Της Ειρήνης Νικηφορίδου,
Μετά την επιτυχία δύο περίτεχνων εποχιακών ταινιών, Ευνοούμενη και Poor Things, ο Γιώργος Λάνθιμος επιστρέφει στις μινιμαλιστικές του ρίζες και το Greek Weird Wave, παρουσιάζοντας ένα μακάβριο τρίπτυχο στο στυλ των Κυνόδοντας και Ο Αστακός, σε συνεργασία και πάλι με τον σεναριογράφο Ευθύμη Φιλίππου. Το ιδιαίτερο ύφος τους είναι πιο τολμηρό και διχαστικό από ποτέ! Η ταινία Ιστορίες Καλοσύνης δείχνει τον Λάνθιμο να επιστρέφει σε ένα είδος που είναι παράδοξο να πει κανείς ότι «απολαμβάνει». Με λίγα λόγια: Το greek freak επέστρεψε!
Οι Ιστορίες Καλοσύνης αψηφούν κάθε προσδοκία: Μία ταινία ψυχολογικού τρόμου με ευφυή κωμωδία, στην οποία πρωταγωνιστούν οι Emma Stone, Jesse Plemons και Willem Dafoe σε τρεις αυτοτελείς ιστορίες, αλλά με επαναλαμβανόμενα θέματα και χαρακτήρες κατά τη διάρκεια των 164 λεπτών. Η ταινία πρωτοπροβλήθηκε στο Φεστιβάλ Καννών 2024, όπου ο Plemons, ξεχωρίζοντας για τη δεξιότητα και το εύρος στην υποκριτική του, κέρδισε το βραβείο καλύτερου ηθοποιού. Οι θαυμαστές των πρώιμων έργων του Λάνθιμου θα εκτιμήσουν τη νέα του τόλμη στο Ιστορίες Καλοσύνης, μαζί με το κυρίαρχο στοιχείο εκκεντρικότητας που αποτελεί το σήμα κατατεθέν του.
Με τις κατηφείς και αστείες ταινίες του για ανθρώπους που κάνουν σκληρά πράγματα ο ένας στον άλλον κάτω από σουρεαλιστικά παράλογες συνθήκες, ο ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτης είναι αυτό που θα αποκαλούσε κανείς επίκτητο γούστο. Τα πιο πρόσφατα χρόνια είναι ευχάριστο να βλέπουμε τόσους άλλους να ασπάζονται αυτή την αισθητική, αγκαλιάζοντας τις τελευταίες ταινίες εποχής του σκηνοθέτη – και οι δύο εμπορικές επιτυχίες που κέρδισαν Όσκαρ. Η επιτυχία του Λάνθιμου δεν πρέπει να υποτιμάται· θα έλεγα πως είναι ένας από τους λίγους Ευρωπαίους σκηνοθέτες που μπορώ να σκεφτώ, ο οποίος κάνει επιτυχία στο Hollywood, χωρίς να αλλοιώνει αυτό που τον ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους.
Στην πρώτη ιστορία, ο Jesse Plemons υποδύεται τον Robert, ο οποίος ζει υπό την εξουσία του αφεντικού του, Raymond, τον οποίο ερμηνεύει ο Willem Dafoe. Κάθε πρωί, ο Raymond δίνει λεπτομερείς οδηγίες στον Robert για το τι να φάει, τι να φορέσει, ή ακόμα αν θα κάνει σεξ με τη γυναίκα του, που την υποδύεται η Hong Chau. Όλα όσα κατέχει ο Robert, συμπεριλαμβανομένου του σπιτιού και του αυτοκινήτου του, έχουν δοθεί από τον Raymond. Όταν ο Robert τελικά αρνείται να ακολουθήσει μια από τις εντολές του Raymond —να σκοτώσει κάποιον— απολύεται άμεσα για την απιστία του. Η υπόλοιπη ιστορία ακολουθεί τον Robert στον αγώνα του να ξανακερδίσει την εύνοια του αφεντικού του.
Στη δεύτερη ιστορία, ο Plemons διαδραματίζει έναν σκληροτράχηλο αστυνομικό με το όνομα Daniel, που θρηνεί τον υποτιθέμενο θάνατο της συζύγου του, η οποία εξαφανίστηκε σε ένα ναυάγιο. Ωστόσο, ξαφνικά η Emma Stone, στον ρόλο της συζύγου, Liz, βρίσκεται ζωντανή. Όταν, όμως, επιστρέφει στο σπίτι, ο Daniel υποψιάζεται σχεδόν αμέσως ότι δεν είναι η πραγματική Liz, αλλά ένας κλώνος της. Οι τρόποι με τους οποίους προσπαθεί να την παγιδεύσει, ώστε να αποκαλύψει την αληθινή της ταυτότητα, δεν είναι καθόλου για λιπόψυχους.
Μέχρι τώρα είναι ξεκάθαρο ότι ο Λάνθιμος παραπέμπει στην τάση των ανθρώπων να υποτάσσουν τους άλλους, καθώς και στην έλλειψη ελεύθερης βούλησης. Για εκείνον δεν είναι μια πρωτότυπη στάση, αφού ξανά και ξανά στις ταινίες του μας υπενθυμίζει ότι όλοι ελέγχονται από κάτι – είτε είναι οι δουλειές μας, οι σύντροφοί μας, οι ρουτίνα μας είτε η θρησκεία μας. Το τελευταίο γίνεται εμφανές στην τρίτη ιστορία, η οποία περιστρέφεται γύρω από μία αλλόκοτη αίρεση, με επικεφαλής ένα ζευγάρι που παριστάνουν ο Dafoe και η Chau. Η Stone πρωταγωνιστεί ως ένα υψηλόβαθμο μέλος της αίρεσης, ονόματι Emily, η οποία αφορίζεται, επειδή παραβιάζει τους αυστηρούς κανόνες σωματικής αγνότητας. Οι προσπάθειές της να ξανακερδίσει τη θέση της την οδηγούν σε ακόμη πιο περίεργες και βάναυσες καταστάσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν ναρκοπέδια, απαγωγές και κακοποίηση ζώων.
