Του Δημήτρη Κυριαζή,
Το γενικότερο κλίμα ευθυμίας, αίσθησης της χειραφέτησης –έστω και ψευδεπίγραφης– και ηθικού ριζοσπαστισμού που επικράτησε τις τελευταίες ημέρες του Ιουνίου στη Θεσσαλονίκη, εξαιτίας της εκδήλωσης του EuroPride, συνόδευσε μια λογική προσπάθεια αντίδρασης και κατ΄ επέκταση ηθικής απονομιμοποίησης της συγκεκριμένης κινητοποίησης. Δεν έλειψαν οι αντι-κινητοποιήσεις και οι διαδηλώσεις, που στόχο είχαν να αντικρούσουν, έστω και σε επίπεδο ιδεών, τη διαρκώς διερευνώμενη woke ατζέντα. Το ερώτημα που προκύπτει είναι το κατά πόσον η ατζέντα αυτή νομιμοποιεί σε τελική ανάλυση τέτοιου είδους «αντεπαναστάσεις» και λειτουργεί προς επίρρωση των τελευταίων.
Αρχικά, η “woke” κουλτούρα στην Ελλάδα έχει αρχίσει τελευταία να αποκτά μια μορφή δυναμική που παρατηρείται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και μη. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να καταδείξουμε το γεγονός ότι και οι επιμέρους περιπτώσεις στη χώρα μας εντάσσονται σε κάποιον βαθμό στο πλαίσιο ενός ευρύτερου «γουοκισμού», κι ας είναι μικρότερης κλίμακας αυτές οι εκφράσεις.
Όπως καταγράφεται στη Nathalie Heinich, η woke κουλτούρα ενδέχεται να οδηγήσει σε μια μορφή ολοκληρωτισμού. Με μια σειρά παραδειγμάτων λογοκρισίας και κουλτούρας ακύρωσης (cancel culture), παραποίησης της επιστημονικής αλήθειας μέσα από έναν ακόρεστο σχετικισμό της πραγματικότητας, καθώς και της καταχρηστικής επίκλησης θεωριών κοινωνικής κατασκευής προς ενίσχυση ενός συγκεκριμένου πολιτικού αφηγήματος, οδηγούν σύμφωνα με τη Γαλλίδα στοχαστή σε τάσεις ολοκληρωτικών συμπεριφορών και εξάρσεων. Τα παραδείγματα που αναφέρει αφορούν διαφορετικό κοινωνικό πλαίσιο και συγκεκριμένα το δυτικοευρωπαϊκό. Ωστόσο, και στη χώρα μας μικρότερης έντασης περιστατικά έχουν αρχίσει να παρατηρούνται.
Η προσπάθεια της «επαγρύπνησης» ενάντια σε κάθε μορφής διάκριση –με ιδιαίτερη ευαισθησία όμως στις μειονοτικές διακρίσεις– είναι ο κυριότερος στόχος όλων των κινημάτων που βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα της συμπεριλιπτικότητας και του woke νεφελώματος. Τα εργαλεία, όμως, που χρησιμοποιούνται από αυτό το πολιτικό και κοινωνικό στρατόπεδο, παράγουν συντηρητισμό και ενισχύουν την Ακροδεξιά παράταξη. Και αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν σκεφτεί κανείς πως ο χώρος αυτός αντιμάχεται την Ακροδεξιά σε πρώτο χρόνο. Διαφεύγει της προσοχής του όμως το εξής:
Μέσα από τη ρητορική και την επικοινωνία αυτών των woke νοημάτων δεν ασκείται απλά κριτική στον χώρο της Ακροδεξιάς, αλλά υπάρχει η τάση προς την άρνηση της ύπαρξης των συστατικών στοιχείων που συγκροτούν την ταυτότητα του συντηρητικού ακροατηρίου. Η εκμηδένιση της έννοιας του έθνους και της πατρίδας, της θρησκευτικής έκφρασης και της οικογένειας, οδηγεί αναπόφευκτα σε φοβίες ενδεχόμενης κατάρρευσης του κοινού σημείου αναφοράς, γύρω από το οποίο οικοδομείται η συνεκτικότητα του δεξιού χώρου. Ακόμα και οι βανδαλισμοί θρησκευτικών και πολιτισμικών μνημείων δυναμώνουν αυτό το αίσθημα απειλής και αφανισμού του συγκεκριμένου τρόπου ζωής.
Όταν η προσπάθεια αποδόμησης ενός επιχειρήματος αγγίζει τα όρια του πολιτισμικού μηδενισμού, αναμφίβολά δημιουργείται ένα υπαρξιακό ζήτημα για τον καθένα που έχει μπει στο στόχαστρο της woke διόπτρας. Πόσο μάλλον όταν εκμηδενίζεται μια κουλτούρα και ένας τρόπος ζωής που συγκροτεί μια τόσο ισχυρή ταυτότητα και έναν τόσο ισχυρό αυτοπροσδιορισμό, όπως αυτός του εθνικού και θρησκευτικού.
