Του Μάρκου Ζουζούνη,
Στις 24 Ιουνίου 2016, η Ευρώπη ξύπνησε σε έναν κόσμο τελείως διαφορετικό. Τα νέα από το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν, για τους περισσότερους, τόσο συγκλονιστικά, όσο και αναπάντεχα. Σχεδόν το 52% των Βρετανών ψηφοφόρων είχαν αποφασίσει την έξοδο της χώρας τους από το μπλοκ, δημιουργώντας έτσι ίσως το μεγαλύτερο πλήγμα για την Ένωση, από την ίδρυση της. Αυτό που ακολούθησε θα μπορούσε μόνο να χαρακτηριστεί ως πολιτικό ψυχόδραμα. Τέσσερα χρόνια πόλωσης, διαπραγματεύσεων και αντεγκλήσεων. Όμως η επιθυμία αυτής της ισχνής πλειοψηφίας των εκλογέων έγινε πραγματικότητα και τον Ιανουάριο του 2020, το Ηνωμένο Βασίλειο έπαψε και επίσημα να αποτελεί μέλος της Ε.Ε..
Από τότε μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι ζούμε σε έναν διαφορετικό κόσμο. Ο Covid-19, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η κρίση στη Γάζα, όλα έχουν συμβάλει σε μια αίσθηση ανασφάλειας και αβεβαιότητας. Και αυτή η ρευστότητα σίγουρα δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστους τους Βρετανούς, με το 56% των ερωτηθέντων, σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση, να δηλώνουν τώρα ότι το Brexit είχε αρνητικές συνέπειες για τη βρετανική οικονομία.
Η Γηραιά Αλβιώνα, ήδη βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, ενόψει των προώρων εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για τις 4 Ιουλίου, με τις προβλέψεις να συγκλίνουν στη σχεδόν βέβαιη επικράτηση του Εργατικού Κόμματος, το οποίο προηγείται, με ποσοστό 20 ποσοστιαίων μονάδων του κυβερνώντος Συντηρητικού Κόμματος. Το νούμερο ένα θέμα στην ατζέντα της επόμενης κυβέρνησης στο Λονδίνο, δε θα είναι άλλο από την αναθέρμανση της μάλλον ασθμαίνουσας οικονομικής ανάπτυξης, και την αντιμετώπιση της ακρίβειας που μαστίζει τους Βρετανούς καταναλωτές.
Εδώ παρουσιάζεται το πρώτο μεγάλο δίλημμα για τους Εργατικούς, και τον αρχηγό του, Sir Keir Starmer, ο οποίος αναμένεται να είναι ο επόμενος ένοικος του αριθμού 10 της Downing Street. Η συντριπτική πλειοψηφία των οικονομολόγων συνηγορεί πως μια αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης, την οποία οι Εργατικοί ευαγγελίζονται ως πανάκεια για τη χρηματοδότηση του κοινωνικού κράτους, θα ήταν από δύσκολη έως αδύνατη, χωρίς τη στενότερη εμπορική σύνδεση με την ευρωπαϊκή κοινή αγορά. Κάτι τέτοιο όμως θα τους έφερνε, σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια, αντιμέτωπους με τη μερίδα την κοινής γνώμης, η οποία συνεχίζει να στηρίζει το Brexit. Η μερίδα αυτή αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από την εργατική τάξη, στον αγγλικό Βορρά, παραδοσιακό προπύργιο του Εργατικού Κόμματος, και θα θεωρούσε ως ύψιστη πράξη πολιτικής «προδοσίας» μια διαφαινόμενη επαναπροσέγγιση της Βρετανίας με την Ε.Ε..
Μέχρι στιγμής, και εν μέσω προεκλογικής περιόδου, οι Εργατικοί έχουν καταφέρει να κρατήσουν το θέμα του Brexit χαμηλά στην προεκλογική ατζέντα, σε σημείο τέτοιο που πολλοί υποστηρικτές της Ε.Ε. έχουν παρομοιάσει τη στάση του κόμματος με «όρκο σιωπής». Παρά ταύτα, η σιωπή αυτή θα ήταν σχεδόν αδύνατο να συνεχιστεί μετά τις 4 Ιουλίου, εφόσον το Εργατικό Κόμμα σχηματίσει κυβέρνηση. Στα λίγα δείγματα των προθέσεών τους, που έχουν αφήσει να διαρρεύσουν στον Τύπο, στελέχη του κόμματος μιλούν για την ανάγκη «βελτίωσης» της υφιστάμενης συμφωνίας, η οποία είχε υπογραφεί από των πρώην Πρωθυπουργό, Boris Johnson.
