Του Κωνσταντίνου Καρατζά,
Το τελευταίο διάστημα γίνεται εκτεταμένη αναφορά σε διεθνή και ελληνικά μέσα ενημέρωσης για τη δεινή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η Κένυα, μετά τις ταραχώδεις διαδηλώσεις με δεκάδες νεκρούς, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν ως μέσο αντίδρασης του κόσμου για ένα αμφιλεγόμενο φορολογικό νομοσχέδιο. Ο Πρόεδρος της χώρας, William Ruto, προσπάθησε να προωθήσει ένα οικονομικό νομοσχέδιο στο οποίο προβλεπόταν μία σειρά από προτεινόμενες αυξήσεις φόρων σε πολλά αγαθά, τους οποίους θα καλούνταν οι πολίτες της χώρας να καταβάλουν. Ωστόσο, γρήγορα δημιουργήθηκε κύμα αντιδράσεων με την αιτιολογία ότι θα αυξανόταν ραγδαία το κόστος διαβίωσης των Κενυατών, που ήδη δυσκολεύονταν οικονομικά. Το αποτέλεσμα ήταν να πραγματοποιηθούν εκτεταμένες διαμαρτυρίες, κυρίως στην πρωτεύουσα Ναϊρόμπι, αλλά και σε άλλες πόλεις, οι οποίες στη συνέχεια πήραν τη μορφή πανεθνικής εξέγερσης.
Εκατοντάδες διαδηλωτές, φορώντας μαύρα μπλουζάκια και σφυρίχτρες, συγκεντρώνονταν στο Κοινοβούλιο, ενώ τεράστιο ξέσπασμα οργής ξεχύθηκε και στο διαδίκτυο μέσα από hashtags και βίντεο στο Tik Tok. Η αστυνομία της Κένυας αντέδρασε σφοδρά στοχεύοντας στη καταστολή των διαδηλώσεων μέσα από τη χρήση δακρυγόνων, κανονιών νερού, ακόμη και όπλων, ενώ υπολογίζεται ότι στις δύο εβδομάδες διαδηλώσεων του Ιουνίου, έχασαν τη ζωή τους 39 άνθρωποι. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Auma Obama, η μεγαλύτερη ετεροθαλής αδελφή του πρώην Προέδρου των Η.Π.Α., δέχτηκε δακρυγόνα την ώρα που έδινε συνέντευξη στο CNN. Τελικά ο Ruto απέσυρε το νομοσχέδιο το οποίο είχε εγκριθεί από το Κοινοβούλιο, δηλώνοντας πως «ακούγοντας με ενθουσιασμό τον λαό της Κένυας δε θα υπογράψει το οικονομικό νομοσχέδιο», ενώ πρότεινε μια περίοδο 14 ημερών για συζητήσεις προκειμένου να χαραχτεί νέα οικονομική πορεία. Ωστόσο, οι διαδηλώσεις στην Κένυα συνεχίζονται, αν και σε μικρότερη ένταση, με τους διαδηλωτές να ζητούν παραίτηση του Προέδρου και να εκφράζουν την οργή τους για τη χρήση της βίας από τους αστυνομικούς.
Κάτι που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι κατά τη διάρκεια αυτών διαμαρτυριών συμμετείχαν μαζικά νέοι άνθρωποι, κυρίως της λεγόμενης γενιάς Z, η οποία υποφέρει λόγω έλλειψης θέσεων εργασίας. Το νομοσχέδιο, λοιπόν, όπως προαναφέρθηκε, αποσύρθηκε, τι ήταν αυτό όμως που ώθησε τον πρόεδρο να το εισάγει; Η απάντηση βρίσκεται στα δισεκατομμύρια δολαρίων που χρωστά η Κυβέρνηση στους πιστωτές της. Η Κένυα έχει την ταχύτερη αναπτυσσόμενη οικονομία της Αφρικής και αποτελεί ένα ζωντανό επιχειρηματικό κέντρο. Το εσωτερικό και εξωτερικό χρέος της χώρας που ανέρχεται στα 80 δις δολάρια, αντιπροσωπεύει σχεδόν τα ¾ της συνολικής οικονομικής παραγωγής της Κένυας, όπως προκύπτει από έκθεση της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη. Οι πληρωμές των τόκων καταναλώνουν το 27% των εσόδων που εισπράττονται. Ο Πρόεδρος Wiliam Ruto προώθησε το συγκεκριμένο φορολογικό νομοσχέδιο προκειμένου να αποφευχθεί η αθέτηση χρέους της χώρας. Η ανατροπή του νομοσχεδίου αφήνει τα οικονομικά της χώρας σε μια πιο επισφαλή κατάσταση από πριν. Μερικές εβδομάδες νωρίτερα, το Δ.Ν.Τ. και οι αρχές της Κένυας είχαν καταλήξει σε συμφωνία για ένα πακέτο ολοκληρωμένων μεταρρυθμίσεων και αυξήσεων φόρων που απαιτούνταν για να τεθεί η χώρα σε πιο σταθερή οικονομική βάση.
