Της Κωνσταντίνας Χασιώτη,
Μπορεί η μοναρχία να αποτελεί για τους περισσότερους μια παρωχημένη μορφή εξουσίας, μιας και που η άνοδος της δημοκρατίας στην ιστορία εμπλούτισε την παγκόσμια κοινότητα με ισότητα και ισονομία, αλλά εξακολουθεί να εξουσιάζει πλήθος κρατών στην Ευρώπη. Δώδεκα συνολικά κράτη της Γηραιάς Ηπείρου έχουν μέχρι και σήμερα ενεργή βασιλική οικογένεια, παρά την επικράτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος, ειδικά στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, στην Ισπανία, την Ολλανδία, το Βέλγιο, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Δανία, τη Σουηδία, τη Νορβηγία και το Λουξεμβούργο εφαρμόζεται μια πιο σύγχρονη μορφή βασιλείας, γνωστή ως Συνταγματική Μοναρχία. Στη Συνταγματική Μοναρχία, ο κάθε μονάρχης δεν έχει πολιτική ισχύ και εξουσία, αλλά τα καθήκοντα του έχουν έναν καθαρά τελετουργικό χαρακτήρα. Μια ξεχωριστή μορφή μοναρχίας ασκείται στα κρατίδια του Μονακό, της Ανδόρρας και του Λιχτενστάιν, ονομαζόμενη Μικτή Μοναρχία, η οποία δίνει στον απόλυτο μονάρχη το δικαίωμα να διαιρεί τις εξουσίες με διαφορετικούς τρόπους. Βαρύνουσας σημασίας αποτελεί και η περίπτωση του Βατικανό όπου ο Πάπας είναι ο απόλυτος θρησκευτικός μονάρχης.
Από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες, στους Τσάρους της Ρωσίας και στους Βασιλιάδες της Αγγλίας, ιστορικά, κάθε χώρα της σύγχρονης Ευρώπης κυβερνήθηκε από κάποιο είδος μοναρχικού συστήματος, αποδεικνύοντας έτσι την καθολικότητα και την προσαρμοστικότητα της βασιλικής διακυβέρνησης. Πολλοί ιστορικοί τοποθετούν χρονικά την εμφάνιση της μοναρχίας (σε οργανωμένη κοινωνία) 5500 χρονιά πριν, κατά τον Μινωικό Πολιτισμό, με την ξεκάθαρή της όμως μορφή, ως μέσο εξουσίας, να παρουσιάζεται στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το 27 π.Χ., με τον πρώτο Ρωμαίο Αυτοκράτορα, Αύγουστο Καίσαρα. Ακολούθησαν και τα βασίλεια της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Σκωτίας, που παρά το πλήθος των πολεμικών χτυπημάτων που δέχθηκαν στην πάροδο του χρόνου κατάφεραν να διαφυλάξουν των μοναρχικό τους χαρακτήρα. Μέχρι και τον 20ό αιώνα, η μοναρχία αποτελούσε το βασικό είδος διακυβέρνησης παγκοσμίως, αλλά και στα ευρωπαϊκά εδάφη. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, που εκτυλίχθηκαν στα μέσα του 20ού αιώνα σε χρονολογική απόσταση μικρότερη των τριάντα ετών, έπληξαν σε βάθος τον θεσμό της βασιλείας. Η Ευρώπη στράφηκε φανερά προς τη δημοκρατία, με τις μοναρχίες να μειώνονται από 22 σε 12, που εξακολουθούν να επιβιώνουν μέχρι και σήμερα.
