Της Κατερίνας Μανάδη,
Είναι μάλλον αναπόφευκτη απόρροια της συνεχούς προβολής ορισμένων προτύπων γύρω μας η δημιουργία μιας επιθυμίας να αλλάξουμε το νούμερο που προβάλλει πάνω στη ζυγαριά. Συγκεκριμένα, στην εποχή μας τείνουμε προς το να το μειώσουμε, καθώς απέχουμε παρασάγγας από της αναγεννησιακές καμπύλες που ευνοούν μια μεγαλύτερη ελευθερία στην κατανάλωση φαγητού. Μία από τις πιο «επιτυχημένες» της επιχείρησης «χάστε βάρος» είναι η λεγόμενη κετογονική δίαιτα. Ας δούμε, λοιπόν, την (ψευδο)επιστήμη πίσω από το έργο και κατά πόσο η δίαιτα αυτή φέρει όντως επιθυμητά αποτελέσματα.
Πού στηρίζεται η κετογονική δίαιτα; Η θεμέλιος αρχή του συγκεκριμένου διατροφικού προγράμματος είναι η εξής: ο οργανισμός μας χρησιμοποιεί υδατάνθρακες ως την κύρια πηγή ενέργειάς του. Σε περίπτωση, λοιπόν, που θα διακόψουμε την παροχή υδατανθράκων, ο οργανισμός μας θα αξιοποιήσει εναλλακτικές πηγές, προκειμένου να ικανοποιήσει τις ενεργειακές του ανάγκες. Συγκεκριμένα, οι πρωτεΐνες και τα λίπη θα αντικαταστήσουν τους υδατάνθρακες, με τις κετόνες (προϊόν της καύσης του λίπους) να πρωταγωνιστούν στη νέα αυτή συνθήκη. Η απόκλιση αυτή από τον προτιμητέο για τη φύση δρόμο πιστεύεται ότι όχι μόνο θα βοηθήσει όποιον τη δοκιμάζει να χάσει βάρος, αλλά υπόσχεται και πολλαπλά οφέλη υγείας, όπως βελτίωση του λιποπρωτεϊνικού προφίλ και μείωση της υπογλυκαιμίας (έμφαση στο υπόσχεται…).
Με βάση τα παραπάνω, εύκολα μπορεί κανείς να μαντέψει τι περιλαμβάνει το μενού για όσους επιλέγουν να αντισταθούν στις φυσικές ανάγκες του σώματός τους. Κρέας, πουλερικά, ψάρια, θαλασσινά, αυγά είναι μόνο μερικές από τις πλούσιες σε πρωτεΐνες τροφές που καλούνται να εντάξουν στη διατροφή τους τα υποψήφια μοντέλα, με τροφές όπως τους ξηρούς καρπούς, το βούτυρο, τις ελιές, ακόμη και το αβοκάντο, για πιο ψαγμένους που συνήθως ενδίδουν σε αυτήν τη νέα μόδα, συμπληρώνουν τις ανάγκες τους σε λίπη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τους θιασώτες της λεγόμενης keto diet, το διατροφικό αυτό πλάνο κατορθώνει να συνδυάσει και την ανάγκη του υποψηφίου δοκιμαστή να κορέσει την πείνα του, αλλά και την επιθυμία του να διατηρήσει μια αξιοπρόσεκτη σιλουέτα.
