Της Ευαγγελίας Παλληκάρη,
1878: Στα πλαίσια του Συνεδρίου του Βερολίνου, που διήρκεσε το θέρος του 1878, υπογράφηκε και η ομώνυμη συνθήκη, δίνοντας νέα πορεία στη διαδρομή της Γηραιάς Ηπείρου. Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε υπό την προεδρία του Γερμανού Καγκελάριου Όττο φον Μπίσμαρκ και συμμετείχαν η Μεγάλη Βρετανία, η Αυστροουγγαρία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ρωσία, καθώς και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ένας από τους σκοπούς του ήταν και η επιβεβαίωση των αποφάσεων της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, που είχε πραγματοποιηθεί κατά τον Μάριου του ίδιου έτους.
Αυτή η διαβόητη συνθήκη προέβλεπε τη δημιουργία της λεγόμενης «Μεγάλης Βουλγαρίας», η οποία άλλαξε την ισορροπία στα Βαλκάνια. Φυσικά, οι Έλληνες, οι Σέρβοι, καθώς και το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Αυστροουγγαρία, δηλαδή οι δυνάμεις των οποίων τα συμφέροντα συγκρούστηκαν με τα συμφέροντα της Ρωσίας στην Ανατολή, αντέδρασαν. Γνωρίζοντας ότι αυτές οι δυνάμεις θα αντιδρούσαν έντονα στη δημιουργία ενός μεγάλου βουλγαρικού κράτους στα Βαλκάνια, το οποίο θα γινόταν δορυφόρος της Ρωσίας, η ρωσική ηγεσία διέταξε την υπογραφή της συνθήκης ως προκαταρκτική, πιστεύοντας ότι αυτό θα χρησίμευε ως μέσο ενίσχυσης της διαπραγματευτικής της θέσης κατά τις επόμενες συζητήσεις για την τροποποίηση της συνθήκης. Με άλλα λόγια, η Ρωσία διέπεται από την τακτική της επίτευξης του μείζονος για την επίτευξη του ελάσσονος.
Θέλοντας να ελέγχει την κατάσταση στην ευρωπαϊκή ήπειρο και μην έχοντας άμεσο ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια, ο Γερμανός Καγκελάριος Ότο φον Μπίσμαρκ πρότεινε τη σύγκλιση μιας συνόδου στο Βερολίνο για να διασώσει την ειρήνη στην Ευρώπη, η οποία έμεινε γνωστή ως Συνέδριο του Βερολίνου και έβαλε τον εαυτό του επικεφαλής της. Στις 13 Ιουνίου αρχίζουν οι συζητήσεις οι οποίες διήρκεσαν 1 μήνα και έτσι, μια μέρα σαν σήμερα, υπογράφηκε η Συνθήκη του Βερολίνου. Τα περισσότερα από τα κύρια και «καυτά» θέματα επιλύθηκαν προτού μαζευτούν οι εκπρόσωποι των ισχυρών ευρωπαϊκών δυνάμεων στη γερμανική πρωτεύουσα, ενώ μικρή υπήρξε η συμμετοχή των εκπροσώπων των βαλκανικών χωρών που συνδέονταν άμεσα με αυτές.
Ως αποτέλεσμα, η Ρωσία κατάφερε να προσαρτήσει τη Νότια Βεσσαραβία, το Βατούμ, το Καρς και το Αρδαχάν στον νότο, ενώ ιδρύθηκε η Βουλγαρική Ηγεμονία ως αυτόνομο κράτος, το οποίο ήταν, όμως, φόρου υποτελές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Παράλληλα, προβλεπόταν η δημιουργία της ημιαυτόνομης ηγεμονίας της Ανατολικής Ρωμυλίας με χριστιανό διοικητή, ο οποίος θα επιλέγονταν από τον Οθωμανό Σουλτάνο. Τέλος, η περιοχή της Μακεδονίας συνέχιζε να βρίσκεται υπό οθωμανική κατοχή, αλλά η Υψηλή Πύλη θα έπρεπε να προβεί σε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις.
Οι προβλέψεις αυτές δεν φάνηκε να ικανοποιούν τους βαλκανικούς λαούς, με τους Βούλγαρους να υψώνουν τις περισσότερες αντιρρήσεις, θεωρώντας τις αποφάσεις του συνεδρίου «ιστορική αδικία» έναντι της χώρας τους. Με τον καιρό προσπάθησαν να μεταβάλλουν τις γεωγραφικές δεσμεύσεις που εκπορεύτηκαν από αυτήν ειδικά μέσα από τους Βαλκανικούς Πολέμους και από τον Α΄ Παγκόσμιο.
Το θετικό στίγμα που άφησε η Συνθήκη του Βερολίνου ήταν η αναγνώριση του ειδικού νομικού καθεστώς ορισμένων θρησκευτικών ομάδων. Μάλιστα, αποτέλεσε πρότυπο τα μετέπειτα χρόνια και χρησιμοποιήθηκε και από την Κοινωνία των Εθνών στα πλαίσια του Συστήματος των Μειονοτήτων.
Κλείνοντας, όσον αφορά τα συμφέροντα της Ελλάδας, η συνθήκη αναφερόταν γενικά στη διόρθωση των συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία συνέβη μετά από μακρές διαπραγματεύσεις το 1881 με τη παραχώρηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα. Επιπλέον, η Κύπρος δόθηκε στη Μεγάλη Βρετανία και αποφασίστηκε η παραχώρηση αυτοδιοίκησης, με σύνταγμα και αυτονομία, και στην Κρήτη, τελούμενη από την Υψηλή Πύλη, για την οποία και ακολούθησε η Συμφωνία της Χαλέπας τρεις μήνες αργότερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 13 Ιουλίου 1878: Η συνθήκη του Βερολίνου, οι Γερμανοί “σώζουν” την Μακεδονία, military-history.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Από τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου στο Συνέδριο του Βερολίνου (1878), protothema.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Σαν σήμερα: 13 Ιουλίου 1878 – Η υπογραφή της Συνθήκης του Βερολίνου, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
