Της Ευδοκίας Παπασταθοπούλου,
Το Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου άνοιξε τις πόρτες του το 2018, στα Φιλιατρά Μεσσηνίας, και από τότε αποτελεί must προορισμό για μικρούς και μεγάλους, επισκέπτες της περιοχής αλλά και ντόπιους. Η πρώην οικεία και φωτογραφείο του Πάνου Ηλιόπουλου, σε ένα γραφικό στενό, αποτελεί το πλέον κατάλληλο μέρος φιλοξενίας της εκτενής συλλογής έργων των δύο καλλιτεχνών, η οποία περιλαμβάνει φωτογραφικά, ζωγραφικά έργα και σχέδια. Το κτίριο ανακαινίστηκε από τον αρχιτέκτονα Αντώνη Ηλιόπουλο, με σκοπό την ίδρυση του Μουσείου, για να τιμήσει τη μνήμη και το έργο του πατέρα του Πάνου και να φιλοξενήσει τις δημιουργίες του αδερφού του Ηλία.
Ο Πάνος Ηλιόπουλος υπήρξε μια ιδιαίτερη προσωπικότητα, ένας πολυταξιδεμένος άνθρωπος που πολέμησε στη Μικρά Ασία και βιοπορίστηκε με διάφορους τρόπους χωρίς ποτέ να χάσει το πάθος του για τη φωτογραφία. Γεννιέται στη Σαρακινάδα Μεσσηνίας το 1897. Έπειτα από ταξίδια και περιπλανήσεις, καταλήγει για αρκετά χρόνια στις Η.Π.Α., ως παράνομος μετανάστης, κι εργάζεται σκληρά σε κατασκευαστικά έργα, ενώ σπουδάζει και φωτογραφία στο Σικάγο. Επιστρέφοντας από την Αμερική το 1930, λόγω του Κραχ, εγκαθίσταται στα Φιλιατρά, όπου ανοίγει φωτογραφείο, αλλά ασχολείται παράλληλα και με τη ζωγραφική και την αγιογραφία. Δεκαεφτά χρόνια αργότερα ανοίγει το δεύτερο φωτογραφείο του στην Κυπαρισσία Μεσσηνίας, ασκούμενος σε όλα τα είδη της φωτογραφίας, τρέφοντας όμως μια μεγάλη αγάπη για τις «εβδομαδιαίες» φωτογραφίες. Το 1977 του δίνεται η ευκαιρία να εκθέσει ζωγραφικά του έργα στην Πλάκα, στην Αθήνα. Το 2006 τα παιδιά του δωρίζουν το αρχείο του πατέρα τους στο Μουσείο Μπενάκη, η οποία δωρεά συνοδεύτηκε από μια μεγάλη έκθεση φωτογραφίας στο Μουσείο.
Όσον αφορά το έργο του Ηλία Ηλιόπουλου, αυτό αποτελείται κυρίως από τεράστιους καμβάδες με σουρεαλιστικές αποτυπώσεις ανθρώπων, αλόγων, μυθικών πλασμάτων, οφθαλμών, ρολογιών, μουσικών οργάνων, ηλίων και φεγγαριών. Χαρακτηρίζεται από καθαρές γραμμές και ένα σχεδόν αρχιτεκτονικά δομημένο στιλ. Ανάμεσα στα έργα του θα βρούμε ακόμα αγιογραφίες από κάρβουνο, γυμνό και προσωπογραφίες με λάδι σε καμβά. Φοίτησε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, ενώ πραγματοποίησε σπουδές και στην Αμερική. Πλέον, ζει, εμπνέεται και ζωγραφίζει στην πόλη της Κυπαρισσίας.
Στο Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου φιλοξενείται, λοιπόν, η πορεία ενός ανθρώπου που αφορά ολόκληρη την τοπική κοινωνία. Οι φωτογραφίες και τα ζωγραφικά του έργα αποτυπώνουν στιγμιότυπα της καθημερινότητας, έθιμα, πορτρέτα κι αποτελούν υλικό ύψιστου λαογραφικού ενδιαφέροντος. Η νοσταλγία για τον τόπο του, όσο ήταν στην ξενιτιά, οδήγησε τον Πάνο Ηλιόπουλο στην εκπόνηση ενός έργου που μπορεί να αποτελέσει πλούσιο υλικό για μελέτη και εκπαίδευση.
