. Επίσης, σημειώνουν πως δεδομένων των πρόσφατων εκλογών και της ανάγκης πλήρωσης του νέου Κολεγίου των Επιτρόπων, οι αποφάσεις πολιτικής που θα κληθεί να λάβει το Συμβούλιο, υπό την προεδρία του Orbán, είναι ακόμα πιο περιορισμένες.
Παρά τις προσπάθειες να υποβαθμίσουν το θέμα πάντως, η ανησυχία των Βρυξελλών στην επερχόμενη αλλαγή σκυτάλης είναι έκδηλη. Πρωτίστως από το γεγονός ότι η προηγούμενη βελγική προεδρία έσπευσε να διευθετήσει τα πιο ακανθώδη ζητήματα, συγκεκριμένα αυτά της έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Ουκρανία και των νέων κυρώσεων προς τη Ρωσία. Μια αρμοδιότητα, όμως, που παρέμεινε και επίσημα στα χέρια του Ούγγρου πρωθυπουργού είναι να θέσει την ατζέντα των θεμάτων με τα οποία θα ασχοληθεί το Συμβούλιο στους επόμενους 6 μήνες. Προς έκπληξη σχεδόν κανενός, στην ατζέντα αυτή φιγουράρει μεταξύ άλλων η «παράνομη μετανάστευση», αλλά και η ενταξιακή πορεία Αλβανίας και Σερβίας.
Αντιθέτως, στα επίσημα καθήκοντα της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. σίγουρα δε συγκαταλέγεται η εκπροσώπηση της Ένωσης έναντι τρίτων χωρών, και δη ανταγωνιστικών. Αυτό έγινε ξεκάθαρο στον Orbán με τον πιο ωμό τρόπο, όταν έχοντας μόλις αναλάβει τα νέα του καθήκοντα, επέλεξε να πραγματοποιήσει μια μη προγραμματισμένη επίσκεψη στη Μόσχα. Αποκαλώντας το ταξίδι του, μάλλον υποκριτικά, «αποστολή ειρήνης», ο Ούγγρος πολιτικός κατευθύνθηκε στο Κρεμλίνο. Εκεί ο Πρόεδρος Putin, έσπευσε να εκμεταλλευτεί τη νέα ιδιότητα του ομοϊδεάτη του, παρουσιάζοντάς του τις ρωσικές θέσεις για τον τερματισμό του πολέμου και επισημαίνοντας ότι συνδιαλέγεται μαζί του ως Πρόεδρος του Συμβουλίου της Ένωσης.
Η αντίδραση της υπόλοιπης Ένωσης ήταν φυσικά, τόσο άμεση, όσο και οργισμένη. Η επανεκλεγείσα Πρόεδρος της Επιτροπής, Ursula von der Leyen, επεσήμανε ότι ο κατευνασμός (appeasement) δε θα σταματήσει τον Putin, ενώ ο Γερμανός Καγκελάριος, Olaf Scholz, έσπευσε να επισημάνει ότι ο Orbán ταξίδεψε στη Μόσχα με την ιδιότητα του Πρωθυπουργού, και ότι η Ε.Ε. εκπροσωπείται από τον Charles Michel. Ίσως η πιο οργισμένη αντίδραση, ήρθε από την πρωθυπουργό την Εσθονίας και επόμενη Εκπρόσωπο της Ένωσης επί των εξωτερικών, Kaja Kallas, η οποία κατηγόρησε τον Orbán, ότι προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τη νέα του ιδιότητα για να «δημιουργήσει σύγχυση».
