Της Αντιγόνης Λαπατά,
Το 2022 ο Βέλγος σκηνοθέτης Lukas Dhont αποφάσισε πως είχε έρθει η ώρα να εκφράσει δημιουργικά την αγανάκτησή του για ένα θέμα καλά θαμμένο κάτω από το χαλί των κοινωνικών συμβιβασμών. Αποφασίζει τον Νοέμβριο εκείνης της χρονιάς να δώσει σε αυτή του τη δημιουργία, η οποία έμελλε να αποσπάσει πλήθος βραβείων, τον τίτλο Close. Εγγύτητα· εκ φύσεως επιθυμητή μεν, απαγορευμένη για κάποιους δε.
Η έμπνευση του σκηνοθέτη μας υπαγόρευσε αυτοί οι «κάποιοι» να είναι δύο έφηβα αγόρια, ονόματι Léo (Eden Dambrine) και Rémi (Gustav De Waele). Πέρα, όμως, από την έμπνευση, ο δημιουργός επεδίωξε να δείξει το μεταβατικό στάδιο μεταξύ εφηβείας και αρρενωπότητας, πάντοτε εντός των στεγανών που επιβάλλει η εκάστοτε κουλτούρα, η κοινή κουλτούρα. Τους δύο αυτούς εφήβους ενώνει μία φιλία που οι ίδιοι οι χαρακτήρες παραλλήλιζαν με «αδελφική αγάπη». Όταν έρχεται η ώρα να μπουν σε σχολική τάξη γυμνασίου, μετά λύπης τους βλέπουν πως κανείς δεν είναι σε θέση να δεχτεί μια τέτοια σχέση. Τα πειράγματα για την αμφισβητήσιμη σεξουαλικότητά τους αποτελούν πλέον καθημερινότητα. Ο Léo, επηρεασμένος, αρχίζει να ενοχλείται από αυτήν την αντιμετώπιση. Προκειμένου να γίνει αποδεκτός από το σχολικό περιβάλλον, απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τον Rémi, ο οποίος, μη μπορώντας να αντέξει στο ενδεχόμενο να χάσει τη φιλία τους, προχωρεί σε μια αναπάντεχη απόφαση.
Σε συνεντεύξεις που παραχώρησε ο σκηνοθέτης Dhont αναφέρει πως αφορμή στάθηκε μία έρευνα στον χώρο της ψυχολογίας από την αναπτυξιακή ψυχολόγο Niobe Way, όπου μελέτησε σε βάθος χρόνου τις φιλίες μεταξύ ανδρικού φύλου. Διαπιστώθηκε ότι στις πιο τρυφερές ηλικίες, όπως η παιδική και η εφηβική, η περιγραφή των τόσο ιδιαίτερων αυτών σχέσεων θύμιζε «ιστορίες αγάπης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Χρόνια αργότερα, όταν ζητήθηκε από τους ίδιους ανθρώπους να περιγράψουν τις ίδιες σχέσεις, δίσταζαν να εκδηλώσουν οποιοδήποτε σημάδι τρυφερότητας. Ο Dhont τότε συνειδητοποίησε ότι οι άτυποι αλλά παράλληλα ισχυροί κοινωνικοί κανόνες δεν επηρεάζουν μονάχα τον ίδιο, αλλά και τη μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού.