Η γενική εντύπωση που επικρατεί στους αναλυτές, είναι ότι η μελλοντική κυβέρνηση του Λονδίνου θα επιδιώξει σύσφιξη των σχέσεων με τις Βρυξέλλες, αποφεύγοντας όμως οποιαδήποτε σημαντική πρωτοβουλία που θα μπορούσε να δυσαρεστήσει μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων της. Ως εκ τούτου, η λύση που προκρίνεται είναι αυτή της σταδιακής επαναπροσέγγισης, ενώ έχει ήδη αποκλειστεί μια ενδεχόμενη επιστροφή του Ηνωμένου Βασιλείου στην τελωνειακή ένωση ή την Κοινή Αγορά.
Στην προοπτική αυτή φαίνεται να συνηγορούν και οι πρόσφατες δηλώσεις της Rachel Reeves, σκιώδους Υπουργού Οικονομικών και de facto νούμερο δύο σε μια διαφαινόμενη Εργατική Κυβέρνηση. Η ίδια αποκάλυψε ότι επιθυμεί να διαπραγματευτεί τμηματικές εμπορικές συμφωνίες με την Ένωση, όπως για παράδειγμα στους τομείς των αγροτικών προϊόντων και των χημικών. Οι υπέρμαχοι του Brexit, βέβαια, έσπευσαν να επισημάνουν πως οποιαδήποτε συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις Βρυξέλλες, θα υποχρέωνε τη Βρετανία να υιοθετήσει τη νομοθεσία και τα στάνταρ που θα της επέβαλε η Ένωση, ενώ ταυτόχρονα η Βρετανία θα τελούσε ξανά υπόλογη του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μια ακόμη πτυχή της διαφαινόμενης συνεργασίας μεταξύ των δύο μερών, δεν είναι άλλη από το ζήτημα της μετανάστευσης. Η Βρετανία, η οποία έχει δει μια σταθερή ροή μεταναστών να επιχειρούν να διασχίσουν το στενό της Μάγχης για να εισέλθουν στη χώρα, επιθυμεί διακαώς να εξασφαλίσει τη συνεργασία των κρατών της Ένωσης, και ιδίως της Γαλλίας, για να καταφέρει να ανακόψει το μεταναστευτικό κύμα. Μια πιθανή συμφωνία, που ενδεχομένως να συζητηθεί, θα αφορούσε την επιστροφή μεταναστών οι οποίοι εισέρχονται παράνομα στη χώρα, με αντάλλαγμα την υποδοχή προσφύγων, οι οποίοι βρίσκονται σε κράτη-μέλη της Ε.Ε..
Αν και μια τέτοια συνεννόηση πιθανότατα θα ήταν αμοιβαία επωφελής, το όλο ζήτημα της μετανάστευσης έχει λάβει ταυτοτικά, και σχεδόν τοξικά, χαρακτηριστικά στον δημόσιο διάλογο στη Βρετανία. Σε σημείο τέτοιο, που ακόμα και προτάσεις για μερική επαναφορά της ελεύθερης μετακίνησης μεταξύ Βρετανίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως για παράδειγμα μέσω του προγράμματος Erasmus, να απορρίπτονται από τα δύο μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα, εν μέσω προεκλογικής περιόδου.
Σε κάθε περίπτωση, αξιωματούχοι των Βρυξελλών, σπεύδουν να επισημάνουν ότι μια αλλαγή κυβέρνησης στο Λονδίνο, από μόνη της, δε θα σηματοδοτήσει μια άμεση αλλαγή στις σχέσεις. Παράλληλα, έχουν φροντίσει να προειδοποιήσουν τους αξιωματούχους του Εργατικού Κόμματος, ότι οποιαδήποτε συμφωνία δε θα έρθει χωρίς κόστος για τη Βρετανία, καθώς αυτή θα πρέπει να κινείται αυστηρά στη λογική του «δούναι και λαβείν». Το μόνο βέβαιο είναι ότι η επόμενη βρετανική κυβέρνηση, η οποία θα αναλάβει οχτώ χρόνια μετά το επίμαχο δημοψήφισμα, θα αναγκαστεί να ακροβατήσει μεταξύ αφ’ ενός των στενότερων σχέσεων με το μπλοκ, οι οποίες επιβάλλονται από την οικονομική πραγματικότητα, και των κόκκινων γραμμών του Brexit, αφ’ ετέρου, αναγκαίες για να αποτρέψουν τη δυσαρέσκεια μεγάλου μέρους του εκλογικού τους κοινού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Starmer’s growth plan ‘doomed’ without access to EU markets, warn economists, The Observer, διαθέσιμο εδώ
- EU keen to deepen ties with a Labour PM but will not offer radical concessions, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- EU will demand Labour’s Brexit plan involves European Court, Politico EU, διαθέσιμο εδώ
- Brits think Labour will unpick Brexit. They may be disappointed., Politico EU, διαθέσιμο εδώ
- Reversing Brexit: How Labour plans to bring the UK back in line with the EU, The Telegraph, διαθέσιμο εδώ
- Rachel Reeves to seek ‘improved’ UK-EU trade terms if Labour wins election, Financial Times, διαθέσιμο εδώ
