Με κλειστό το στόμα

Της Ευθυμίας Καραδήμου,

Η βία στην οικογένεια συνιστά ένα πολύπλοκο και ευρέως διαχρονικό κοινωνικό πρόβλημα της σύγχρονης και όχι μόνο κοινωνίας. Το φαινόμενο αυτό έχει τις ρίζες του στο παρελθόν και ανατροφοδοτείται διαρκώς από ποικίλα κοινωνικά προβλήματα, που ταλανίζουν τη σημερινή πραγματικότητα και επακόλουθα την ίδια την οικογένεια, ως μέρος αυτής. Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης της 11^ης Μαΐου 2011, ο όρος «ενδοοικογενειακή βία» σημαίνει όλες τις πράξεις φυσικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας, οι οποίες συμβαίνουν εντός της οικογένειας ή της οικιακής μονάδας ή μεταξύ πρώην ή νυν συντρόφων ή συζύγων, είτε ο αυτουργός διαμένει ή διέμενε στην ίδια κατοικία με το θύμα είτε όχι (Σύμβαση Κωνσταντινούπολης 2011, άρθρο 3). Συνεπώς, περιλαμβάνει πράξεις όπως εξαναγκασμός, εκφοβισμός, απειλή ή περιορισμός της ελευθερίας του εκάστοτε ατόμου αυθαίρετα και καταχρηστικά, προκαλώντας πόνο ή οδύνη.

Η ενδοοικογενειακή βία κατατάσσεται σε τρία είδη: την άσκηση βίας μεταξύ συντρόφων/συζύγων, την άσκηση βίας σε παιδιά από τους φροντιστές τους και τέλος την βία κατά των ηλικιωμένων. Κάθε μια από τις παραπάνω μορφές σκιαγραφεί τον τραυματισμό, σωματικό και συναισθηματικό, που βιώνουν τόσο παιδιά όσο και ενήλικες στο κοινωνικό τους περιβάλλον, εμποδίζοντας την ευημερία και την ψυχοσυναισθηματική-κοινωνική ανάπτυξή τους, αλλά και τη μετέπειτα ζωή τους.

Η κακοποίηση είναι μια κατάχρηση εξουσίας και παραβίαση της εμπιστοσύνης του ατόμου που τη βιώνει. Δεν είναι λίγες οι φορές, που έχουμε γίνει μάρτυρες τέτοιων καταχρηστικών συμπεριφορών, με την πιο πρόσφατη να λαμβάνει χώρα στην πόλη της Άμφισσας, όπου γυναίκα ξυλοκοπήθηκε από τον σύζυγό της και μεταφέρθηκε αιμόφυρτη στο νοσοκομείο της περιοχής, με τους συγγενείς να δηλώνουν ότι είχε προηγηθεί παρόμοιο περιστατικό και είχαν «δώσει τόπο στην οργή», με τη λογική της μη επανάληψης του γεγονότος. Δυστυχώς, όμως, το περιστατικό επαναλήφθηκε και αυτή τη φορά με χειρότερη κατάληξη, όπως άλλωστε έχουμε δει ξανά να γίνεται.