«Αισθάνθηκα κάθε άλλο παρά μόνος»
Αυτό που παρατηρεί κανείς στις ταινίες του ταλαντούχου σκηνοθέτη, είναι η φυσικότητα στους χαρακτήρες. Σα να εισβάλλει ένα συνεργείο με κάμερες στην καθημερινή ζωή των πρωταγωνιστών. Αυτήν ακριβώς την προσέγγιση υποστηρίζει λέγοντας πως επιθυμεί να προσφέρει στους συνεργάτες του «ελευθερία να υπάρξουν». Θέλοντας να μην αναχαιτίσει τον παρορμητισμό τους, τακτική του ως σκηνοθέτη και κειμενογράφου-σεναριογράφου συνιστά η μία και μοναδική ανάγνωση του κειμένου. Στόχος του οι χαρακτήρες να φαίνονται όσο το δυνατόν πιο φυσικοί, κάτι που χαροποίησε ιδιαίτερα τους άπειρους τότε Dambrine και De Waele που η ιδέα της απομνημόνευσης ενός κειμένου τους άγχωνε ιδιαίτερα. Άλλωστε, το περιεχόμενο της ταινίας είναι παρμένο από την πραγματικότητα και ο θεατής μπορεί να πιστεύει ότι βιώνει τα γεγονότα μαζί με τους χαρακτήρες. Επηρεασμένος τόσο από τη δημιουργία ντοκιμαντέρ όσο του «φανταστικού», ο Dhont επινόησε διάφορες μεθόδους ώστε να προσφέρει αυτή την αίσθηση και στο κοινό, μέσα και έξω από την οθόνη.
Κάτι εξίσου σημαντικό για τον ίδιο και, φυσικά, για την καλύτερη απόδοση των ερμηνειών, ήταν οι πρωταγωνιστές, εν προκειμένω οι δύο έφηβοι, να κατανοήσουν και να είναι σε θέση να δώσουν τις δικές τους εξηγήσεις στις αντιδράσεις των χαρακτήρων τους. Συγκεκριμένα, ο σκηνοθέτης και οι πρωταγωνιστές πέρασαν ένα διάστημα έξι μηνών αφιερωμένο στον σκοπό αυτό, κάνοντας μαζί δραστηριότητες και εντάσσοντας σταδιακά στις συζητήσεις τους την ενδεχόμενη αντίδραση των χαρακτήρων σε καταστάσεις. Ο Lukas Dhont δεν ενδιαφερόταν να δει τη δική του οπτική των πραγμάτων, παρότι η ταινία για τον ίδιο αποτέλεσε μία μορφή κάθαρσης. Ήθελε να δει και τις διαστάσεις που δίνει ένας έφηβος μεγαλωμένος και αυτός στα κοινωνικά «πρέπει». Ένας έφηβος που, ακριβώς όπως οι χαρακτήρες της ταινίας, καλείται να χωρέσει στα καλούπια των κοινωνικών νορμών.
«Δημιουργούμε μοναξιά»
Σωστά· δημιουργούμε και αναπαράγουμε μοναξιά. Οι προσδοκίες που έχουμε υπακούν σε στερεότυπα για να επιβεβαιώσουν ανδρική και γυναικεία φύση. Μήπως, όμως, κάποιες φορές χρειάζεται να προβάλλουμε την ανθρώπινη και μόνο; Έχουμε ανάγκη την εγγύτητα. Έχουμε ανάγκη το αποκούμπι. Ο Rémi καταλαβαίνει καλά τι σημαίνουν αυτά τα πειράγματα. Αυτό που δεν καταλαβαίνει είναι το «γιατί». Δεν μπορεί να καταλάβει το πώς το γεγονός ότι γεννήθηκε αγόρι του στερεί το δικαίωμα στη φιλική αγάπη. Τα στερεότυπα τα βλέπει και μάλιστα κατάματα. Δεν μπορεί όμως να έρθει αντιμέτωπος μαζί τους. Στον… «εξελιγμένο» κόσμο που ζει, δεν καταλαβαίνει «γιατί» εξακολουθούν να μας βαραίνουν. Ακόμη περισσότερο, δεν μπορεί να το δικαιολογήσει. Και ούτε θα ‘πρεπε…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- We Create Loneliness: Lukas Dhont on His Oscar-Nominated Film, Close, rogerebert.com, διαθέσιμο εδώ.
- While Filming Close, Director Lukas Dhont Found His Own Kind of Catharsis, wmagazine.com, διαθέσιμο εδώ.
- CLOSE (2023) – Behind The Scenes Talk With Lukas Dhont About Making The Film | 95th Oscar Nomination, youtube.com, διαθέσιμο εδώ.
