Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Η «σκιώδης» τραπεζική (shadow banking) βρέθηκε στο επίκεντρο του οικονομικού Τύπου στο πρόσφατο παρελθόν από την περίπτωση της Κίνας.
Το σκιώδες χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελείται από μη τραπεζικά, κυρίως, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, που παρέχουν ορισμένες από τις βασικές υπηρεσίες των τραπεζών και τουλάχιστον ένα μέρος των δραστηριοτήτων τους δεν ρυθμίζεται από τις σχετικές κρατικές αρχές, όπως τα παραδοσιακά τραπεζικά ιδρύματα.
Αυτός ο αναδυόμενος τομέας περιλαμβάνει money market funds, διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστές, hedge funds, ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, credit funds και real estate investment trusts. Έχει δημιουργήσει ένα απόθεμα περιουσιακών στοιχείων αξίας $ 218 τρις, σχεδόν το ήμισυ όλων των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών στιοχείων.
Η άνοδος του σκιώδους τραπεζικού συστήματος ξεκίνησε μετά την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση του 2008, από όταν δηλαδή ξεκίνησε η εντονότερη εποπτεία και ρύθμιση των παραδοσιακών τραπεζών, καλύπτοντας, ουσιαστικά, τα χρηματοδοτικά κενά που δημιουργήθηκαν. Οι πιο αυστηρές απαιτήσεις οδήγησαν στο να χρειαστούν περισσότεροι άνθρωποι άλλες πηγές χρηματοδότησης και ως εκ τούτου, να προσφύγουν στις «σκιές». Παράλληλα, με τις περιόδους χαμηλών επιτοκίων, χαμηλού ελάχιστου ποσοστού διακράτησης αποθεματικών και της νομισματικής «χαλάρωσης», η σκιώδης τραπεζική ευνοήθηκε ακόμα παραπάνω.
Το σκιώδες χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν υπόκειται σε (πολλές) ρυθμίσεις διότι, σε αντίθεση με τις παραδοσιακές τράπεζες και τις πιστωτικές ενώσεις, αυτά τα ιδρύματα δεν επιτρέπεται να λαμβάνουν παραδοσιακές καταθέσεις όψεως.
Στην Κίνα, ο κλάδος της σκιώδους τραπεζικής αντιπροσωπεύει περίπου το 40% έως 60% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της χώρας, αν και οι εκτιμήσεις ποικίλλουν σημαντικά. Το σκιώδες χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κίνας συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τη «φούσκα» στην αγορά ακινήτων της και με την τεράστια διόγκωση του χρέους του ιδιωτικού τομέα, καθώς, μέχρι να αναλάβουν οι ίδιες οι κατασκευαστικές εταιρείες τα χρέη για την ανάληψη νέων έργων, αποτέλεσε μία από τις βασικότερες πηγές χρηματοδότησης των έργων στον κλάδο. Επίσης, ο κλάδος της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech) σχετίζεται με την κρίση στο shadow banking.
Με την επέκταση της σκιώδους τραπεζικής στη χώρα, η οποία βρήκε πρόσφορο έδαφος από τη γενναία νομισματική «χαλάρωση» που άσκησε η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας (Κεντρική Τράπεζα), καθώς ενθάρρυνε της πιστώσεις και υπερχείλισε την αγορά με ρευστότητα, αποσταθεροποιήθηκε το χρηματοδοτικό σύστημα της χώρας. Και τα ζητήματα εμφανίστηκαν όταν έγινε αισθητή και η «φούσκα» στα ακίνητα (θυμίζοντας εποχές 2007-2008 στις ΗΠΑ).
Ενδεικτικά, τον Νοέμβριο του 2023, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων και περιουσίας της Κίνας, η Zhongzhi, αποκάλυψε ότι ήταν «σοβαρά αφερέγγυα», έχοντας υποχρεώσεις περίπου 460 δισεκατομμυρίων γιουάν (που αντιστοιχούν σε € 59 δις περίπου). Αντίθετα, τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας έφτασαν μόνο τα 200 δισεκατομμύρια γιουάν.
