Της Βάσιας Χατζηγεωργίου,
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ τον λόγο που τη φετινή χρονιά διοργανώνονται τόσες πολλές εκδηλώσεις αφιερωμένες στο κίνημα του σουρεαλισμού; Η έκθεση του Salvador Dalí για παράδειγμα, στη Θεσσαλονίκη, γιατί διοργανώθηκε φέτος και όχι κάποια άλλη χρονιά; Βέβαια, υπάρχουν και άλλα παραδείγματα αναφοράς, αλλά ας επικεντρωθούμε στην αιτία του τεράστιου ενδιαφέροντος για αυτόν τον τόσο παράξενο, αλλά συνάμα και τόσο ενδιαφέρων όρο του σουρεαλισμού, με το να δώσουμε απάντηση στο παρακάτω ερώτημα. Τελικά, οι εκδηλώσεις που αφορούν τον σουρεαλισμό φέτος αποτελούν τυχαία γεγονότα ή σκόπιμες επιδιώξεις;
Αξίζει να αναφερθεί, λοιπόν, πως το 2024 αποτελεί επετειακή ημερομηνία από την ίδρυση του κινήματος του σουρεαλισμού ή αλλιώς υπερρεαλισμού, όπως αποδίδεται εναλλακτικά στα ελληνικά. Αυτός είναι και ο λόγος που παρατηρείται η διοργάνωση μιας πληθώρας εκδηλώσεων γύρω από το συγκεκριμένο καλλιτεχνικό κίνημα. Πιο συγκεκριμένα, το 1924, εκατό χρόνια πριν, ο André Breton δημοσίευσε το σουρεαλιστικό μανιφέστο στο Παρίσι. Ένα θεωρητικό κείμενο που περιείχε μια σειρά από ιδέες και θεωρίες, οι οποίες βοήθησαν στην καθιέρωση του κινήματος. Καθίσταται σαφές πως πρόκειται για κάτι πάνω από τα όρια της λογικής και του πραγματικού και στο κείμενο που δημοσιεύτηκε καθορίστηκαν οι αρχές και οι στόχοι του υπερρεαλισμού.
Πώς δημιουργήθηκε; Από τι επηρεάστηκε και επίσης, ποιο κίνημα διαδέχθηκε χρονικά ο σουρεαλισμός;
Το κίνημα του σουρεαλισμού επηρεάστηκε σαφώς από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά τον οποίο πολλοί καλλιτέχνες εξέφρασαν την αποστροφή τους προς το υπάρχον αξιακό σύστημα, η οποία καλλιεργήθηκε από την έντονη απογοήτευσή τους προς τις κοινωνικές δομές. Ταυτόχρονα, το κίνημα του Ντανταϊσμού, το οποίο σχετιζόταν με τον παραλογισμό και το οποίο προϋπήρχε, συνέβαλε στην πιο εύκολη αποδοχή του υπερρεαλισμού. Παράλληλα, ο Sigmund Freud φαίνεται πως επηρέασε αρκετά το κίνημα με τη θεωρία του για τα όνειρα και το ασυνείδητο, επιτρέποντας στους καλλιτέχνες να εκφραστούν ελεύθερα. Αξίζει, επίσης, να τονιστεί πως ο μαρξισμός με την κοινή επαναστατική προοπτική καθώς και τα όποια πολιτικά συμφέροντα που προσέφερε, συνέβαλε στη διεύρυνση του υπερρεαλιστικού καλλιτεχνικού ρεύματος.
Ποιοι είναι οι κύριοι εκπρόσωποι αυτού του κινήματος; Πόσα διάσημα έργα τους πιστεύεις πως, ίσως, έχεις δει στην καθημερινή ζωή σου χωρίς να αντιληφθείς ότι ανήκουν στο κίνημα του σουρεαλισμού;
Εκτός από τον πρωτοπόρο του κινήματος, τον André Breton, υπήρχαν και υπάρχουν εξαιρετικοί υποστηρικτές του σουρεαλισμού, οι οποίοι είναι οι εξής: Frida Kahlo, Salvador Dalí, Joan Miró, René Magritte, Max Ernst και πολλοί ακόμα. Ένας από τους πιο γνωστούς υπερρεαλιστικούς πίνακες είναι ο πίνακας που απεικονίζει το φαινόμενο της βροχής να αναπαρίσταται με τη μορφή καλοντυμένων με κοστούμια ανδρών αντί για σταγόνες, οι οποίοι παρ’ όλα αυτά απεικονίζονται ρεαλιστικά. Ακόμα, ένα άλλο εξαιρετικό έργο είναι το The Son of Man που αναπαριστά έναν άντρα με κοστούμι, του οποίου το πρόσωπο είναι καλυμμένο με ένα πράσινο μήλο.
Φέτος, λοιπόν, το κίνημα του σουρεαλισμού κλείνει επιτυχώς τα 100 χρόνια από την ημερομηνία επίσημης ίδρυσής του, με τη δημοσίευση του σουρεαλιστικού μανιφέστου και το γιορτάζει. Μπορεί οι πιο θερμοί του υποστηρικτές να τοποθετούνται χρονικά σε μία άλλη εποχή, αλλά είναι γεγονός πως ακόμα και σήμερα η επίδραση του παραμένει ζωντανή και συνεχώς εξελισσόμενη. Αποτελεί, δηλαδή, ένα κίνημα που συνεχίζει να επηρεάζει τη σύγχρονη τέχνη και την κουλτούρα σε όλους τους τομείς, από τον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες έως τη λογοτεχνία και τη μουσική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ.
