Της Χριστίνας Τέλλη,
Η επιλογή του είδους αναισθησίας κατά τη διάρκεια μίας χειρουργικής επέμβασης είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τον ασθενή και δεν αφορά πάντα τη γενική αναισθησία, όπως πολλοί από εμάς μπορεί να αναμένουμε. Εκτός από τη γενική αναισθησία υπάρχουν, επίσης, η περιοχική και η τοπική. Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθoούμε με την περιοχική αναισθησία, την οποία διακρίνουμε σε δύο είδη νευρικών αποκλεισμών, τους κεντρικούς και περιφερικούς νευρικούς αποκλεισμούς.
Κεντρικοί νευρικοί αποκλεισμοί
Με τον όρο αυτόν εννοούμε τη δράση ενός τοπικού αναισθητικού σε ρίζες των νωτιαίων νεύρων. Ανάλογα με το πού χορηγείται το τοπικό αναισθητικό, διακρίνουμε 3 διαφορετικούς κεντρικούς νευρικούς αποκλεισμούς:
- Υπαραχνοειδής–Ραχιαία αναισθησία: Το τοπικό αναισθητικό χορηγείται διά της βελόνης μέσα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Εκτελείται κάτω από το Ο1 νευροτόμιο στους ενήλικες και κάτω από το Ο3 στα παιδιά για να μην προκληθεί βλάβη στον νωτιαίο μυελό. Οι παράγοντες που επηρεάζουν το επίπεδο του νευρικού αποκλεισμού στη ραχιαία αναισθησία είναι το αναισθητικό διάλυμα, η θέση του ασθενούς, η δόση, η θέση έγχυσης, η ηλικία, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, η καμπυλότητα της σπονδυλικής στήλης, η ενδοκοιλιακή πίεση, το ύψος του ασθενούς κ.τ.λ.
- Επισκληρίδιος αναισθησία: Το τοπικό αναισθητικό χορηγείται στον επισκληρίδιο χώρο. Μπορεί να γίνει στην οσφυϊκή, τη θωρακική, την αυχενική ή ιερή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και χρησιμοποιείται στη χειρουργική αναισθησία, τη μαιευτική αναλγησία, την αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού και χρόνιου πόνου.
- Ιεροκοκκυγική αναισθησία: Επισκληρίδιος τεχνική που χρησιμοποιείται σε παιδιατρικούς ασθενείς. Ο ιεροκοκκυγικός χώρος είναι το ιερό τμήμα του επισκληρίδιου χώρου και γίνεται προσπελάσιμος με βελόνη ή καθετήρα που εισέρχεται διαμέσου του ιερού σχίσματος, το οποίο καλύπτεται από τον ιεροκοκκυγικό σύνδεσμο. Η ανατομία της περιοχής γίνεται πιο εύκολα αντιληπτή στα παιδιά, ενώ στους ενήλικες η ιεροκοκκυγική αναισθησία είναι σχεδόν αδύνατη λόγω της οστεοποίησης του ιεροκοκκυγικού συνδέσμου.
Με τους κεντρικούς νευρικούς αποκλεισμούς επιτυγχάνουμε διακοπή της μετάδοσης των επώδυνων ερεθισμάτων και εξαφάνιση του τόνου των σκελετικών μυών, γεγονός που συνιστά δυνατή τη διενέργεια της χειρουργικής επέμβασης. Ο αποκλεισμός των αισθητικών, σωματικών και σπλαχνικών ερεθισμάτων γίνεται με τον αποκλεισμό των οπίσθιων νωτιαίων ριζών, ενώ ο αποκλεισμός των ινών των πρόσθιων ριζών παρεμποδίζει την κινητική και συμπαθητική νευρική μετάδοση.
Οι κεντρικοί νευρικοί αποκλεισμοί χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με γενική αναισθησία ή μόνοι τους. Μόνοι τους συνήθως χρησιμοποιούνται σε επεμβάσεις που αφορούν την κάτω κοιλιακή χώρα, κήλες, το ουροποιογεννητικό σύστημα, την περιπρωκτική χώρα και τα κάτω άκρα. Πριν τη διενέργεια κεντρικού νευρικού αποκλεισμού πρέπει να λάβουμε υπόψη τις αντενδείξεις αυτού, οι οποίες αναφέρονται παρακάτω:
Απόλυτες αντενδείξεις: Πιθανή λοίμωξη στο σημείο της παρακέντησης, η άρνηση του ασθενούς, διαταραχές πηκτικότητας, σοβαρή υποογκαιμία, αυξημένη ενδοκράνια πίεση, σοβαρή στένωση αορτικής ή μιτροειδούς βαλβίδας.
Σχετικές αντενδείξεις: Σήψη, μη συνεργάσιμος ασθενής, νευρολογικό έλλειμμα, στενωτικές καρδιακές βαλβιδικές παθήσεις, σοβαρή δυσμορφία σπονδυλικής στήλης.
Εκτός από τις ενδείξεις και αντενδείξεις, οφείλουμε να γνωρίζουμε τις πιθανές επιπλοκές ενός κεντρικού νευρικού αποκλεισμού, οι οποίες μπορεί να είναι αμελητέας σοβαρότητας έως και απειλητικές για τη ζωή.
Επιπλοκές που οφείλονται στους φαρμακευτικούς παράγοντες
- Επίσχεση ούρων
- Υψηλή ή ολική υπαραχνοειδής αναισθησία
- Υποσκληρίδια έγχυση
- Συστηματική τοξικότητα
- Νευροτοξικότητα
- Μηνιγγίτιδα, αραχνοειδίτιδα
Επιπλοκές που οφείλονται στη βελόνη:
- Οσφυαλγία
- Κεφαλαλγία
- Τραυματισμός νεύρου ή αγγείου
- Λοίμωξη
Περιφερικοί νευρικοί αποκλεισμοί
Όπως οι κεντρικοί, έτσι και οι περιφερικοί νευρικοί αποκλεισμοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνοι τους ή σε συνδυασμό με γενική αναισθησία. Μεταξύ των πλεονεκτημάτων των περιφερικών νευρικών αποκλεισμών είναι η μετεγχειρητική αναλγησία, οι μικρότερες μεταβολές του οργανισμού κατά την αναισθησία, η ταχύτερη ανάνηψη και η αποφυγή επιπλοκών όπως η ναυτία, η εισρόφηση γαστρικού περιεχομένου κτλ. κατά τη γενική αναισθησία. Μπορεί να εφαρμόσουμε έναν περιφερικό νευρικό αποκλεισμό στον ώμο, τον βραχίονα, τον κορμό ή τα κάτω άκρα, πχ όταν πρόκειται να γίνει κλειστή ανάταξη ενός κατάγματος.
Οι αντενδείξεις των περιφερικών νευρικών αποκλεισμών είναι σχεδόν ίδιες με αυτές των κεντρικών, που έχουν ήδη αναφερθεί εκτενώς. Η διαφορά έγκειται στο ότι οι περιφερικοί νευρικοί αποκλεισμοί δεν αντενδείκνυνται σε στενωτικές βαλβιδικές παθήσεις της καρδιάς ή σε αυξημένη ενδοκράνια πίεση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Γ. Παπαδόπουλος, Κ. Φίλος, Χ. Ιατρού, Γ. Βρετζάκης, Περιεγχειρητική Ιατρική Αναισθησιολογία Επείγουσα & Εντατική Ιατρική Θεραπεία Πόνου, Εκδόσεις Εφύρα, 2005
