Της Σταματίνας Βόντα,
Η σύμβαση αλληλόχρεου λογαριασμού συνιστά μία πρακτική η οποία έχει ως στόχο να εξυπηρετήσει τα συμβαλλόμενα μέρη στη συναλλακτική τους καθημερινότητα και ιδίως σε συναλλαγές με βαρύνουσα οικονομική σημασία. Γι’ αυτόν τον λόγο, τα μέρη επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στη χρεία αυξημένης ασφάλειας των μεταφορών χρηματικών ποσών για τις πληρωμές των εκατέρωθεν οφειλών τους, αλλά και στην ανάγκη τους για απλοποιημένες διαδικασίες που εξασφαλίζουν ταχύτητα, η οποία αποτελεί κεντρικό στοιχείο της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Ο αλληλόχρεος λογαριασμός, λοιπόν, εμφανίζει ιδιότητες που εκπληρώνουν τον σκοπό αυτό.
Η σύμβαση αυτή θα πρέπει να προβλέπει ότι οι απαιτήσεις που προκύπτουν από τις μεταξύ των μερών συναλλαγές δε θα επιδιώκονται ή διατίθενται μεμονωμένα, αλλά θα φέρονται σε κοινό λογαριασμό. Όλες οι δοσοληψίες μεταξύ των δύο μερών θα πρέπει να καταχωρούνται σε κονδύλια πιστώσεων και χρεώσεων στον κοινό λογαριασμό. Αυτά τα κονδύλια, παρόλο που διατηρούν τον νομικό τους χαρακτήρα, χάνουν την αυτοτέλειά τους μετά την καταχώριση. Ο λογαριασμός εκκαθαρίζεται και κλείνει σε ορισμένα χρονικά διαστήματα, ενώ κατά το οριστικό κλείσιμο το κατάλοιπο που προκύπτει από την αντιπαραβολή των κονδυλίων θα αποτελεί τη μοναδική μεταξύ των μερών επιδιώξιμη απαίτηση.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν συμβαλλόμενο μέρος είναι εταιρεία με ομόρρυθμους εταίρους;
Στις ομόρρυθμες και στις ετερόρρυθμες εταιρείες οι ομόρρυθμοι εταίροι έχουν προσωπική, απεριόριστη και εις ολόκληρον ευθύνη και μετά την αποχώρησή τους από την εταιρεία, ακόμη και για τα πριν από την αποχώρησή τους εταιρικά χρέη. Συγκεκριμένα, η κρατούσα άποψη στη νομολογία υποστηρίζει ότι η αποχώρηση ομόρρυθμου εταίρου από την εταιρεία δε διακόπτει την ευθύνη του για τις εταιρικές υποχρεώσεις, ακόμα και για τις μη ληξιπρόθεσμες, εφόσον είχαν γεννηθεί μέχρι το χρονικό σημείο δημοσίευσης της εξόδου του από την εταιρεία. Αυτό αιτιολογείται από το γεγονός ότι τα δημιουργικά της αξίωσης περιστατικά προϋπήρχαν της εξόδου του ομορρύθμου εταίρου.
Επίσης, η ευθύνη υπάρχει μέχρι του ποσού που υπήρχε κατά τη στιγμή της εξόδου ή του θανάτου του εταίρου, δηλαδή ευθύνεται προσωπικά για το κατάλοιπο κατά το κλείσιμο του λογαριασμού, οποτεδήποτε και αν γίνει, εφόσον ο λογαριασμός εμφάνιζε παθητικό κατά τον χρόνο της αποχώρησής του και μέχρι το ύψος του παθητικού αυτού.
Σύμφωνα με αντίθετη άποψη, ο αποχωρών από συμβαλλόμενη σε αλληλόχρεο λογαριασμό εταιρεία ομόρρυθμος εταίρος, εφόσον τήρησε τις νόμιμες διατυπώσεις εξόδου του (ΑΠ 13555/1979), δεν ευθύνεται για το κατάλοιπο του λογαριασμού που προέκυψε από το, μετά την αποχώρησή του, οριστικό κλείσιμο, διότι πριν από αυτό δεν υπήρχε χρέος της εταιρείας προς τον τρίτο, με τον οποίο διατηρείτο ο λογαριασμός, άρα ούτε και ευθύνη του ομόρρυθμου εταίρου (Μειοψηφία ΑΠ ολ. 31/1997).
Σύμφωνα με το άρθρο 269 παρ. 3 του ν. 4072/2012, η ευθύνη του ομόρρυθμου εταίρου εκτείνεται έως και για πέντε χρόνια από την έξοδό του.
Χαρακτηριστική είναι η απόφαση της Ολομελείας του Αρείου Πάγου υπ’ αριθμόν 31/1997, η οποία έκρινε κατά πλειοψηφία ότι στην περίπτωση αποχωρήσαντος εταίρου, ενώ υφίσταται αλληλόχρεος λογαριασμός, υπέχει αυτός ευθύνη προσωπική, απεριόριστη και εις ολόκληρον για το χρεωστικό κατάλοιπό του, το οποίο προέρχεται από τις γεννημένες απαιτήσεις, ενόσω κατείχε ακόμη την ιδιότητα του εταίρου και οι οποίες, όμως, λόγω της υπαγωγής τους σε αυτόν, δεν ήταν δυνατόν να επιδιωχθούν δικαστικώς. Η αδυναμία δικαστικής επιδίωξής τους ερείδεται στο γεγονός ότι οι εκατέρωθεν απαιτήσεις χάνουν την αυτοτέλειά τους με την είσοδό τους στον αλληλόχρεο λογαριασμό, πλην, όμως, επειδή δε χάνεται ο νομικός χαρακτηρισμός τους θεωρούνται ως ήδη γεννημένες απαιτήσεις όχι όμως απαιτητές. Με λίγα λόγια, η ευθύνη του εξερχόμενου εταίρου για ήδη λειτουργούντα αλληλόχρεο λογαριασμό συνεχίζει να υφίσταται για τα εταιρικά χρέη, τα οποία γεννήθηκαν πριν την αποχώρησή του, αλλά κατέστησαν απαιτητά μετά την έξοδό του. Όμως, σε κάθε περίπτωση η ευθύνη του εξερχόμενου εταίρου ανέρχεται έως το ύψος του, εις βάρος της ομόρρυθμης εταιρίας, χρεωστικού καταλοίπου το οποίο υπήρχε κατά τη δεδομένη ημερομηνία της αποχωρήσεώς του.
Τέλος, το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση εισόδου ομόρρυθμου εταίρου σε εταιρεία συμβαλλόμενη με αλληλόχρεο λογαριασμό. Η ευθύνη του νέου εταίρου περιορίζεται στο τμήμα εκείνο του καταλοίπου, το οποίο σχηματίζεται από υποχρεώσεις της εταιρείας μεταγενέστερες της εισόδου του νέου εταίρου. Εντούτοις, ο Άρειος Πάγος κρίνει ως ορθότερη τη θέση που υποστηρίζει ότι ο νέος εταίρος ευθύνεται προσωπικά, απεριόριστα και εις ολόκληρον για το σύνολο των εταιρικών χρεών, ανεξάρτητα του προγενέστερου ή μεταγενέστερου της εισόδου του, διότι έτσι εξυπηρετείται το ενιαίο της σχετικής σύμβασης που συνίσταται στον προορισμό όλων των εισερχόμενων στον λογαριασμό απαιτήσεων σε τελικό συμψηφισμό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Βενιέρης Ι./Βερβεσός Ν., Δίκαιο Εμπορικών Συμβάσεων, Νομική Βιβλιοθήκη, 2021.