Θα περίμενε κανείς σε περιπτώσεις όπως αυτήν, μιας δίαιτας που υπόσχεται απώλεια βάρους χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, να κρύβεται μία σκοτεινή πραγματικότητα, όπως τείνουν να επιβεβαιώνουν τα σύγχρονα αυτά θαύματα. Η αλήθεια είναι ότι στον τομέα αυτό η κετογονική δίαιτα μάλλον θα μας απογοητεύσει, καθώς δεν έχουμε ακόμη στα χέρια μας απτά παραδείγματα της κακοήθειάς της. Ωστόσο, μια ενδελεχής εξέταση της επιστημονικής πραγματικότητας εύκολα διεγείρει υποψίες για να έχουμε ανοιχτά τα μάτια μας για το μέλλον…
Η πραγματικότητα, λοιπόν, συνίσταται στο γεγονός ότι πράγματι ελλείψει υδατανθράκων ο οργανισμός μας –όπως άλλωστε και εμείς οι ίδιοι– στρέφεται σε εναλλακτικές πηγές, οι οποίες, ωστόσο, είναι κατά τέτοιο τρόπο σχεδιασμένες, ώστε να μην είναι σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες του για το εκτεταμένο χρονικό διάστημα που επιθυμούμε. Συγκεκριμένα, η κετοξέωση πραγματοποιείται στον οργανισμό όταν έχουν εξαντληθεί όλες οι υπόλοιπες προμήθειές του σε ενέργεια. Η επικινδυνότητα της παράτασης αυτής της κατάστασης αναδύεται με το γεγονός ότι ο εγκέφαλός μας χρησιμοποιεί ως πρωταρχική πηγή ενέργειας τον υδατάνθρακα γλυκόζη. Η υποκατάσταση αυτού από κετοξέα δύναται να φέρει αρνητικές επιδράσεις, εάν η συνθήκη αυτή διαρκέσει περισσότερο από το προβλεπόμενο χρονικό διάστημα για μια λύση ανάγκης. Η συσχέτιση της λειτουργίας του εγκεφάλου με την κετογονική δίαιτα, άλλωστε, είναι καταρχήν ευδιάκριτη στην χρήση αυτού του διαιτητικού προγράμματος για την αντιμετώπιση επιληπτικών ασθενών. Η στενότητα αυτής της σχέσης μπορεί μόνο να εντείνει την ανησυχία για τα πιθανά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα…
Πέραν αυτού, ακόμη και αν κάποιος αψηφούσε τους προαναφερόμενους κινδύνους και παραδεχόταν με την επιμονή του να συνεχίσει τη συγκεκριμένη διατροφή ότι πράγματι τον ενδιαφέρει περισσότερο η εξωτερική του εμφάνιση από την υγεία του, θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι… δεν θα είχε αποτέλεσμα. Σε πληθώρα περιπτώσεων, έχει φανεί ότι η απώλεια βάρους, το θαύμα που περιμένουν όσοι τη δοκιμάζουν, αποτελεί στην πραγματικότητα απώλεια υγρών, με αποτέλεσμα όλος τους ο αγώνας να γίνεται για ένα πουκάμισο αδειανό, με όλη τη σημασία της έκφρασης. Την ήδη απογοητευτική διαπίστωση έρχεται να επιτείνει και η ανησυχία για την επίδραση της δίαιτας αυτής στις λιποπρωτεΐνες του αίματος. Τα επικίνδυνα αυτά νερά της υγείας του ανθρώπου, τα οποία οι διαφημιστές της εν λόγω πρακτικής υπόσχονταν να ξεθόλωναν, τώρα σκοτεινιάζουν ακόμη περισσότερο, με αποτελέσματα ερευνών να αποδεικνύουν ότι, παρ’ όλο που δεν φαίνεται η επιλογή αυτή να επιδρά στην «καλή χοληστερόλη» HDL, η αλληλεπίδρασή της με την «κακιά αδελφή» της LDL χρήζει περαιτέρω έρευνας.
Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι σε έναν κόσμο γεμάτο σύγχρονα θαύματα εύκολα παγιδεύεται κανείς στις υποσχέσεις ενός «σωτήριου» προϊόντος (γιατί ακόμη και η δίαιτα προϊόν αποτελεί στις μέρες μας) που ευαγγελίζεται την επίλυση των μικρών, καθημερινών μας προβλημάτων. Είναι σημαντικό, επομένως, να διατηρούμε μια στάση αμφισβήτησης απέναντι σε όποιο θαυματουργό «ξόρκι» μάς παρουσιάζεται πασπαλισμένο με ίχνη επιστημονικότητας. Η κετογονική δίαιτα, αν και δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ως ζημιογόνος παράγοντας για την υγεία μας, δεν φαίνεται και να στέκεται αντάξια των υποσχέσεών της, δυστυχώς… Το μεγαλύτερο, όμως, δυστύχημα, είναι ότι κανένα από τα σύγχρονά μας θαύματα δεν κατάφερε να εδραιώσει την αξία της επιστημονικής αλήθειας και να ενσταλάξει σε εμάς την ανάγκη να της επιδείξουμε τον σεβασμό που αξίζει σε αυτήν, αλλά κυρίως σε εμάς…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A Review of Ketogenic Diet and Lifestyle, NIH, διαθέσιμο εδώ
- Ketogenic diet for epilepsy treatment, SciELO, διαθέσιμο εδώ
