Της Μαρίας Βαρλάμη,
Πολλά από τα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί ανά τους αιώνες είχαν ως βάση τους κάποια πολιτική, θρησκευτική ή άλλου είδους ιδεολογία. Ένα από αυτά τα εγκλήματα προκάλεσε την απώλεια 908 (ή, κατά άλλες πηγές 918) ανθρώπων.
Οι ρίζες του εγκλήματος βρίσκονται στη δεκαετία του ’50, όταν ο Τζιμ Τζόουνς (πραγματικό όνομα: James Warren “Jim” Jones) ίδρυσε στην Ιντιανάπολη μια χριστιανική αίρεση, τη λεγόμενη «Ναός του Λαού». Τα κηρύγματα του ηγέτη της αίρεσης στρέφονταν κατά του ρατσισμού και του σεξισμού, αλλά και κάθε είδους οικονομικών και κοινωνικών διακρίσεων. Ο Τζόουνς ονειρευόταν μια κοινωνία σε πλήρη αρμονία, όπου όλοι θα εργάζονταν για το κοινό καλό. Φυσικά, αυτή η σοσιαλιστική ουτοπία θα ήταν υπό τον καθολικό έλεγχό του, μακριά δηλαδή από την επίδραση της κυβέρνησης των ΗΠΑ.
Γύρω στο 1971 η Εκκλησία του κατηγορήθηκε για οικονομικά σκάνδαλα, κακοποίηση των μελών της και εκμετάλλευση των παιδιών. Τότε, ο Τζόουνς μετακόμισε στη Γουϊάνα, στη Νότια Αμερική. Εκεί θα κατασκεύαζε τις υποδομές για την κοινότητα που οραματιζόταν.
Στην αρχή ζούσαν εκεί ελάχιστοι άνθρωποι. Αναπόφευκτα, όμως, κάποια στιγμή άρχισαν να καταφθάνουν στην περιοχή τα μέλη του «Ναού του Λαού». Οι νέοι κάτοικοι της κοινότητας αντιλήφθηκαν ότι η κατάσταση δεν ήταν όπως ακριβώς την περίμεναν. Καταρχάς δεν υπήρχαν αρκετά σπίτια ώστε να φιλοξενηθούν όλοι και έτσι τοποθετήθηκαν αυτοσχέδιες κουκέτες με αποτέλεσμα το πλήθος να συνωστίζεται. Παράλληλα, οι άνδρες και οι γυναίκες έπρεπε να μένουν χωριστά, οπότε παντρεμένα ζευγάρια υποχρεώθηκαν να μείνουν χώρια. Το 1978 τα μέλη της κοινότητας έφταναν τα 1000 σε ένα χώρο που προέβλεπε την κατοίκηση λιγότερων ανθρώπων.
Ένας παράγοντας τον οποίο αρκετοί δεν είχαν υπολογίσει ήταν η ζέστη και κατ’ επέκταση η υγρασία που επικρατούσε σε εκείνο τον τόπο. Οι άνθρωποι ασθενούσαν συχνά, ενώ έπρεπε να δουλεύουν πολλές ώρες -ακόμα και 11- υπό αρκετά υψηλές θερμοκρασίες. Η φωνή του Τζόουνς αντηχούσε σε όλο τον οικισμό μέσω μεγάφωνων. Πολλάκις ο ηγέτης αποφάσιζε να βγάλει λόγο μέσα στη νύχτα, εξαντλώντας τους ήδη κουρασμένους από την εργασία και το κλίμα οπαδούς του.
Με την πάροδο του χρόνου ο Τζόουνς άρχισε να κατασκευάζει το δρόμο που οδήγησε τελικά σε ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα του β’ μισού του 20ου αιώνα. Ο ηγέτης προσπαθούσε να χειραγωγήσει τους οπαδούς του υποστηρίζοντας πως οι υπηρεσίες ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών θα επιχειρούσαν να διαλύσουν την κοινότητα και να προξενήσουν κακό στους κατοίκους της. Μετά την δουλειά πραγματοποιούνταν οι ονομαζόμενες «Λευκές Νύχτες», κατά τη διάρκεια των οποίων ο Τζόουνς, στις ομιλίες του, έδινε στα μέλη της κοινότητας τέσσερις επιλογές: να προσπαθήσουν να διαφύγουν στη Σοβιετική Ένωση, να μείνουν στην κοινότητα και να πολεμήσουν τους υποτιθέμενους εχθρούς, να δραπετεύσουν στη ζούγκλα ή να διαπράξουν «επαναστατική αυτοκτονία». Στην τελευταία περίπτωση μάλιστα, που επιλέχθηκε δύο φορές τουλάχιστον, έγινε και πρόβα της όλης διαδικασίας.
