Του Στάθη Παυλίδη,
Τα νοσήματα από παράσιτα ταλαιπωρούν την ανθρωπότητα από την αρχαιότητα. Η άγνοια βασικών κανόνων υγιεινής, η φτώχεια, οι συχνοί πόλεμοι, οι δύσκολες κοινωνικές συνθήκες, καθώς και η έλλειψη βασικών ειδών διατροφής υποβάθμισαν συστηματικά την υγεία μεγάλων ομάδων πληθυσμού. Αποτέλεσμα των παραγόντων αυτών ήταν η ταχύτατη μετάδοση μολυσματικών και παρασιτικών νοσημάτων.
Οι άνθρωποι, έχοντας αντιληφθεί πιθανή αιτιολογική σχέση μεταξύ της βρώσης μολυσμένου χοιρινού κρέατος και της νόσου, προσπάθησαν να ενσωματώσουν την απαγόρευση κατανάλωσής του σε ευρύτερα συστήματα κανόνων, όπως οι θρησκευτικοί ή οι κοινωνικοί (βλέπετε τα ιερά εβραϊκά και μουσουλμανικά κείμενα). Παρόλα αυτά, χρειάστηκε συστηματική παρατήρηση και καταγραφή μέχρις ότου αντιληφθεί ο άνθρωπος τη σχέση μεταξύ κυστικέρκωσης και επιληψίας, ύστερα από εισβολή του παρασίτου στο ΚΝΣ, αλλά και ότι η μετάδοση της νόσου από ένα σημείο και μετά, δεν απαιτούσε πλέον μολυσμένους χοίρους.
Η κυστικέρκωση είναι ζωοανθρωπονόσος (εμφανίζεται σε ζώα και σε ανθρώπους). Προκαλείται από ένα παράσιτο του ανθρώπου αλλά και των χοίρων με το όνομα Taenia solium. Η ιστορία του έχει την αφετηρία της στους αρχαίους χρόνους, γεγονός που αποδεικνύεται από ανεύρεση του παράσιτου σε αιγυπτιακές μούμιες. Η εμφάνιση της νόσου για αναπτυγμένες χώρες ανήκει πλέον στο παρελθόν, ενώ το επιστημονικό ενδιαφέρον για αυτή παραμένει διαχρονικό.
Η κλινική διάσταση της νόσου αποτελεί το οδηγό σημείο για την διάγνωση και ενίοτε παραμένει κρυμμένη. Πρέπει να ληφθεί λεπτομερές ιστορικό που να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικές με διαμονή σε αναπτυσσόμενες χώρες ή προετοιμασία γεύματος από άνθρωπο που προέρχεται από αυτές τις χώρες. Η νόσος αυτή συγκαταλέγεται στις χωροκατακτητικές εξεργασίες. Η συμπτωματολογία από τον εγκέφαλο ή τη σπονδυλική στήλη ποικίλει ανάλογα με τη θέση του παρασίτου και τα ζωτικά κέντρα που υφίστανται πίεση, εκδηλώνοντας ανάλογη κλινική εικόνα. Οι επιληπτικές κρίσεις, οι διαταραχές όρασης, αντίληψης αλλά και ομιλίας μπορεί να είναι μερικές από τις κλινικές εκδηλώσεις της νόσου. Κεφαλαλγία, εστιακά νευρολογικά ελλείμματα, γνωστική έκπτωση ή αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση συμπεριλαμβάνονται στις κλινικές αυτές ενδείξεις. Μεγάλο ενδιαφέρον προκαλεί η ασυμπτωματικότητα της νόσου σε ενδημικές περιοχές, ένα ανασταλτικό στοιχείο στην διάγνωση και συνάμα μια απόκρυφη απειλή για λαούς επισκέπτες.