Μια τέτοια ή οποιαδήποτε άλλη κακοποιητική συμπεριφορά μπορεί να είναι ένα μεμονωμένο γεγονός ή να συμβαίνει κατ’ επανάληψη ή σε κλιμάκωση για μια περίοδο μηνών ή ετών, ενώ ταυτόχρονα διαχωρίζεται σε τέσσερις κύριες κατηγορίες. Η 1^η κατηγορία αφορά την παραμέληση ή αλλιώς παραμελητική συμπεριφορά, που ορίζεται ως «η αδυναμία κάλυψης των βασικών αναγκών» του παιδιού ή του ενήλικα αντίστοιχα. Εδώ, ξεχωρίζουμε τη φυσική παραμέληση, δηλαδή την στέρηση επαρκούς τροφής, ρουχισμού, καταφυγίου, την ιατρική, δηλαδή την αδυναμία παροχής απαραίτητης φροντίδας για τη σωματική & την ψυχική υγεία, την εκπαιδευτική, που αφορά την αδυναμία παροχής εκπαίδευσης / μόρφωσης ή κάλυψης ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών και τέλος την συναισθηματική, η οποία συνιστά την αδιαφορία για τις συναισθηματικές ανάγκες ενός παιδιού, όπως η αγάπη, η ασφάλεια & το αίσθημα αξίας, αδυναμία παροχής ψυχολογικής φροντίδας. Η 2^η κατηγορία περιλαμβάνει τη συναισθηματική κακοποίηση, συνεπώς κάθε «τραυματισμό της ψυχολογικής υπόστασης και της συναισθηματικής σταθερότητας του ατόμου , όπως αυτός τεκμηριώνεται από μια εμφανή και ουσιαστική αλλαγή στη συμπεριφορά, τη συναισθηματική ανταπόκριση ή την επίγνωση». Η συναισθηματική κακοποίηση βλάπτει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του θύματος και το αίσθημα της αξιοπρέπειάς του. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η σωματική κακοποίηση, που αποτελεί και το πιο σύνηθες και εμφανές φαινόμενο, το οποίο αφορά κάθε φυσική ή σωματική βλάβη που υφίσταται το θύμα, που δεν οφείλεται σε ατύχημα. Μπορεί να είναι οποιοσδήποτε τραυματισμός (με το χέρι, με ξύλο, με ζώνη ή άλλο αντικείμενο) γροθιά, κλωτσιά, τράνταγμα, πέταγμα, μαχαίρωμα, πνίξιμο, κάψιμο ή δάγκωμα, ή κάθε πράξη που οδηγεί σε φυσικό τραυματισμό. Οι σωματικοί τραυματισμοί εκτείνονται από ήπιας μορφής (μώλωπες, επιφανειακές πληγές) έως σοβαρής μορφής (εγκαύματα, κατάγματα). Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονιστεί ότι κάθε τραυματισμός θεωρείται κακοποίηση, ανεξάρτητα από το εάν υπήρχε σκοπός να πληγωθεί το άτομο που βρίσκεται στη θέση του θύματος. Τέλος, η 4^η κατηγορία αφορά τη σεξουαλική κακοποίηση, δηλαδή ο εξαναγκασμός σε οποιασδήποτε μορφής ερωτική πράξη χωρίς τη συγκατάθεση του ενός, αλλά και οποιαδήποτε λεκτική ή σωματική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα, που προσβάλλει το άτομο ή παραβιάζει το δικαίωμα του στην ελεύθερη βούληση.

Γενικότερα, η βία στην οικογένεια συνιστά μια «μη φανερή βία», με την έννοια ότι συχνά αποκρύπτεται ή γίνεται συγκάλυψη αυτής με σκοπό την διατήρηση της οικογενειακής συνοχής και την αποφυγή του στίγματος. Όμως, η άγνοια, η άρνηση, η αποφυγή και η μη αναγνώριση του προβλήματος βοηθούν τόσο στη συντήρηση όσο και στην διαιώνιση της κακοποίησης και των κακοποιητικών συμπεριφορών. Μόνο τον τελευταίο μήνα, έχουν καταγραφεί στην χώρα μας εκατοντάδες καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία, με το ποσοστό να αγγίζει αύξηση έως και στο 60% σε σχέση με τα περσυνά στατιστικά στοιχεία. Η αύξηση αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι όλο και περισσότερος κόσμος, κυρίως γυναίκες, βρίσκει το θάρρος και τη δύναμη να μιλήσει για κακοποίηση που δέχτηκε ή που συνεχίζει να δέχεται. Η κίνηση αυτή αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Ωστόσο, η ανταπόκριση της πολιτείας είναι συχνά ανεπαρκής και παθητική, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα χιλιάδες περιστατικά βίας, ξυλοδαρμού ή ακόμη και δολοφονίας, που έχουμε παρακολουθήσει με κομμένη την ανάσα στη διάρκεια του έτους, αλλά και των προηγούμενων ετών. Το πολυδιαφημισμένο «panic button» δεν έχει φανεί επαρκές για να προφυλάξει τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας, όταν αυτά βρίσκονται «περικυκλωμένα» από τους κακοποιητές τους και αυτό αποδείχτηκε περίτρανα με τη δολοφονία της 43χρονης στη Σαλαμίνα στις 5 Δεκεμβρίου του 2023 από τον 71χρονο σύντροφό της, ο οποίος την εκτέλεσε εν ψυχρώ στη γονική της κατοικία όπου και είχε βρει καταφύγιο, σύμφωνα με τις οδηγίες της αστυνομίας και ενώ είχε εγκαταστήσει το προαναφερθέν panic button. Παρ ’όλα αυτά, δεν πρόλαβε να το χρησιμοποιήσει, όπως ήταν αναμενόμενο. Μέχρι να υπάρξει ένα πλαίσιο αποτελεσματικής προστασίας των θυμάτων από τους θύτες, ο χρόνος θα μετράει αντίστροφα, οδηγώντας σε ένα κενό ασάφειας και αναποτελεσματικότητας, όπου γυναίκες (κατά κύριο λόγο) θα συνεχίσουν να πέφτουν στη μέση του δρόμου αιμόφυρτες και κανένα panic button δεν θα μπορεί να τις σώσει.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ

• Ενα panic button θα φέρει την άνοιξη; Protagon.gr, διαθέσιμο εδώ