Σταδιακά ορισμένοι πολίτες έκριναν λογικό να φύγουν από τον οικισμό, ωστόσο χρειάζονταν την άδεια του ηγέτη τους, ο οποίος και δεν την έδωσε ποτέ. Την ίδια περίοδο κάποια πρώην μέλη του «Ναού του Λαού» αλλά και συγγενείς μελών που ζούσαν πλέον στη Γουϊάνα, προσέγγισαν το βουλευτή Λίο Ράιαν, ζητώντας του να επισκεφθεί τον οικισμό, για να διαπιστώσει την ομαλή λειτουργία του. Στην αρχή όλα φαίνονταν φυσιολογικά στον πολιτικό, αλλά κατά τη διάρκεια ενός γεύματος κάποιος του παρέδωσε μια λίστα με όλους αυτούς που ήθελαν να διαφύγουν. Τότε ο Ράιαν κατάλαβε ότι μερικοί άνθρωποι βρίσκονταν εκεί ακούσια. Την επόμενη μέρα ο δημοσιογράφος ανακοίνωσε ότι φεύγοντας θα έπαιρνε μαζί του όποιον ήθελε να επιστρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλοί άνθρωποι φοβήθηκαν την αντίδραση του Τζόουνς και γι’ αυτό παρέμειναν στον οικισμό, όμως αυτοί που έφυγαν πυροδότησαν την παρανοϊκή αντίδραση του ηγέτη τους.
Ο Ράιαν, ακολουθούμενος από την ομάδα των ανθρώπων που επέλεξαν να φύγουν, έφτασε στο αεροδρόμιο, όπου το αεροσκάφος που θα τους μετέφερε στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν έτοιμο. Αυτή ήταν μια καθοριστική λεπτομέρεια στην εξέλιξη της ιστορίας, καθώς ο Τζόουνς, φοβούμενος τη δημοσίευση πληροφοριών επιβλαβών για την κοινότητά του, διέταξε ορισμένους φανατικούς υποστηρικτές του να δολοφονήσουν το βουλευτή και τα μέλη που είχαν αποσκιρτήσει, κίνηση η οποία στέφθηκε από επιτυχία.
Απευθείας, ο Τζόουνς έδωσε εντολή να συγκεντρωθούν όλοι στο κεντρικό τμήμα του οικισμού, όπου και σε ομιλία του εκφόβισε τους ήδη εξασθενημένους και εύκολα κατευθυνόμενους πολίτες, λέγοντας πως ο βουλευτής είχε δολοφονηθεί, η κοινότητα δεν ήταν πλέον ασφαλής και σύντομα η κυβέρνηση της Αμερικής θα έστελνε στρατιώτες με τη διαταγή να σκοτώσουν όλους τους αθώους, πρωτίστως τα παιδιά. Η λύση που προσέφερε ήταν η «επαναστατική αυτοκτονία». Μια γυναίκα, που αντέδρασε, έγινε σύντομα θύμα της αποστροφής του πλήθους. Σύντομα, τεράστια δοχεία άρχισαν να γεμίζουν με κυάνιο και Βάλιουμ (τύπο δυνατού ηρεμιστικού).
Πρώτα θύματα υπήρξαν τα παιδιά, έπειτα οι μητέρες και ακολούθησαν τα υπόλοιπα μέλη της κοινότητας, και όσοι ήθελαν να κάνουν πίσω, πείθονταν με τη βία. Στις 18 Νοεμβρίου του 1978, περισσότεροι από 900 άνθρωποι αυτοκτόνησαν ή φονεύθηκαν με δηλητήριο. Ο ηγέτης τους αυτοπυροβολήθηκε. Από την αιματοχυσία γλίτωσαν ελάχιστοι, που κατέφυγαν στη ζούγκλα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Chidester, David (1988), Salvation and Suicide, Bloomington: Indiana University Press
- Brailey, Jeffrey (1998), The Ghosts of November: Memoirs of an Outsider Who Witnessed the Carnage at Jonestown, Guyana, San Antonio, TX: J & J Publishers.
