Της Σοφίας Μάντη,
Το κάλιο αποτελεί ένα χημικό στοιχείο απαραίτητο για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Είναι ένας τύπος ηλεκτρολύτη που βρίσκεται κυρίως ενδοκυττάρια στο ανθρώπινο σώμα και συμμετέχει σε διάφορες διαδικασίες, όπως τη μυϊκή σύσπαση, τη ρύθμιση του καρδιακού ρυθμού και τη λειτουργία των νεύρων. Προσλαμβάνουμε κάλιο από την τροφή μας, κυρίως από τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα εσπεριδοειδή, την μπανάνα, το σταφύλι, το πεπόνι, το βερίκοκο και ρίζες, όπως το καρότο και η πατάτα. Στη ρύθμιση των επιπέδων του στον οργανισμό συμμετέχουν οι νεφροί, με τη βοήθεια της αλδοστερόνης, μιας στεροειδούς ορμόνης που παράγεται στα επινεφρίδια.
Παρά την ανάγκη παροχής καλίου στον οργανισμό για την ορθή διατήρηση των προαναφερθέντων διαδικασιών, είναι σημαντικό τα επίπεδά του να παραμένουν εντός συγκεκριμένων ορίων στο αίμα (3,5-5 mEq/L). Η περαιτέρω αύξηση του καλίου αποτελεί παθολογική κατάσταση, που ονομάζεται υπερκαλιαιμία, και συνήθως χρήζει αντιμετώπισης, για να αποφευχθούν οι πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες στο σώμα.
Ένα από τα συνηθέστερα αίτια υπερκαλιαιμίας είναι η νεφρική νόσος, καθώς παρεμποδίζεται η αποβολή του καλίου με τα ούρα, με αποτέλεσμα τη συσσώρευσή του στο αίμα. Παρόμοια δράση έχουν και ορισμένα φάρμακα, όπως οι αναστολείς του Μετατρεπτικού Ενζύμου της Αγγειοτενσίνης (ACE inhibitors) και οι ανταγωνιστές των ΑΤ1 υποδοχέων της Αγγειοτενσίνης ΙΙ, τα οποία είναι συχνά χορηγηθέντα αντιυπερτασικά, αλλά και οι ανταγωνιστές της αλδοστερόνης (σπιρονολακτόνη), που ανήκουν στα διουρητικά. Άλλο αίτιο υπερκαλιαιμίας είναι η νόσος Addison, η οποία χαρακτηρίζεται από αδυναμία των επινεφριδίων να παράγουν αλδοστερόνη, που φυσιολογικά συμμετέχει στη νεφρική κάθαρση του καλίου. Τα εγκαύματα και οι σοβαροί τραυματισμοί, ο αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης και η υπερβολική διατροφική πρόσληψη καλίου συμβάλλουν, επίσης, στην αύξηση των επιπέδων του καλίου στο αίμα.
Στα πλαίσια της υπερκαλιαιμίας μπορούν να εμφανιστούν διάφορα συμπτώματα, τα οποία εξαρτώνται τόσο από τη βαρύτητα της διαταραχής όσο και από την ταχύτητα εγκατάστασής της στον οργανισμό. Τα πιο χαρακτηριστικά είναι η μυϊκή αδυναμία (κυρίως στα κάτω άκρα, αλλά μπορεί να επεκταθεί) και οι καρδιακές αρρυθμίες, που συνοδεύονται από αίσθημα παλμών, δύσπνοια και ναυτία. Οι αρρυθμίες αυτές μπορεί να εξελιχθούν σε κοιλιακή ταχυκαρδία ή κοιλιακή μαρμαρυγή, καταστάσεις που πιθανόν να αποβούν μοιραίες. Οι εκδηλώσεις αυτές είναι σοβαρότερες όταν συνυπάρχουν άλλες ηλεκτρολυτικές διαταραχές, όπως υπονατριαιμία, υπασβεστιαιμία ή οξέωση.
Χαρακτηριστικές στην υπερκαλιαιμία είναι οι αλλοιώσεις που παρατηρούνται στο ηλεκτροκαρδιογράφημα. Όταν οι τιμές στο αίμα αυξηθούν (>6 mEq/L), παρατηρούνται στο ΗΚΓ οξυκόρυφα Τ κύματα και βράχυνση του διαστήματος QT. Σε επιπλέον αύξηση των επιπέδων (>7-8 mEq/L), διευρύνεται το σύμπλεγμα QRS, βραχύνεται το διάστημα PR και αλλοιώνεται το κύμα P. Όλα αυτά τα στοιχεία είναι ενδεικτικά διαταραχής του καρδιακού ρυθμού λόγω της αδυναμίας του οργανισμού να διατηρήσει το κάλιο στα επιθυμητά επίπεδα.
Η θεραπεία της υπερκαλιαιμίας είναι κάθε άλλο παρά απλή διαδικασία, και συνήθως απαιτεί τη χρήση συνδυαστικής αγωγής. Οι παρεμβάσεις βασίζονται σε τρεις άξονες: τον ανταγωνισμό της δράσης του καλίου στην κυτταρική μεμβράνη, την απομάκρυνση του καλίου από τον οργανισμό και τη μετακίνηση του καλίου από το αίμα μέσα στα κύτταρα. Για τους σκοπούς αυτούς χορηγούνται φάρμακα διαφόρων κατηγοριών, όπως συμπαθητικομιμητικά (β-αγωνιστές) και διουρητικά (φουροσεμίδη), αλλά και διαλύματα ηλεκτρολυτών (διττανθρακικό νάτριο, γλυκονικό ασβέστιο), ινσουλίνη, γλυκόζη και ιοντοανταλλακτικές ρητίνες. Η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι η αιμοκάθαρση.
Για την πρόληψη της υπερκαλιαιμίας μπορεί να υιοθετηθεί μια διατροφή χαμηλή σε κάλιο, κυρίως όταν υπάρχει προδιάθεση για ανάπτυξη της διαταραχής (π.χ. σε χρόνιους νεφροπαθείς). Μια τέτοια διατροφή συνήθως περιλαμβάνει περισσότερο ρύζι και ζυμαρικά, ενώ συστήνονται μικρότερες ποσότητες διαφόρων φρούτων, λαχανικών, ξηρών καρπών, σοκολάτας και γιαουρτιού. Επίσης, είναι σημαντική η επιλογή σωστών δόσεων φαρμακευτικής αγωγής, για την αποφυγή της υπερκαλιαιμίας ως παρενέργεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hyperkalemia (high potassium), National Kidney Foundation, διαθέσιμο εδώ
- Hyperkalemia (High Potassium), Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