Παρά την προφανή ένταση, Ευρωπαίοι διπλωμάτες σπεύδουν να επισημάνουν ότι έχει επιτευχθεί ένα, τρόπον τινά, modus vivendi με την Ούγγρους ομολόγους τους. Ως χαρακτηριστικότερο παράδειγμα παρατίθεται η στάση της Ουγγαρίας κατά την ψήφιση του νέου πακέτου στήριξης προς την Ουκρανία. Καθ’ όλη τη συζήτηση, η Ουγγρική αντιπροσωπεία παρέμεινε σιωπηλή, επιτρέποντας το μέτρο να περάσει από το Συμβούλιο. Ταυτόχρονα, ο Ούγγρος Υπουργός Εξωτερικών εξαπέλυε μύδρους κατά των Βρυξελλών για την απόφαση αυτή. Αυτή η διττή στάση, σιωπηρής συναίνεσης στο εξωτερικό και επικοινωνιακών πυροτεχνημάτων για εσωτερική κατανάλωση, ίσως αποτελέσει τη συνταγή με την οποία θα πορευτούν για το επόμενο εξάμηνο. Εξάλλου, υπενθυμίζουν οι ίδιες διπλωματικές πηγές, μια ενδεχόμενη αποτυχία της Ουγγρικής Προεδρίας στο Συμβούλιο, η οποία θα ήταν θέμα εθνικού γοήτρου για τη σωβινιστική κυβέρνηση της Βουδαπέστης.
Βέβαια, παρά την εμφανή σπουδή της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, να κρύψει το πρόβλημα του Orbán «κάτω απ’ το χαλί», υποβαθμίζοντάς το, είναι αναντίρρητη αλήθεια ότι τα ζητήματα δημοκρατίας και κράτους δικαίου στη χώρα της Κεντρικής Ευρώπης μάλλον συνεχίζουν να διογκώνονται. Και αυτό παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες διάφορων ευρωπαϊκών οργάνων να εξαναγκάσουν την ουγγρική κυβέρνηση σε λογοδοσία. Ενδεικτικά μόνο, αναφέρουμε την απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για την έναρξη έρευνας κατά της Ουγγαρίας με την κατηγορία της υπονόμευσης των ευρωπαϊκών νομικών και δημοκρατικών κεκτημένων, αλλά και την πιο αυστηρή στάση της Κομισιόν να παγώσει περί τα 3 δις σε κοινοτικά κονδύλια προς τη χώρα.
Παρά ταύτα, το γεγονός πως η κυβέρνηση του Orbán έχει καταφέρει σε πολλές περιπτώσεις να χρησιμοποιήσει το veto της ως μέσο μόχλευσης για να καταφέρει το ξεπάγωμα μέρους αυτής τη χρηματοδότησης, φανερώνει πως ακόμη η Ένωση δεν έχει κατορθώσει να αρθρώσει μια πειστική απάντηση στο ουγγρικό ερώτημα. Και αυτό δεν είναι άλλο από το τι κάνει κανείς όταν σε ένα τόσο στενά συνδεδεμένο μπλοκ, όπως το ευρωπαϊκό, ένας από τους εταίρους αποφασίζει να παίξει με όρους «χούλιγκαν»;
Οι πιθανές απαντήσεις καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα, από τις θεσμικές κυρώσεις ως και την αναστολή του δικαιώματος ψήφου της Ουγγαρίας στις συλλογικές αποφάσεις. Πάντως, όποια και να είναι η τελική απάντηση, το μόνο σίγουρο είναι ότι η τρέχουσα στάση ανοχής υπονομεύει μακροπρόθεσμα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, το οποία δεν μπορεί παρά να στηρίζεται σε κοινές αρχές και αξίες και σε ένα νομικό και πολιτικό κεκτημένο δεκαετιών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hungary takes on EU presidency amid concerns, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
- Hungary At The Helm: What To Expect From The EU’s Next Presidency, RFE/RL, διαθέσιμο εδώ
- Make Europe Great Again’: Hungary sets scene for its EU presidency, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Dutch, Spanish far-right parties to join Orbán’s Patriots for Europe, Politico EU, διαθέσιμο εδώ
- European Officials Say Orban ‘Exploiting EU Presidency’ By Visiting Putin For Ukraine Talks, RFE/RL, διαθέσιμο εδώ
- Orbán unites Europe — against him, Politico EU, διαθέσιμο εδώ
- The European Union’s Hungary Problem, Internationale Politik Quarterly, διαθέσιμο εδώ
