Της Μαργαρίτας Οικονόμου,
Καθώς ολοκληρώνεται η σειρά για τις Ελληνίδες καλλιτέχνιδες του 20ού αιώνα, επιλέχθηκε το τελευταίο άρθρο να αφιερωθεί σε μία πολύ ιδιαίτερη γυναικεία προσωπικότητα και μορφή στην τέχνη. Λίγη γνωρίζουν για τη δυναμική και πολυτάλαντη, θα έλεγε κανείς, Σελέστ Πολυχρονιάδη, καθώς το ευρύ καλλιτεχνικό της έργο διαχέεται στους τομείς αρχικά της μουσικής και έπειτα της ζωγραφικής, της γλυπτικής, της κεραμικής, ακόμη και του μωσαϊκού.
Παρότι αρχικά σπούδασε μουσική στο Ωδείο των Αθηνών μέχρι το 1930, συνέχισε τις σπουδές της στις τέχνες της νωπογραφίας, ζωγραφικής, σχεδίου, κεραμικής και μωσαϊκού στο Παρίσι. Αποφοιτώντας από τις σπουδές της, αποφασίζει να εγκαταλείψει ολοκληρωτικά τη μουσική και να στραφεί με έναν διαφορετικό τρόπο στον κόσμο των τεχνών. Όσο παρέμεινε στο Παρίσι συμμετείχε σε πολλά παρισινά σαλόν, ενώ έκανε και μία ατομική έκθεση με έργα κεραμικής το 1933 με τίτλο «Le Portique». Επιστρέφοντας στην Αθήνα, το 1934, η Πολυχρονιάδη ξεκίνησε να ασχολείται με την κεραμική, ενώ αργότερα θα γίνει η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που την υψώνει ως τη νέα μορφή τέχνης, πράγμα που έκανε το ελληνικό καλλιτεχνικό κοινό να στρέψει τα φώτα του προς εκείνη. Η ομάδα «Τέχνη» στην οποία συμμετείχε αποτελεί τον δεύτερο καλλιτεχνικό όμιλο του Μεσοπολέμου, που είχε ως σκοπό την προώθηση νεωτεριστικών τάσεων στον ελλαδικό χώρο και η Πολυχρονιάδη ήταν ακριβώς το πρόσωπο που χρειαζόντουσαν, για να ανατρέψουν όχι μόνο τον ελληνικό, αλλά να ασκήσουν και επιρροή στον ευρωπαϊκό και μη χώρο.
Η πρωτοβουλία για τη σύσταση της ομάδας τοποθετείται στα τέλη του 1929 και ανήκει στο γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο (1889-1974), τον ζωγράφο Δημήτριο Στεφανόπουλο (1881-1932) και τον χαράκτη Άγγελο Θεοδωρόπουλο (1883-1965). Μέσα στα χρόνια που πέρασαν πριν η ομάδα πάψει να υφίσταται τυπικά το 1944, με την απορρόφηση της από το τότε νεοσυσταθέν Καλλιτεχνικό Επαγγελματικό Επιμελητήριο, υπήρξε αρκετά ενεργή. Ομαδικές και ατομικές εκθέσεις είχαν γίνει θεσμοί ενώ σε επίπεδο συλλογικής παρουσίας, οι εκθέσεις τους θεωρούνταν σχεδόν ομόφωνα ότι καλύτερο είχε επιδείξει η ελληνική τέχνη μέχρι εκείνα τα χρόνια. Σημαντικό γεγονός αποτελεί πως το 1934 μέλη και των τριών συλλογικών καλλιτεχνικών φορέων της χώρας, του ΣΕΚ, του Σωματείου Ελλήνων Γλυπτών και της «Ομάδας Τέχνη», στελέχωσαν την πρώτη ελληνική εκπροσώπηση στη Μπιενάλε της Βενετίας. Οι καλλιτέχνες της «Ομάδας Τέχνη» είναι οι μόνοι που αξίωσαν να αναγραφεί η ιδιότητά τους ως μελών της Ομάδας στον κατάλογο της έκθεσης.
Η Σελέστ κατάφερε να αναδειχθεί μέσα από τα εικαστικά δρώμενα της ομάδας και λίγα χρόνια αργότερα ανέλαβε και την καλλιτεχνική διεύθυνση της αίθουσας Studio-Galerie d’art. Μετά την πρώτη ομαδική έκθεση στην αίθουσα Στρατηγοπούλου, το 1934, η Σελέστ αποφασίζει τον Μάρτιο του 1938 να πραγματοποιήσει στην ίδια αίθουσα την πρώτη της ατομική ζωγραφική έκθεση. Τα σχόλια που έλαβε ήταν επίσης πολύ θετικά από το ελληνικό κοινό που φαινόταν να απολαμβάνει τις εκθέσεις της. Κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής της πορείας πραγματοποίησε πάνω από δέκα ατομικές εκθέσεις και συμμετείχε σε διάφορες ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, την Ελβετία, το Ισραήλ, τη Βραζιλία, την Αίγυπτο κ.ά.
Όταν, όμως, ήρθαν τα χρόνια της Κατοχής η καλλιτέχνης απομακρύνθηκε από τον Ελλαδικό χώρο λόγω των δυσμενών συνθηκών που υπήρχαν για τους καλλιτέχνες και πήρε τη μεγάλη απόφαση το 1946 να εγκατασταθεί στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ. Ξεκινώντας ένα νέο κεφάλαιο βρίσκει τα πατήματά της, όπου συνεργαζόμενη με μία γκαλερί εν ονόματι J.Selligman καταπιάστηκε με ζωγραφικές, γλυπτικές και κεραμικές δημιουργίες σε συνεργασία με διακοσμητές και αρχιτέκτονες. Δημιούργησε, επίσης, μία σειρά σχεδίων η οποία εκτέθηκε το 1946 μετά την απελευθέρωση με τον τίτλο «Κατοχή 1940-1944» και που εκδόθηκε σε μορφή λευκώματος το 1961. Ακόμη, την ίδια χρονιά διακρίνεται με το πρώτο βραβείο χαρακτικής στη Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, ενώ κέρδισε επίσης και στο São Paulo το 1963.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών της στη Γαλλία ήρθε σε επαφή με τον σουρεαλισμό, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα καλλιτεχνική της πορεία, ενώ ήδη η δουλειά της προσανατολιζόταν προς την αφαίρεση. Εκείνη την περίοδο έρχεται και η εγκατάσταση της στη Νέα Υόρκη όπου θα έρθει και θα υιοθετήσει εν τέλει τον αφαιρετικό εξπρεσιονισμό, διατηρώντας ωστόσο τις σουρεαλιστικές της καταβολές. Οι εικαστικές της αναζητήσεις την κατατάσσουν μεταξύ των ζωγράφων της γενιάς της που συνέβαλαν στην εδραίωση της αφηρημένης τέχνης στον ελληνικό χώρο. Τα έργα της χαρακτηρίζονται ως αναπαραστατικά με συμβολικές μορφές και αναφορές στο παρελθόν. Επίσης, μια ιδιαίτερη δραστηριότητά της, που ποτέ δεν εμφάνισε δημόσια, ήταν οι εικονογραφήσεις ποιημάτων σε μορφή Unicom. Μετά από περίπου δέκα χρόνια στη Νέα Υόρκη, επιστρέφει οριστικά στην Ελλάδα, όπου έζησε μέχρι και τον θάνατό της το 1985.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πολυχρονιάδη Σελέστ (1904 – 1985), dp.iset.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Σελέστ Πολυχρονιάδη, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ.
