Της Δήμητρας Μίγγου,
Αν ρωτήσετε οποιονδήποτε γνωστό σας, σίγουρα θα έχει ακουστά τον ιό Έμπολα και την ασθένεια που αυτός προκαλεί. Η νόσος του Έμπολα αποτέλεσε μια τεράστια υγειονομική απειλή, με την πρόσφατη επιδημία του 2014-2016 στη Δυτική Αφρική να σημειώνει 11.308 θανάτους. Ονομασμένη από τον ποταμό Ebola στην Αφρική, όπου πρωτοανακαλύφθηκε το 1976, η ασθένεια ακόμη πλήττει τους ντόπιους πληθυσμούς.
Ο «ένοχος» και για αυτήν την ασθένεια δεν είναι άλλος από έναν ιό, τον ιό Έμπολα (Zaire ebolavirus ή EBOV). Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλα είδη της ασθένειας, τα οποία προκαλούνται από άλλους ιούς του ίδιου γένους (γένος Ebolavirus). Πιστεύεται ότι οι νυχτερίδες φρούτων της οικογένειας Pteropodidae αποτελούν φυσικούς ξενιστές για τον ιό Έμπολα. Ο ιός, έτσι, μπορεί να μεταδοθεί από τα ζώα στον άνθρωπο, όταν ο τελευταίος έρχεται σε στενή επαφή με το αίμα, τις εκκρίσεις, τα όργανα ή άλλα σωματικά υγρά ζώων που έχουν μολυνθεί. Τέτοια ζώα μπορεί να είναι, όπως αναφέρθηκε, νυχτερίδες φρούτων ή χιμπατζήδες, γορίλες, αντιλόπες του δάσους και ακανθόχοιροι που βρίσκονται νεκροί ή άρρωστοι στο τροπικό δάσος. Αφού ο ιός περάσει στο ανθρώπινο γένος, μπορεί εύκολα να μεταδοθεί και μεταξύ των ανθρώπων με άμεση επαφή με το αίμα ή άλλα σωματικά υγρά ατόμου που νοσεί ή έχει πεθάνει από τον ιό. Τέτοια σωματικά υγρά περιλαμβάνουν και τα ούρα, το σάλιο, το ανθρώπινο γάλα και κολπικές εκκρίσεις. Επαφή με αντικείμενα που έχουν μολυνθεί με αίμα, κόπρανα ή εμετό κάποιου με Έμπολα ή ακόμα και επαφή με το πτώμα του ανθρώπου αυτού μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν τη νόσο.
Η νόσος ξεκινά να εκδηλώνεται με συμπτώματα που θυμίζουν αυτά μιας τυπικής γρίπης: πονόλαιμος, μυϊκοί πόνοι, έντονος πονοκέφαλος. Παρατηρούνται, επίσης, αδυναμία και κόπωση, απώλεια όρεξης και εμετοί. Συχνά, υπάρχουν αιμορραγίες, είτε σε διάρροιες είτε σε διάφορα σημεία του σώματος, ενώ σημαντικό σύμπτωμα είναι και ο πυρετός που παρατηρείται. Τα δύο αυτά συμπτώματα συνδυασμένα προσέδωσαν στη νόσο και την ονομασία «αιμορραγικός πυρετός Έμπολα» (EHF). Μάλιστα, ο ιός μπορεί να παραμείνει σε ορισμένα μέρη του σώματος για εβδομάδες ή μήνες, ακόμη και μετά την εξαφάνιση των συμπτωμάτων. Αυτές οι περιοχές του σώματος συμπεριλαμβάνουν τα μάτια, το κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός) και το σπέρμα. Σημειώνεται ότι ακόμα κι αν η νόσος έχει δείκτη επιβίωσης περίπου ίσο με 56%, μπορεί να αποβεί θανατηφόρα.