Ένα άλλο επίμαχο σημείο που υπήρξε η αιχμή του δόρατος των πολιτικών συζητήσεων, είναι το ζήτημα του γάμου. Με αφορμή, λοιπόν, το συγκεκριμένο ζήτημα, αυτό που διαφαίνεται είναι πως ο πολιτικός διάλογος, ακόμα και ο εξωκοινοβουλευτικός, περιστρέφεται γύρω από τη διαδικασία της σύγκρουσης με τον αντίθετο πώλο. Καλλιεργείται η εντύπωση ότι το διακύβευμα της αντιπαράθεσης είναι η σύγκρουση καθ΄ εαυτή, η επικράτηση ενός από τους δύο πάνω στον «καβγά». Και αυτό δεν στερείται λογικής, καθώς πάνω σε αυτήν την αντιπαράθεση νοηματοδοτείται και νομιμοποιείται ηθικά η δράση των δικαιωματιστών, της woke κουλτούρας, αφού έχουν χρωματίσει ως «φασίστα», με αυξημένη δόση υπερβολής, όποιον διαφωνεί μαζί τους.
Το ζήτημα του γάμου, ως διεκδίκηση, για κάποιον που εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να κάνει παιδιά δεν προσφέρει τίποτα περισσότερο από το σύμφωνο συμβίωσης. Δεν εξυπηρετεί καμία επιπλέον ανάγκη. Η επιτακτική ανάγκη είναι μόνο ο χώρος αυτός να πλήξει τον εχθρό του και να κερδίσει τη μάχη που θέλει τον σχετικισμό και τον ρηχό ατομισμό ρυθμιστή των πάντων μέσα στην κοινωνία. Δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από έναν πόλεμο φθοράς, αδιαφορώντας για τις παράπλευρες απώλειες, που είναι όπως πάντα τα παιδιά.
Και μέσα σε όλα αυτά έρχεται και ο καπιταλισμός να δώσει ένα χέρι βοηθείας, εδραιώνοντας αυτό το αφήγημα με μια νέα αγορά, αυτή της παρένθετης μητρότητας, δίνοντας στην «οικογένεια» το δικαίωμα να αντιμετωπίζεται με όρους ανταλλακτικής αξίας, καθιστώντας τα μέλη της απλά «εμπορεύματα».
Πώς είναι δυνατόν να μην στραφεί ο χώρος εκείνος, που εμφορείται από αυτό το αξιακό πλαίσιο, προς μια κατεύθυνση που θεωρείται ως ο μοναδικός φορέας εγγύησης των δομικών στοιχείων της ταυτότητάς του, αυτός της Ακροδεξιάς. Τη στιγμή που η έννοια της παραδοσιακής οικογένειας είναι ο σημαντικότερος πυλώνας της ταυτότητας αυτής και τον βλέπουν να κατακρεουργείται. Όταν τα όρια μεταξύ «Αριστεράς» και «Δεξιάς» είναι όλο και πιο δυσδιάκριτα, δεδομένου ότι το νομοσχέδιο περί γάμου ομόφυλων ζευγαριών ήρθε από «δεξιά» Κυβέρνηση. Είναι λογικό το υποκείμενο να αντιμετωπίζει φοβίες πολιτισμικού αφανισμού και να γοητεύεται από λαϊκιστές που εγγυόνται την ταυτοτική του υπόσταση, που δίνουν εγγυήσεις «ζωής».
Αν πρέπει να αποδώσουμε κάπου ευθύνες για την Ακροδεξιά άνοδο, σίγουρα θα πρέπει να συνυπολογίσουμε την πολιτική αυτή συμπεριφορά που τροφοδοτεί με τα ελλείματα των επιχειρημάτων της και των επιφανειακών συλλογιστικών της στον συγκεκριμένο χώρο. Το woke κίνημα αδυνατεί να δώσει απαντήσεις σε μείζονα θέματα μέσα σε ένα ρευστό κοινωνικό περιβάλλον της οικονομικής επισφάλειας και της σχεσιακής αβεβαιότητας και για αυτόν τον λόγο αποδεικνύεται και κατώτερο των περιστάσεων.
Ο πραγματισμός της Ακροδεξιάς κερδίζει έδαφος, καθώς δίνει άμεσες και πειστικές, σε κάποιο βαθμό, απαντήσεις σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα. Και σε συνδυασμό με την παθολογία του νεοαριστερισμού που δεν αποδέχεται καμία έννοια επιστημονικών σταθερών και ορθολογισμού, έρχεται ο ηθικά εκφοβισμένος πολίτης να φλερτάρει με τον κύκλο ιδεών που πιστεύει ότι θα του εξασφαλίσουν όλα όσα ευελπιστεί, μέσα σε αυτά και την πολιτισμική ταυτοτική του οντότητα.
