Της Χριστίνας Μωραΐτη,
Η Ελλάδα κέρδισε έναν σημαντικό σύμμαχο στην εκστρατεία της για την ανάκτηση των μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο, αφού η Τουρκία απέρριψε δημοσίως τον ισχυρισμό ότι ο Λόρδος Έλγιν είχε λάβει άδεια από τις οθωμανικές αρχές να αφαιρέσει αρχαιότητες από την Ακρόπολη. Σε μια κίνηση που επισημάνθηκε από αξιωματούχους στην Αθήνα ως μια «εξαιρετικά σημαντική» παραδοχή, η Zeynep Boz, κορυφαία αξιωματούχος του Τουρκικού Υπουργείου Πολιτισμού για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου, δήλωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ο ομότιμος είχε λάβει άδεια για να αφαιρέσει τα γλυπτά από το μνημείο του πέμπτου αιώνα π.Χ. «Η Τουρκία είναι η χώρα που θα είχε αρχειοθετημένο το έγγραφο σχετικά με πράγματα που μεταβιβάστηκαν νόμιμα εκείνη την εποχή. Οι ιστορικοί έχουν ψάξει εδώ και χρόνια τα οθωμανικά αρχεία και δεν μπόρεσαν να βρουν ένα «φιρμάνι», που να αποδεικνύει ότι η πώληση ήταν νόμιμη, όπως υποστηρίζεται», δήλωσε η Boz, στο Associated Press.
Η Boz μίλησε επίσης στον κρατικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα της Ελλάδας, την ΕΡΤ, και δήλωσε ότι το μόνο αποδεικτικό στοιχείο που βρέθηκε ήταν ένα διάταγμα γραμμένο στα ιταλικά, το οποίο όμως δεν περιείχε ούτε την υπογραφή, ούτε τη σφραγίδα του σουλτάνου, κάτι που θα επιβεβαίωνε ότι προερχόταν από το αυτοκρατορικό δικαστήριο. Αξιωματούχοι στην Αθήνα δήλωσαν στον Guardian, ότι η αποκάλυψη της Boz ήταν το κλειδί για την κατάρριψη κάθε επιχειρήματος ότι τα αρχαία γλυπτά αποκτήθηκαν με τη συγκατάθεση των οθωμανικών αρχών. Η Έλενα Κόρκα, επίτιμη διευθύντρια αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάς στο ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, δήλωσε: «Πρόκειται για μια πολύ υψηλόβαθμη αξιωματούχο του Τουρκικού Κράτους που έχει όλα τα αρχεία, όλες τις υπηρεσίες στη διάθεσή της και αυτό που λέει, ότι δεν έχει βρεθεί τίποτα, ότι δεν υπάρχει κανένα έγγραφο, είναι εξαιρετικά σημαντικό […] Έψαξαν και δεν μπόρεσαν να το βρουν και αυτό γιατί δεν υπήρξε ποτέ».
Τα συνεργεία που εργάζονταν κατ’ εντολή του Έλγιν άρχισαν να αφαιρούν τα αγάλματα από τη μνημειώδη αετώματα που κάποτε κοσμούσε τον Παρθενώνα το 1801 – μια προσπάθεια που θα διαρκούσε περισσότερο από μια δεκαετία. Ακόμα και τότε, ήταν τόσο αμφιλεγόμενη, που ο σύγχρονος του, Λόρδος Βύρων, αισθάνθηκε την ανάγκη να την αποδοκιμάσει σε στίχους. Αλλά το Βρετανικό Μουσείο, το οποίο αγόρασε τα μάρμαρα από τον τότε χρεοκοπημένο Σκωτσέζο διπλωμάτη το 1816, υποστήριζε πάντα ότι τα απέκτησε νόμιμα. Η Boz παραδέχτηκε ότι αισθάνθηκε υποχρεωμένη να παρέμβει, όταν ο εκπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου σε πρόσφατη συνεδρίαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της Unesco για την προώθηση της επιστροφής των πολιτιστικών αγαθών στο Παρίσι επανέλαβε ότι τα γλυπτά αγοράστηκαν νόμιμα κατά την οθωμανική περίοδο.
