Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Η τρέχουσα (αλλά και η προηγούμενη) Κυβέρνηση έχει επικριθεί αρκετές φορές, τόσο από την αντιπολίτευση όσο και από «οικονομολόγους του πεζοδρομίου», για το πρόβλημα της ακρίβειας, που μαστίζει τη χώρα μας περισσότερο από τις περισσότερες, δεδομένης της χαμηλής αγοραστικής δύναμης των περισσότερων νοικοκυριών (που προέρχεται κυρίως από μικρή έως μηδαμινή αύξηση των μισθών).
Προφανώς, έχουν ληφθεί ημίμετρα τα οποία απέδωσαν μόνο βραχυπρόθεσμα και είχα πολύ μεγάλο δημοσιονομικό κόστος. Πολύ απλά, η Κυβέρνηση εκμεταλλεύτηκε τον θετικό αντίκτυπο που έχει στα δημόσια οικονομικά το φαινόμενο του πληθωρισμού, βρίσκοντας δημοσιονομικά περιθώρια για να δώσει επιδόματα, κυρίως για ψηφοθηρικούς σκοπούς. Ένα βασικό μέτρο, όμως, που προτείνεται εδώ και καιρό αρκετά έντονα από πολλούς, το οποίο έχει υιοθετηθεί από αλλά κράτη-μέλη της ΕΕ, όπως την Ισπανία και τη Γερμανία, είναι η μείωση του ΦΠΑ.
Γενικότερα, ο ΦΠΑ και ευρύτερα οι έμμεσοι φόροι θεωρούνται οι πιο άδικοι τρόποι φορολόγησης, καθώς φορολογείσαι με βάσει το τι καταναλώνεις και όχι το τι παράγεις, το τι προσφέρεις (εισόδημα) στην οικονομία. Συνήθως, η αύξηση των έμμεσων φόρων, που προέρχονται κυρίως μέσω της κατανάλωσης, βοηθούν μια Κυβέρνηση να ενισχύσει τα φορολογικά της έσοδα όταν είναι έντονο το φαινόμενο της φοροδιαφυγής, όπως στην Ελλάδα. Είναι σίγουρα και συνήθως σταθερά έσοδα, τα οποία μπορούν εύκολα να καλύψουν δημοσιονομικά κενά και να ασκήσουν οικονομική πολιτική, κατευθύνοντας την κατανάλωση σε συγκεκριμένου κλάδους και αγαθά ή υπηρεσίες. Όσον αφορά το τελευταίο, τρανταχτό παράδειγμα αποτελούν οι φόροι κατανάλωσης καυσίμων, οι οποίοι έχουν μπει ώστε να ενισχύσουν τις τιμές στα καύσιμα και να αποτρέψουν τη μεγάλη κατανάλωση αυτών των προϊόντων για περιβαλλοντικούς σκοπούς.
storyset / Freepik
Στον αντίποδα, όμως, πολλές φορές αυξάνει τα κόστη για τις επιχειρήσεις, αν το ποσοστό του ΦΠΑ δεν μπορεί να μετακυληθεί σε μεγάλο βαθμό στον καταναλωτή, με κατ’ επέκταση να εντείνεται το πρόβλημα της φοροδιαφυγής, και, εφόσον μπορεί να μετακυληθεί στους καταναλωτές το ποσοστό του, μπορεί να αυξηθούν οι τιμές, χωρίς να έχει υπάρξει κάποια μεταβολή στους μηχανισμούς της αγοράς (προσφορά και ζήτηση).
Πρόσφατη έρευνα, λοιπόν, που διεξήγαγε (και) το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής στις οικονομίες της Ευρώπης που έχουν εφαρμόσει μειώσεις στους ΦΠΑ, στην τριμηνιαία έκθεσή του, εξήγαγε ως συμπέρασμα πως οι μειώσεις στον ΦΠΑ θα έχουν αμελητέα επίδραση στις τιμές των περισσότερων αγαθών. Δηλαδή, η όποια μείωση στον ΦΠΑ δεν θα τη νιώσουν οι καταναλωτές, παρά μόνο οι επιχειρήσεις, που θα αυξήσουν τα καθαρά τους κέρδη, δεδομένου ότι ο τζίρος τους και τα λοιπά τους κόστη (λειτουργικά και μη) παραμείνουν σταθερά. Έτσι, επιβεβαιώνεται η θέση του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, πως οι μειώσεις σε ΦΠΑ δεν θα αποφέρουν κάποιο όφελος, ίσα ίσα θα λειτουργήσουν αρνητικά, καθώς θα περιορίσουν, πιθανότατα, τις φορολογικές πηγές εσόδων.
Το βασικό ερώτημα είναι το που οφείλεται η μη επίδραση των τελικών τιμών, από μια μείωση του ΦΠΑ. Η απάντηση είναι προφανής… έλλειψη ανταγωνισμού. Πολλές αγορές στην Ελλάδα (αλλά και στην Ευρώπη) έχουν ολιγοπωλιακή μορφή ή τουλάχιστον υπάρχουν μία, δύο ή ίσως και λίγες παραπάνω εταιρείες σε έναν κλάδο με ισχυρή μονοπωλιακή ισχύ, που μπορούν να έχουν σοβαρή επίδραση στις τιμές των αγαθών ή των υπηρεσιών που προσφέρουν. Η έλλειψη ανταγωνισμού είναι αυτή που κάνει αναποτελεσματική σε μεγάλο βαθμό την αγορά, με αποτέλεσμα να μην αναμένεται κάποια σοβαρή ελάφρυνση των καταναλωτών από μείωση του ΦΠΑ, όπως εκτιμούν πολύ μια μια επιφανειακή σκέψη.
Εν γένει, ένα από τα μεγαλύτερα «αγκάθι» της ελληνικής οικονομίας είναι η έλλειψη ανταγωνισμού, η ύπαρξη είτε πολύ λίγων επιχειρήσεων σε διάφορους κλάδους είτε η ύπαρξη πολλών μεγάλων επιχειρήσεων που εμποδίζουν την ανάπτυξη των μικρότερων την εισαγωγή νέων ανταγωνιστών στον κλάδο, με σκοπό να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία και την επιρροή τους στις τιμές. Κατ’ επέκταση, σε τέτοιου είδους αγοράς μπορεί να ενισχυθεί και το φαινόμενο της εισοδηματικής ανισότητας, καθώς η μεγάλη συγκέντρωση μεριδίου αγοράς μπορεί να επιφέρει αντίστοιχα και μεγάλη συγκέντρωση πλούτου στους ίδιους οικονομικούς παράγοντες. Ειδικά αν μιλάμε για αγορές που η ανελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή είναι (σχεδόν) πλήρως ανελαστική (παράμετρος που υπάρχει σε αγορές βασικών αγαθών), το φαινόμενο αυτό μπορεί να γίνει ακόμα πιο έντονο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
ΥΠΕΘΟ: Η έκθεση του ΓΠΚΒ επιβεβαιώνει την επιχειρηματολογία της κυβέρνησης για τον ΦΠΑ, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