Στην επιφάνειά τους, αυτές οι ιστορίες αφορούν περισσότερο υποσχέσεις πίστης σε συστήματα πεποιθήσεων παρά καλοσύνη, είτε οι εν λόγω πεποιθήσεις αγοράζονται και πληρώνονται (όπως στην πρώτη), είτε είναι ένστικτα που δεν μπορούν να κατασταλούν (όπως στη δεύτερη), είτε κάποια μορφή θρησκείας (όπως στην τρίτη). Οι χαρακτήρες συχνά επιτρέπουν σε άλλους να ακολουθήσουν με πάθος τις σκοπιμότητές τους, ακόμα κι αν αυτές είναι στρεβλές και καταστροφικές. Η ταινία αποτελεί πείραμα που προσπαθεί να εξετάσει αυτή τη συμπεριφορά, αναδεικνύοντας την παράλογη τάση των ανθρώπων προς την υποταγή σε πεποιθήσεις και ιδεολογίες. Αυτό που πραγματικά ρωτάει ο Λάνθιμος είναι γιατί δεν είμαστε καχύποπτοι με τους ανθρώπους που επινοούν τους κανόνες;
Οι ταινίες του Λάνθιμου, Ο Αστακός και O Θάνατος του Ιερού Ελαφιού, εστιάζουν περισσότερο στην ανάλυση των ιστοριών τους και στην αναζήτηση βαθύτερων σημασιών. Σε αντίθεση με τις Ιστορίες Καλοσύνης, λόγω του ότι εμφανίζονται σε γρήγορη και συνδεδεμένη με το cast διαδοχή, παρουσιάζονται σαν πειράματα που δοκιμάζουν διάφορες ιδέες και ανατροπές, χωρίς να επικεντρώνονται τόσο βαθιά στην ανάλυση των χαρακτήρων ή των θεμάτων τους. Παράλληλα, οι χαρακτήρες μιλούν με πιο φυσικό και λιγότερο φορμαλιστικό τρόπο σε σχέση με τις προηγούμενες ταινίες.
Οι εικόνες στο Ιστορίες Καλοσύνης μπορεί να μοιάζουν με αυτές στις πρόσφατες ταινίες του Λάνθιμου, παρότι στη συγκεκριμένη χρησιμοποιεί λιγότερο εκκεντρική κινηματογράφηση. Σε σκηνές όπως η άδεια πισίνα σε φως ηλιοφάνειας, το μωβ σπορ αυτοκίνητο που οδηγείται από την Emma Stone στο τελευταίο μέρος της ταινίας και το νυχτικό που φοράει η Qualley σαν στολή, ο Λάνθιμος δημιουργεί έναν κινηματογράφο που εστιάζει στις αισθήσεις. Ή μπορεί, απλώς, να είναι μια σειρά περίπλοκων υπενθυμίσεων ότι τα βραβεία δεν είναι το πιο σημαντικό στον κινηματογράφο, υποστηρίζοντας, έτσι, την άποψη ότι η κινηματογραφική τέχνη δεν πρέπει να περιορίζεται από συμβατικούς κανόνες ή προσδοκίες.
Στο τρίπτυχο των Ιστοριών Καλοσύνης, ο Λάνθιμος εξερευνά θέματα όπως ο έλεγχος, η υποταγή και οι επιλογές. Ο σκηνοθέτης δεν περιορίζεται απλά στην απεικόνιση αυτών των θεμάτων, αλλά τα ενσωματώνει σε επαναλαμβανόμενες ιστορίες και μοτίβα, δημιουργώντας ένα ενιαίο, αν και παράλληλα ανατρεπτικό, αφηγηματικό περιβάλλον. Μέσα από τη συγκριτική ανάλυση των τριών διαφορετικών ιστοριών, από ατομικές πράξεις υποταγής σε αλλοπρόσαλλες καταστάσεις μέχρι την ομαδική αφοσίωση σε θρησκευτικούς δογματισμούς, ο Λάνθιμος εξετάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά και τις συνέπειές της, παρακινώντας προβληματισμούς για τη φύση της ελεύθερης βούλησης και της κοινωνικής επιρροής. Η επανάληψη των θεμάτων και η αναδιάταξη των χαρακτήρων μαρτυρούν τη δημιουργική του προσέγγιση, ενώ παράλληλα αποδεικνύουν τη συνέχιση της αναζήτησής του, για να ανακαλύψει τον πυρήνα των ανθρωπίνων ενστίκτων και συμπεριφορών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Kinds Of Kindness review: Peak Yorgos Lanthimos, avclub.com, διαθέσιμο εδώ
- Kinds of Kindness, film-forward.com, διαθέσιμο εδώ
- Review: ‘Kinds of Kindness,’ made by a filmmaker desperate to seem cool again, tests cultdom and patience, latimes.com, διαθέσιμο εδώ
- Yorgos Lanthimos exhausts his ideas, and his audience, in ‘Kinds of Kindness’, npr.org, διαθέσιμο εδώ
- Yorgos Lanthimos Will Make Sure No One Wins an Oscar for Kinds of Kindness, pastemagazine.com, διαθέσιμο εδώ
