Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Μετά τη συντριβή του ελικοπτέρου που σκότωσε τον Ιρανό Πρόεδρο Ebrahim Raisi και τον Υπουργό Εξωτερικών Hossein Amir-Abdollahian, μαζί με άλλους υψηλόβαθμους αξιωματούχους στις 19 Μαΐου 2024, προκηρύχθηκαν εκλογές πενήντα ημέρες αργότερα για την Παρασκευή 28 Ιουνίου. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της χώρας (Qanun-e Asasi-ye Jomhuri-ye Eslâmi-ye Iran, 1979), το Ιράν είναι Συνταγματική Ισλαμική Δημοκρατία, απαρτιζόμενη από θεσμούς των οποίων τα μέλη είτε είναι αιρετά είτε έχουν επιλεγεί για θρησκευτικούς λόγους και βασική πολιτειακή ιδέα είναι η καθοδήγηση του κράτους από ειδικό του ισλαμικού νόμου. Ανώτατος άρχοντας του κράτους δεν είναι ο Πρόεδρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας, ο οποίος έχει ρόλο Πρωθυπουργού, αλλά ο Ανώτατος Ηγέτης, ο οποίος έχει ρόλο αρχηγού του κράτους (σήμερα είναι ο Seyyed Ali Hosseini Khamenei).
Τα αποτελέσματα των εκλογών διαμορφώθηκαν ως εξής: σε σύνολο 24.535.185 ψήφων, ο Masoud Pezeshkian έλαβε 10.415.991, ο Saeed Jalili έλαβε 9.473.298 και με μεγάλη διαφορά ακολούθησαν ο συντηρητικός πρόεδρος του κοινοβουλίου Mohammad Bagher Ghalibaf και ο μοναδικός ιερωμένος υποψήφιος Mostafa Pourmohammadi. Οι εκλογές αυτές ανέδειξαν ένα τεράστιο ποσοστό αποχής, της τάξης του 60%, παρόλο που ο ανώτατος ηγέτης Khamenei απηύθυνε κάλεσμα για υψηλή συμμετοχή. Θεωρείται ότι είναι η πρώτη φορά από την ισλαμική επανάσταση του 1979, που καταγράφεται τόσο υψηλό ποσοστό αποχής. Αυτό θεωρείται ένδειξη διαμαρτυρίας και δυσαρέσκειας του λαού. Σε αυτό συντέλεσαν παράγοντες όπως η ανικανότητα της ηγεσίας να αντιμετωπίσει τη διαφθορά, η περιστολή των δικαιωμάτων, ο νόμος περί υποχρεωτικής χρήσης μαντίλας, ο θάνατος της Mahsa Amini κ.α.
Ο ιρανικός εκλογικός νόμος προβλέπει ότι για την ανάδειξη Προέδρου απαιτείται αυτός να λάβει την απόλυτη πλειοψηφία, κάτι που στις εκλογές της 28ης Ιουνίου δεν επετεύχθη. Έτσι, ορίζεται ότι θα πρέπει να γίνει δεύτερος κύκλος εκλογών, ανάμεσα στους δύο πρώτους. Θα κληθούν δηλαδή οι Pezeshkian και Jalili να αναμετρηθούν εκλογικά. Ημερομηνία διεξαγωγής των επαναληπτικών αυτών εκλογών ορίστηκε η 5η Ιουλίου.
Ποιοι ακριβώς όμως είναι οι υποψήφιοι αυτοί και τι πρεσβεύουν; Ο Pezeshkian χαρακτηρίζεται «μεταρρυθμιστής». Είναι 69 ετών, χειρουργός και βουλευτής στην πόλη Tabriz. Δεν έχει ιδιαίτερα σημαντική πείρα στον τομέα της πολιτικής, δεδομένου ότι η μόνη πολιτική θέση που κατείχε στο παρελθόν ήταν αυτή του Υπουργού Υγείας από το 2001 έως το 2005. Όσο γίνονταν οι διαδηλώσεις για τον θάνατο της M. Amini, ο ίδιος τελούσε υπό κράτηση, αλλά ακόμα και τότε επέκρινε τις επιλογές της κυβέρνησης. Είναι υπέρμαχος της αναθέρμανσης των σχέσεων του Ιράν με τις δυτικές χώρες και κυρίως με τις ΗΠΑ, δεδομένου ότι έτσι θα υπάρχει περιθώριο βελτίωσης των οικονομικών της χώρας.
Σε αντίθετη πορεία φαίνεται να κινείται ο υπερσυντηρητικός 58χρονος Jalili, ο οποίος από το 2007 έως το 2013 διεξήγαγε διαπραγματεύσεις με την Δύση σχετικά με το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Έχει προφανή πολιτική εμπειρία, με τον ίδιο να είναι ένας από τους δύο αντιπροσώπους του στο Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Άμυνας, τον κορυφαίο θεσμό ασφαλείας της χώρας. Έχει δηλώσει υποψηφιότητα για τη θέση του προέδρου ήδη δύο φορές, και απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του Khamenei. Είναι πρώην μέλος της παραστρατιωτικής δύναμης Basij, ενώ λέγεται ότι βοηθούσε και συμβούλευε κυβερνήσεις διαφθοράς.
Υποστηρίζεται ότι το —καθόλου μεγάλο— προβάδισμα του Pezeshkian στις εκλογές της 28ης Ιουλίου, δείχνει ποιος τελικά θα είναι ο επόμενος πρόεδρος. Έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί οι διεθνείς συνθήκες με την, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση του Ιράν με το Ισραήλ, με τη μεγάλη πιθανότητα η —όχι και τόσο αυστηρή— κυβέρνηση του Biden να μη συνεχίσει να είναι στην εξουσία κ.ά., η κυβέρνηση του Pezeshkian φαντάζει δικλείδα ασφαλείας. Φαίνεται να έχει τη διάθεση να αποτρέψει καταστάσεις που θα μπορούσαν να φέρουν τη χώρα σε δυσμενέστατη θέση στη διεθνή σκηνή, καθώς και να αποτρέψει κοινωνικές εντάσεις παρέχοντας κάποιες κοινωνικές ελευθερίες.
Πάντως, οι ΗΠΑ δήλωσαν ότι δεν περιμένουν μια «θεμελιώδη αλλαγή» στο Ιράν, ανεξαρτήτως του νικητή των προεδρικών εκλογών, ο πρώτος γύρος των οποίων δεν ήταν «ούτε δίκαιος ούτε ελεύθερος». Θεωρούν ότι τα στοιχεία που δόθηκαν μετά το πέρας των εκλογών είναι αναληθή και ότι σε κάθε περίπτωση οποιαδήποτε αλλαγή δε θα είναι προς τη στροφή της ουσιώδους θεμελίωσης, σεβασμού και προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του λαού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why is Masoud Pezeshkian (most likely to be) Iran’s next president?, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Who Is Saeed Jalili, The Hard-Line Candidate In Iran’s Runoff Vote For President?, RFERL, διαθέσιμο εδώ
- Ιράν: Ένας μεταρρυθμιστής κι ένας υπερσυντηρητικός υποψήφιος στον δεύτερο γύρο, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