Η εργαστηριακές εξετάσεις συμπληρώνουν τις κλινικές παρατηρήσεις. Οι απεικονιστικές μέθοδοι, όπως η αξονική τομογραφία, αποτυπώνουν μικρές ασβεστοποιήσεις στα τοιχώματα των κύστεων των παρασίτων, ενώ η μαγνητική τομογραφία πλεονεκτεί σε κάποιους τομείς. Πιο συγκεκριμένα, αποτυπώνει καλύτερα κάποιες περιοχές όπως τον εγκέφαλο, αναδεικνύει το περιβάλλον οίδημα και μπορεί να αναδείξει εσωτερικές μεταβολές, όπως ο θάνατος του παρασίτου. Στις διαγνωστικές εργαστηριακές εξετάσεις συμπεριλαμβάνονται δύο σημαντικές ορολογικές δοκιμασίες (δοκιμασίες του ανθρώπινου ορού).
Η ενζυμική ανοσοηλεκτροφόρηση και οι ανοσολογικές δοκιμασίες που αποτελούν δύο βασικούς πυλώνες της εργαστηριακής διάγνωσης και αφορούν την ανίχνευση προηγούμενης επαφής του παρασίτου με τον οργανισμό. Παρόλα αυτά, η διάγνωση αρκετά συχνά απαιτεί ορολογικές δοκιμασίες παράλληλα με την απεικόνιση. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι ορολογικές δοκιμασίες είναι αρνητικές, αλλά οι βλάβες εξακολουθούν να απεικονίζονται στην τομογραφία.
Η θεραπεία περιλαμβάνει αντιπαρασιτική αγωγή, με στόχο την εκρίζωση του παρασίτου. Παράλληλα, σε εντοπίσεις όπως στον εγκέφαλο, η πίεση του εγκεφαλικού ιστού οδηγεί σε ανάπτυξη εγκεφαλικού οιδήματος που χρήζει θεραπείας με κορτικοστεροειδή, καθώς και αντιεπιληπτικών φαρμάκων για την πρόληψη των κρίσεων. Η χειρουργική θεραπεία βρίσκεται, επίσης, στη θεραπευτική φαρέτρα του ειδικού και στοχεύει στη μηχανική απομάκρυνση του παρασίτου. Είναι απαραίτητη σε περιπτώσεις πίεσης εσωτερικών τοιχωμάτων, όπως του εντερικού σωλήνα.
Το πρώτο, όμως, σημαντικό βήμα στη θεραπεία της κυστικέρκωσης είναι η πρόληψή της. Τα υγειονομικά μέτρα σε πολιτειακό επίπεδο, καθώς η επαγρύπνηση και η συνειδητοποίηση από το κοινωνικό σύνολο πως η παρασιτική αυτή νόσος εξακολουθεί να υφίσταται και χρήζει προσοχής, αποτελούν το επόμενο βήμα-στόχο. Η εκπαίδευση στο πλύσιμο των χεριών ειδικά στα μικρά παιδιά, η προσεκτική επιλογή των ανθρώπων που απασχολούνται στη μαζική εστίαση, καθώς και η εξυγίανση των συνθηκών που λειτουργεί η κτηνοτροφία σε μία χώρα, αποτελούν μερικά από τα βήματα που πρέπει να ληφθούν προς τη σωστή κατεύθυνση εκρίζωσης της νόσου. Οι ανεπτυγμένες χώρες οφείλουν να αντιληφθούν ότι η ενίσχυση των δικών τους συστημάτων υγείας, αγνοώντας αυτά των αναπτυσσομένων χωρών, δε λύνει το πρόβλημα, καθώς οι μετακινήσεις πληθυσμών λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία. Χρειάζεται αποτελεσματικότερος στρατηγικός σχεδιασμός, καθώς και εδραίωση της αντίληψης ότι η προστασία του γείτονα προστατεύει και εμάς τους ίδιους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Clinical characteristics and risk factors for seizures to recur in calcified neurocysticercosis : Prospective cohort Study, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Human Neurocysticercosis: An Overview, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Characterization of antigenic proteins of the Taenia solium postoncospheral form, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Treatment Outcome in Patients with Disseminated Cysticercosis: A Systematic Review of Case Reports and Case Series, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Development and evaluation of time-resolved rapid immunofluorescence test for detection of TSOL18 specific antibody in porcine cysticercosis infections, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- “Cell blocking” the parasitic imposter: In a rare case of isolated pulmonary cysticercosis, WILEY. Διαθέσιμο εδώ