Όπως μπορούμε να αντιληφθούμε, χωρίς πολύ σκέψη και απόκτηση γνώσεων επί του θέματος, απλά αναλογιζόμενοι το μέγεθος και τη συσχέτιση της οικονομίας της Κίνας με τον υπόλοιπο κόσμο, ο αντίκτυπος της κρίσης στο κινεζικό σκιώδες χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν θα έμενε εντός συνόρων. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της Κίνας, δεν μένει ανεπηρέαστη. Η ταλάντωση του κλάδου της σκιώδους τραπεζικής θα μπορούσε να υπερβεί πολύ τον χρηματοπιστωτικό τομέα, επηρεάζοντας δυνητικά και τις άμεσες ευρωπαϊκές ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) στη χώρα.
Πέρα, όμως, από την κινεζική οικονομία και την επίδραση της κρίσης που περνάει τα τελευταία χρόνια, η «κρυφή μόχλευση» (hidden leverage) στο τομέα της σκιώδους τραπεζικής αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο και κίνδυνο. Ήδη από το τέλος της προηγούμενης χρονιάς, οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές προειδοποιούσαν για τα προβλήματα χρέους στον τομέα, υπογραμμίζοντας, ταυτοχρόνως, και τη δυσκολία πρόσβασης σε δεδομένα. Μάλιστα, το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (FSB) της G20 και η IOSCO είχαν δώσει οδηγίες διαχείρισης ρευστότητα για τους διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων επενδυτικών κεφαλαίων ανοικτού τύπου. Ο γενικός γραμματέας της FSB, John Schindler, δήλωσε ότι ο περαιτέρω ρυθμιστικός έλεγχος των μη τραπεζικών χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων θα αποτελέσει προτεραιότητα για το 2024, με έμφαση στη μόχλευση, στοχεύοντας οι σχετικές οδηγίες να υποβληθούν μέχρι τα τέλη του 2024 με τις αρχές του 2025.
Προσφάτως, ο αξιωματούχος της ΕΚΤ McCaul τόνισε σε δηλώσεις του ότι η «αξιοσημείωτη» ανάπτυξη των ιδιωτικών και μη τραπεζικών πιστώσεων, που δεν είναι εντός του χρηματοπιστωτικού ρυθμιστικού πλαισίου της Ευρωζώνης (σκιώδης τραπεζική), αποτελεί απειλή για τη σταθερότητα του χρηματοδοτικού συστήματος της οικονομίας. Μέχρι και το γ’ τρίμηνο του 2023, τα μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στην ΕΕ κατείχαν περιουσιακά στοιχεία αξίας € 42,9 τρις, ενώ οι παραδοσιακές τράπεζες παρουσίαζαν περιουσιακά στοιχεία αξίας μόνο € 38 δις, βάσει δεδομένων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον McCaul, η ΕΚΤ «έδινε ιδιαίτερη έμφαση στις αγορές ιδιωτικών μετοχών και ιδιωτικών πιστώσεων», εννοώντας πως παραδοσιακές και «σκιώδεις τράπεζες» έχουν ανοίγματα που συσχετίζονται σημαντικά. Ο McCaul απέρριψε τον ισχυρισμό ορισμένων στελεχών ιδιωτικών κεφαλαίων ότι μειώνουν τους κινδύνους μετατοπίζοντας δραστηριότητες εκτός των ισολογισμών των τραπεζών και διαφοροποιώντας τους μεταξύ των επενδυτών.
Όπως ειπώθηκε και πιο πάνω, η σκιώδης τραπεζική αναδύθηκε ως ανάγκη για νέες, εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, που διαμορφώθηκε από το αυστηρότερο εποπτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο μετά την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση του 2008, και παρέμεινε εκτός ρύθμισης, λόγω της μικρής πιθανότητας, αρχικά, που είχε να θέσει σε κίνδυνο το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Με τη νομισματική και τη δημοσιονομική επέκταση των τελευταίων διοχετεύτηκε με υπερβάλλουσα ρευστότητα, δανείστηκε υπερβολικά, καθώς το χρήμα ήταν «φθηνό» και αποκτούσε όλο και μεγαλύτερο μερίδιο από τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU watchdog warns of data ‘black holes’ amid efforts to uncover shadow bank risk, reuters.com, διαθέσιμο εδώ
- Global regulators make tackling non-bank leverage a priority for 2024, reuters.com, διαθέσιμο εδώ