Το Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου είναι ένας οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με όραμα το μουσείο να αποτελεί τόπο συνάντησης, ελεύθερης έκφρασης και εξωστρέφειας του τόπου. Η ενεργητικότητα του Μουσείου είναι αξιοθαύμαστη, όπως και η εξωστρέφειά του. Οι άνθρωποι που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον οργανισμό αξιοποιούν κατάλληλα κάθε δυνατότητα και άπτονται κάθε ευκαιρίας για συνεργασία με άλλα μουσεία —όπως το Μουσείο Ηρακλειδών—, καλλιτέχνες και πλήθος πολιτιστικών φορέων. Φιλοξενούνται, συνεχώς, σύγχρονες εκθέσεις φωτογραφίας και τέχνης, με πιο πρόσφατη εκείνη της φωτογράφου Θαλασσινής Δούμα με τίτλο «Υποκάτω θαλάσσης», με σκοπό να αναδείξει τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της Νεκράς Θάλασσας και να επισημάνει τις συνέπειες των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της κλιματικής κρίσης στο φυσικό περιβάλλον. Μια ακόμα αξιοσημείωτη έκθεση είναι εκείνη του Φιλιατρινού —διεθνώς γνωστού— εικαστικού καλλιτέχνη Pavlos (Διονυσόπουλου), η οποία τιτλοφορείται «Οι Ρίζες».
Πέρα από τη φιλοξενία εκθέσεων, το Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου φιλοξενεί το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου και πραγματοποιεί εργαστήρια κι εκδηλώσεις για όλες τις ηλικίες. Έμφαση δίνεται στους εφήβους και στην τρίτη ηλικία και στο πώς αυτές οι δύο ομάδες αλληλοεπιδρούν. Ανάμεσα στις δράσεις, σύγχρονα καλλιτεχνικά προγράμματα που προωθούν τον πολιτισμό, τη δημιουργία και τη βιωσιμότητα, κινηματογραφικά εργαστήρια για παιδιά, αφιερώματα στην ποίηση. Στις επικείμενες δράσεις του συγκαταλέγεται ένα ξεχωριστό εργαστήρι κίνησης για ενήλικες από το 30ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, ένα αρχαιολογικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά, καθώς και δωρεάν μαθήματα βιβλιοδεσίας για ενήλικες.
Η διαφορετικότητα και η συμπερίληψη αποτελούν βασικά στοιχεία στη λειτουργία του μουσείου, το οποίο, ως χώρος τέχνης και ελεύθερης έκφρασης σε μια μικρή πόλη της ελληνικής επαρχίας, στοχεύει να ξεπεράσει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που κυριαρχούν στην κοινωνία για τους χώρους τέχνης εκτός αστικών κέντρων. Το Μουσείο λειτουργεί ως αφετηρία ενός νέου κύκλου, αποτελώντας σημαντικό πολιτιστικό χώρο για την περιοχή. Διατηρεί ζωντανή την τέχνη, τον πολιτισμό και την κληρονομιά, ενώ η δράση του έχει σημαντικό αντίκτυπο στην εκπαίδευση, την τουριστική ανάπτυξη και την ανάδειξη της τοπικής ταυτότητας.
Σημείωση: Ο χαρακτηρισμός «Μικρό Παρίσι» στον τίτλο αναφέρεται στα Φιλιατρά, όπου υψώνεται ένα ομοίωμα του Πύργου του Άιφελ ύψους 26 μέτρων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου, νέος προορισμός στη Μεσσηνία, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ένα μουσείο για κοσμογυρισμένους και καλλιτέχνες, prototheme.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου: Μια κοιτίδα πολιτισμού που κοσμεί τα Φιλιατρά, eleftheriaonline.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου, Εικόνες της ζωής: Η ζωγραφική του Πάνου Ηλιόπουλου, Γ. Κωστόπουλος Γραφικές Τέχνες, Αθήνα, 2018
- Μουσείο Πάνου και Ηλία Ηλιόπουλου, Ηλίας Ηλιόπουλος: Ζωγραφική, Γ. Κωστόπουλος Γραφικές Τέχνες, Αθήνα, 2018
