Της Μαριάννας Μητσιώτη,
Το Claude Cahun, γεννήθηκε στις 25 Οκτωβρίου του 1894 στη πόλη της Νάντης, στη Γαλλία, με το όνομα Lucy Schwob και παραμένει έως σήμερα μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και πρωτοπόρες καλλιτεχνικές προσωπικότητες.
Σε ένα σουρεαλιστικό πλαίσιο, καταπιάστηκε με την πειραματική φωτογραφία, το γράψιμο και τη γλυπτική, αμφισβήτησε τους κανόνες που ορίζουν τα φύλα, τις κοινωνικές συμβάσεις και την έννοια της ταυτότητας. Πρόκειται για ιδέες που μόλις τα τελευταία χρόνια εισήλθαν στο πεδίο του κυρίαρχου λόγου και ταλανίζουν ακόμα τα συντηρητικά κομμάτια της κοινωνίας, εφόσον αυτές συγκρούονται με την έννοια της κανονικότητας, όπως αυτή έχει συγκροτηθεί από τις βαθιά ριζωμένες, πατριαρχικές και καπιταλιστικές δομές. Στο γραπτό του, αναφερόταν σταθερά ως elle (αυτή), αλλά αναφέρει επίσης ότι το πραγματικό της φύλο ήταν ρευστό. Για παράδειγμα, στο αυτο-βιογραφικό έργο Disavowals, το Cahun γράφει: «Αρσενικό; Θηλυκό; Εξαρτάται από την κατάσταση. Το ουδέτερο είναι το μόνο φύλο που μου ταιριάζει πάντα». Έτσι, λοιπόν, το παρόν άρθρο θα χρησιμοποιήσει το ουδέτερο γένος.
Το Claude Cahun ανατράφηκε σε μια οικογένεια διανοουμένων που αγαπούσε τα γράμματα και από πολύ νωρίς ήρθε σε επαφή με τις τέχνες και τη λογοτεχνία. Το 1914, γνωρίζει τον Marcel Moore (γεννημένη Suzanne Malherbe), εικονογράφο, σχεδιαστή και φωτογράφο, ο οποίος θα γινόταν ο δια βίου σύντροφος και συνεργάτης του. Η σχέση τους δεν ήταν μόνο ρομαντική αλλά και βαθιά συνεργατική. Μαζί σχημάτισαν μια δημιουργική συνεργασία που προκαλούσε και αψηφούσε τις συμβάσεις της εποχής τους. Το Cahun είναι πιο γνωστό για την ανδρόγυνη εμφάνισή του, η οποία ερχόταν σε μετωπική σύγκρουση με τους αυστηρούς και αμετάκλητους ρόλους των φύλων της εποχής της.
Οι φωτογραφικές αυτοπροσωπογραφίες τους, που δημιουργήθηκαν κυρίως στις δεκαετίες του 1920 και του 1930, χαρακτηρίζονται από την εξερεύνηση της ρευστότητας και της ταυτότητας του φύλου. Αυτές οι εικόνες συχνά απεικονίζουν το Cahun με διάφορες μορφές, χρησιμοποιώντας κοστούμια, μακιγιάζ και στηρίγματα. Αρνούμενο να τηρήσει μια σταθερή ταυτότητα, το έργο του Cahun αντηχεί τις σύγχρονες συζητήσεις για μη δυαδικές/genderqueer ταυτότητες. Μέσω των προσωπογραφιών της κατακρίνει την αποικιοκρατική πολιτική, συχνά με τρόπο καυστικό. Επιλέγει ενίοτε οριενταλιστικά στοιχεία ως μέσα για την κριτική απέναντι στον δυτικό καπιταλισμό.
Τα λογοτεχνικά έργα του, αν και λιγότερο γνωστά από τις φωτογραφίες, αφορούν στις σκέψεις τους για την ταυτότητα, την πολιτική και την κοινωνία. Tο “Aveux non avenus” (ο γαλλικός τίτλος του Disavowals), που δημοσιεύτηκε το 1930, συνδυάζει κείμενο και φωτομοντάζ για να εξερευνήσει θέματα εαυτού και ετερότητας. Το βιβλίο, μια συνεργασία με τον Marcel Moore, είναι μια σουρεαλιστική αυτοβιογραφία που αψηφά τη συμβατική αφηγηματική δομή, συνδυάζοντας ποίηση, πεζογραφία και εικαστική τέχνη.
Με την έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο πολιτικός ακτιβισμός έγινε κομμάτι της ζωής του ζευγαριού. Το 1935 έγιναν μέλη της αριστερής ομάδας Contre Attaque μαζί με τον Andre Breton και τον Batallie. Μετακομίζουν στο νησί Jersey, όπου συμμετείχαν σε δραστηριότητες αντίστασης κατά της ναζιστικής κατοχής. Οι πρακτικές τους περιελάμβαναν τη δημιουργία και τη διανομή αντιναζιστικής προπαγάνδας, μια πράξη γενναιότητας που τελικά τους οδήγησε στη σύλληψη και τη φυλάκισή τους το 1944.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως το καλλιτεχνικό έργο του Cahun αλλά και του συντρόφου του, Moore, παραγκωνίστηκε από την ακαδημαϊκή κοινότητα για πολλά χρόνια και μόλις το 1980, 30 χρόνια μετά τον θάνατό του, το έργο του ήταν διαθέσιμο για κριτική ανάλυση.
Παρά την –μάλλον εσκεμμένη– καθυστερημένη αυτή αναγνώριση, τόσο η φιλοσοφική σκέψη όσο και η καλλιτεχνική δημιουργία του Cahun έθεσαν μια από τις βάσεις για την εξερεύνηση και την έκφραση της πολυπλοκότητας του φύλου. Ακολούθησε θαρραλέα στον έξω κόσμο μια στάση ζωής, η οποία αμφισβητούσε και επαναπροσδιόριζε ριζικά την κατανόηση του εαυτού μας αλλά και του κόσμου στον οποίο υπάρχουμε, προτείνοντας μια μη ιεραρχική, μη δυαδική σχέση μεταξύ εαυτού και κοινωνίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Indeterminacy of Claude Cahun, academia.edu, διαθέσιμο εδώ.
- Claude Cahun (Lucy Schwob) French, 1894–1954, moma.org, διαθέσιμο εδώ.
- Claude Cahun, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