Η Κόρκα, η οποία έγραψε τη διδακτορική της διατριβή για το «φιρμάνι» και πέρασε σχεδόν μια δεκαετία αναζητώντας αρχεία στην Αγγλία και την Κωνσταντινούπολη, δήλωσε ότι τα μόνα έγγραφα που είχε βρει και τα οποία συνδέονταν με τα μάρμαρα αφορούσαν τις αποστολές των αρχαιοτήτων που είχε πραγματοποιήσει ο Έλγιν από το λιμάνι του Πειραιά στην Αγγλία. «Υπήρχαν δύο έγγραφα, γραμμένα στα Οσμανλί, τη γλώσσα της εποχής, που περιέγραφαν ότι υπήρχε στα φορτία ως κεραμικά και κομμάτια πέτρας, κάποια με εικόνες πάνω τους, αλλά ασήμαντα για τους Οθωμανούς», υποστήριξε. «Και τα δύο ανέφεραν ότι είχε αγοράσει τα αντικείμενα στην Αθήνα. Δεν υπήρχε καμία αναφορά, σε καμία περίπτωση, στα μάρμαρα του Παρθενώνα και αυτό γιατί ο Έλγιν δεν πήρε ποτέ άδεια να αφαιρέσει κάτι από τον χώρο”.
Η Ελλάδα κερδίζει όλο και μεγαλύτερη υποστήριξη από τότε που ξεκίνησε την εκστρατεία της πριν από 40 χρόνια, για την επανένωση των θησαυρών -που θεωρούνται ως το αποκορύφωμα της κλασικής τέχνης- με άλλα κειμήλια στην Αθήνα. Διαδοχικές δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι η πλειοψηφία των Βρετανών τάσσεται υπέρ της επιστροφής των αρχαιοτήτων στη χώρα όπου λαξεύτηκαν. «Το Βρετανικό Μουσείο πάντα υποστήριζε ότι οι θησαυροί αγοράστηκαν νόμιμα, αυτό ήταν το κεντρικό του επιχείρημα», δήλωσε η Ειρήνη Σταματούδη, καθηγήτρια του δικαίου της πολιτιστικής κληρονομιάς που συμβουλεύει την ελληνική κυβέρνηση για το θέμα. «Τώρα είναι βασικό το γεγονός ότι η χώρα που έχει στην κατοχή της τα πρωτότυπα αρχεία, που θα μπορούσε να έχει το έγγραφο που να το αποδεικνύει, λέει ότι απλά δεν υπάρχει. Για εμάς είναι μια πολύ θετική εξέλιξη», είπε χαρακτηριστικά.
Περιγράφοντας την αποκατάσταση των έργων τέχνης στον τόπο όπου σχεδιάστηκαν πριν από 2.500 χρόνια ως «εθνικό στόχο», η Ελληνίδα υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, δήλωσε ότι η παρέμβαση της Τουρκίας ουσιαστικά ενίσχυσε την υπόθεση της Αθήνας. «Δεν υπήρξε ποτέ κανένα οθωμανικό φιρμάνι που να επιτρέπει στον Έλγιν να μεταχειρίζεται τα γλυπτά του Παρθενώνα με τη βαρβαρότητα με την οποία τα μεταχειρίστηκε», δήλωσε. «Η Τουρκία βγήκε και επιβεβαίωσε αυτό που η ελληνική πλευρά υποστηρίζει εδώ και χρόνια – ότι δεν υπήρχε φιρμάνι». Σε ανακοίνωσή του, το Βρετανικό Μουσείο δήλωσε ότι αναγνωρίζει το βάθος των συναισθημάτων που η πολιτιστική διαμάχη συνεχίζει να προκαλεί δύο και πλέον αιώνες μετά. «Το Βρετανικό Μουσείο αναγνωρίζει την έντονη επιθυμία της Ελλάδας για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα», δήλωσε εκπρόσωπος του μουσείου στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ. «Κατανοούμε και σεβόμαστε τα βαθιά συναισθήματα που εμπλέκονται», ανέφερε χαρακτηριστικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Turkey rejects claim Lord Elgin had permission to take Parthenon marbles, ICOM, διαθέσιμο εδώ
- Greece is buoyed by a Turkish official’s comments about Parthenon sculptures taken by Britain, yahoonews, διαθέσιμο εδώ