Δεν είναι κρυφό πως οι βασιλικές οικογένειες της Ευρώπης, συνδέονται μεταξύ τους ως αποτέλεσμα ενδο-γάμων μεταξύ των μελών της. Κάθε τωρινός ευρωπαίος μονάρχης έχει ως κοινό πρόγονο τον John William Friso, πρίγκιπα του Orange (τώρα νότια Γαλλία). Σκοπός των βασιλικών γάμων είναι η προστασία της μοναρχίας από τις διάφορες δυναστείες που επιδιώκουν να αρπάξουν ή να καταστρέψουν το θεσμό της βασιλείας. Επιπρόσθετα, σε πολλές από τις βασιλικές οικογένειες εμφανίζονται δυο συγκεκριμένα γερμανικά, κατά βάση, επίθετα (Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburgs, Saxe-Coburg-Gotha), τα οποία αναδεικνύουν περαιτέρω τη σύνδεση εξ αίματος μεταξύ των μοναρχών. Βέβαια, κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και λόγω της διαμάχης μεταξύ Αγγλίας και Γερμανίας, ο βασιλιάς Γεώργιος Ε’ αποφάσισε να αποσύρει το γερμανικό όνομα Saxe-Coburg-Gotha και να λάβει το αγγλόφωνο, Windsor.
Οι απόψεις περί της μοναρχίας διίστανται εδώ και χρόνια, με τον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ Β’ το 2022 να προκαλεί μια πληθώρα αντιδράσεων αναφορικά με τη χρησιμότητα των βασιλικών τίτλων στην κατά τα άλλα δημοκρατική Ευρώπη. Ειδικότερα, με την άνοδο του Καρόλου Γ’ στη Βρετανική εξουσία το 2023, μόνο το 58% των πολιτών τάχθηκε υπέρ της βασιλείας, έναντι του 65% του 2020. Αντίστοιχα είναι και τα γεγονότα σε Ολλανδία και Ισπανία, που ενώ η πλειοψηφία των πολιτών συνεχίζει να υπερασπίζεται τη μοναρχία ως θεσμό, τα ποσοστά υποστήριξης φαίνεται να μειώνονται ραγδαία.
Αντίθετα, στις Σκανδιναβικές χώρες η δημοφιλία της βασιλείας δείχνει να αυξάνεται παρά τις φιλελεύθερες και προοδευτικές τους τάσεις. Ειδικότερα, στη Δανία τα πιο πρόσφατα δημοψηφίσματα (2018) έδειξαν ότι το 76,7% των Δανών θέλει η μοναρχία να διατηρηθεί, ενώ στη Νορβηγία, πάνω από το 80% των πολιτών τάσσεται υπέρ του βασιλικού θεσμού. Το μέλλον της μοναρχίας βρίσκεται στα χέρια της νέας γενιάς, μιας και που οι περισσότεροι νέοι ενστερνίζονται πιο μοντέρνες και δημοκρατικές τακτικές εξουσίας. Παρ’όλα αυτά, ο θεσμός της μοναρχίας δεν έχει δεχτεί –τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια– κάποιου είδους ξεκάθαρη απειλή.
Μπορεί η έννοια της μοναρχίας να μην εγείρει κάποιο συναίσθημα για τους περισσότερους, καθώς η ελληνική βασιλεία δεν κατάφερε να ανταπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις του λαού, αλλά για ένα μεγάλο ποσοστό των Ευρωπαίων η μοναρχία αποτελεί μια ένδειξη δυναμικής και εθνικής σταθερότητας. Στα πρόσωπα των μοναρχών είναι γραμμένη μια μακραίωνη ιστορία γεμάτη σκάνδαλα, αλλά και γεμάτη κατακτήσεις και επιτυχίες, τις οποίες οι Ευρωπαίοι πολίτες φαίνεται να θέλουν να διατηρήσουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- European Monarchies | History, Countries & List, Study.com, διαθέσιμο εδώ
- Μοναρχίες στην Ευρώπη: επιβιώσεις του παρελθόντος ή εκφράσεις της λαϊκής βούλησης;, Geografikoi.gr, διαθέσιμο εδώ
- A Comprehensive Guide To The Royal Families Of Europe, Countryandtownhouse.com, διαθέσιμο εδώ
- What do Europeans think about their monarchies?, The Brussels Times, διαθέσιμο εδώ