Η Κένυα, όπως συμβαίνει και με άλλες αφρικανικές χώρες, είδε το χρέος της να αυξάνεται απότομα την τελευταία δεκαετία, καθώς διαδοχικές κυβερνήσεις πούλησαν ομόλογα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων και πήραν δάνεια υποδομής από την Κίνα. Γενικότερα, στην Υποσαχάρια Αφρική, η εξυπηρέτηση του χρέους ανήλθε κατά μέσο όρο στο 47,5% των κρατικών εσόδων, ποσό υπερδιπλάσιο από το επίπεδο πριν μια δεκαετία. Είναι γεγονός βέβαια ότι ο Ruto, από τότε που εξελέγη στην προεδρία το 2022, έχει κερδίσει επαίνους από τους διεθνείς επενδυτές για την αποτροπή μιας χρεοκοπίας. Τον Φεβρουάριο, η Κένυα αξιοποίησε με επιτυχία τις διεθνείς αγορές χρέους, αν και με υψηλά σχετικά επιτόκια. Ωστόσο, στη χώρα των 54 εκατομμυρίων κατοίκων που συνεχώς αυξάνονται, με το ένα τρίτο να ζει σε συνθήκες φτώχειας σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, όλο και περισσότεροι αμφισβητούν τα σχέδια χρηματοδότησης της Κυβέρνησης. Σύμφωνα με αναλυτές, η απόσυρση του νομοσχεδίου θα δυσκολέψει την Κυβέρνηση να μειώσει το έλλειμά της στο στοχευμένο 3,3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος αυτό το τρέχον οικονομικό έτος, σε σχέση με το 5,7% της προηγούμενης χρονιάς.
Ο Ruto ανακοίνωσε πως θα αναγκαστεί να καθυστερήσει την πρόσληψη περισσότερων δασκάλων και αγροτών ζαχαροκάλαμου και καφέ, ενώ θα επιδιώξει διάλογο με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και την κοινωνία των πολιτών για τη διαχείριση των δαπανών. Η Κένυα είναι γεγονός ότι δοκιμάζεται από ταυτόχρονες πολλαπλές κρίσεις τα τελευταία χρόνια, όπως κι άλλες χώρες. Η πανδημία του κορονοϊού έκλεισε τις εύθραυστες οικονομίες, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε αύξηση των παγκόσμιων τιμών των τροφίμων και της ενέργειας, ενώ οι πρόσφατες πλημμύρες κατέστρεψαν υποδομές και γεωργική γη εκτοπίζοντας χιλιάδες ανθρώπους.
Για να αποφευχθεί η χρεοκοπία σε χώρες όπως η Κένυα, αυτές αναγκάζονται να δανειστούν περισσότερα χρήματα για να διαπιστώσουν, στο τέλος, την αύξηση του συνολικού χρέους. Και όσο μεγαλύτερο είναι το χρέος, τόσο λιγότερο διατεθειμένοι είναι οι δανειστές να προσφέρουν πρόσθετη χρηματοδότηση. Η Κίνα, χαρακτηριστικά, έχει περικόψει το δανεισμό της τα τελευταία χρόνια, αφού κατέληξε στο συμπέρασμα ότι λάμβανε πολλούς κινδύνους δανείζοντας σε χώρες χαμηλού εισοδήματος. Η Παγκόσμια Τράπεζα, το Δ.Ν.Τ. και η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης αύξησαν τον δανεισμό τους στην Κένυα για να καλύψουν το κενό, ωστόσο θέλουν η Κυβέρνηση να αναλάβει μέτρα για τη σταθεροποίηση της χώρας. Ο Ruto πίστεψε λανθασμένα πως ο λαός της Κένυας θα αποδεχόταν τις θυσίες που θα προκύπταν από το νομοσχέδιο, ώστε να εισπράττει η χώρα τους δικούς της φόρους και να μη δανείζεται.
Το μέλλον θα είναι κρίσιμο για αυτή τη σημαντική χώρα της Ανατολικής Αφρικής, η οποία αποτελεί έναν από τους ελάχιστους πυλώνες σταθερότητας στην περιοχή, ενώ η σημασία της αναβαθμίστηκε σημαντικά μετά την επίσημη επίσκεψη του Προέδρου Ruto στις Η.Π.Α., σε μια περίοδο που όλο και περισσότερα αφρικανικά κράτη απομακρύνονται από τις Η.Π.Α., αυξάνοντας τη σφαίρα επιρροής χωρών όπως η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Behind the Deadly Unrest in Kenya, a Staggering and Painful National Debt, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Kenya’s Tax U-Turn Highlights Political Realities of Africa’s High Debt Burden, The Wall Street Journal, διαθέσιμο εδώ
- Protests Erupt in Kenya Over Tax Hike Proposals, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Kenyan President’s State Visit: An Antidote to U.S. Troubles in Africa?, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Can Kenya’s Ruto Survive?, Foreign Policy, διαθέσιμο εδώ