Η διάγνωση της νόσου του Έμπολα είναι σχετικά δύσκολη, καθώς τα συμπτώματά της παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με αυτά παρόμοιων ασθενειών, όπως ο κίτρινος πυρετός, η ελονοσία και ο τυφοειδής πυρετός. Για την επιβεβαίωση ενός κρούσματος χρειάζονται εργαστηριακές εξετάσεις αίματος, οι οποίες γίνονται αναλόγως των εμφανιζόμενων συμπτωμάτων και της πιθανότητας ο υποψήφιος εξεταζόμενος να έχει όντως εκτεθεί στον ιό. Τα εργαστηριακά ευρήματα, σε περίπτωση νόσου, θα δείξουν μειωμένο αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων (με τα οποία ο ιός συνδέεται, οδηγώντας τα στον θάνατο), χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων (που εξηγεί τις αιμορραγίες, αφού μειώνεται η ικανότητα πήξης του αίματος λόγω της απώλειας αιμοπεταλίων), καθώς και αυξημένα ηπατικά ένζυμα.
Έχουν αναπτυχθεί ορισμένα θεραπευτικά μέσα για την αντιμετώπιση της νόσου. Δύο φαρμακευτικά σκευάσματα, μάλιστα, έχουν εγκριθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων και προορίζονται για ευρεία χρήση, τα Immazeb™ και Ebanga™. Πρόκειται για μονοκλωνικά αντισώματα κατά του ιού, που δρούνε σαν τα φυσικά αντισώματα του οργανισμού μας, όσο αυτός προσπαθεί να «χτίσει τις άμυνές του» κατά του ιού. Αυτές οι θεραπείες έχουν δοκιμαστεί μόνο στη νόσο Έμπολα που προκαλείται από τον ιό Zaire ebolavirus. Παράλληλα, επιχειρείται αντιμετώπιση των συμπτωμάτων με ενδοφλέβια χορήγηση ή χορήγηση από το στόμα υγρών και ηλεκτρολυτών και με φάρμακα για τον έλεγχο της πίεσης του αίματος, μείωση των εμετών και της διάρροιας και για διατήρηση του πυρετού και του πόνου υπό έλεγχο.
Η πρόληψη κατά της ασθένειας δε γίνεται μόνο μέσω του εμβολιασμού, αλλά και με άλλες απλές, καθημερινές πράξεις και μέτρα ασφαλείας. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν το πλύσιμο των χεριών, η αποφυγή άμεσης επαφής με τα σωματικά υγρά ασθενών και οι ασφαλείς ταφές των θυμάτων. Για επαγγελματίες υγείας που έρχονται σε επαφή με πάσχοντες, απαιτείται προστατευτικός εξοπλισμός (μάσκα, γυαλιά, γάντια και άλλα), ενώ ο υπόλοιπος πληθυσμός καλείται να αποφεύγει την κατανάλωση ή την επαφή με τα άγρια ζώα που περιγράφηκε ότι μπορεί να μεταφέρουν τον ιό. Επισκέπτες σε μέρη με έξαρση του ιού θα πρέπει να ελέγξουν αν εμφανίζουν συμπτώματα για 21 μέρες από την επιστροφή τους από το μέρος αυτό. Το εμβόλιο Ervebo® είναι διαθέσιμο για εργαζόμενους στην υγεία που αντιμετωπίζουν ασθενείς με Έμπολα (είτε άμεσα είτε έμμεσα, αν εργάζονται σε κάποιο εργαστήριο και δέχονται δείγματα αίματος για εξέταση από πιθανούς ασθενείς) και αναμένεται να χρησιμοποιείται πιο τακτικά, ιδίως σε αφρικανικές χώρες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Συμπερασματικά, αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντικό είναι να μείνει αυτή η επιδημία υπό ελεγχόμενη κατάσταση. Πλέον, αυτό έχει επιτευχθεί και δεν υπάρχει έξαρση του ιού στην Αφρική, παρά μόνο μεμονωμένα κρούσματα, γεγονός που μας γεμίζει με ελπίδα και αισιοδοξία για τις υγειονομικές «περιπέτειες» με τις οποίες έρχεται και θα έρχεται αντιμέτωπη η ανθρωπότητα!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ebola Disease Basics, Centers for Disease Control and Prevention, διαθέσιμο εδώ
- Ebola virus disease, World Health Organization, διαθέσιμο εδώ
- Ebola Virus Disease, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Ebola Virus Disease, AfricaCDC, διαθέσιμο εδώ
- How Ebola disables people’s immune defenses, ScienceDaily, διαθέσιμο εδώ
