Της Ματίνας Ναδάλη,
Από τις Σταυροφορίες και την Ιερά Εξέταση, ως το Ολοκαύτωμα και το τζιχάντ, η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα, στα οποία η θρησκεία λειτουργεί ως ηθικό άλλοθι για την πυροδότηση αιματηρών συγκρούσεων και την υιοθέτηση βάναυσων πρακτικών απέναντι σε αλλόθρησκους και αιρετικούς. Με πρόσχημα την «ηθική υποχρέωση» για διάδοση του θεϊκού κηρύγματος, θρησκευτικοί αρχηγοί παρασύρουν ανά τους αιώνες τις λαϊκές μάζες σε έναν ιερό αγώνα, έναν «ιερό πόλεμο» ενάντια σε όσους αντιτίθενται στη λατρεία του κηρύγματος αυτού. Ιστορικές αναλύσεις των συνθηκών της εκάστοτε περιόδου καθιστούν, ωστόσο, προφανές ότι τα αίτια πίσω από την έναρξη τέτοιου είδους εκστρατειών στο όνομα του Θεού –του οποιουδήποτε Θεού– είναι κάθε άλλο παρά θρησκευτικά. Γιατί, λοιπόν, η απήχηση της ρητορικής μίσους με επίκληση στις θρησκευτικές διαφορές αποδεικνύεται ιστορικά τόσο μεγάλη;
Στην πραγματικότητα, ο φόβος της θεϊκής τιμωρίας είναι αυτός που τροφοδοτεί την ανάγκη για υποταγή στις θελήσεις μίας ανώτερης δύναμης, ή μάλλον όσων αυτοανακηρύσσονται εκπρόσωποί της. Προβάλλοντας την πίστη τους ως τη μοναδική και απόλυτη αλήθεια, επιτήδειοι ηγέτες εκμεταλλεύονται την ανθρώπινη ανάγκη για στροφή προς το «θείο» και την αναζήτηση από «αυτό» διεξόδων σε καιρούς κρίσης. Στοχεύοντας, μάλιστα, στα κατώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, όπου αυτή η ανάγκη κορυφώνεται και επωφελούμενοι από την αμάθεια, την απουσία επιστημονικής επάρκειας και κριτικής σκέψης, πετυχαίνουν να χειραγωγήσουν τις μάζες και να διασπείρουν το μίσος ενάντια σε κάθε αλλόθρησκο, κάθε διαφορετικό στοιχείο, το οποίο έντεχνα ταυτίζουν στη λαϊκή συνείδηση με το «επικίνδυνο».
Οι συνέπειες αυτής της τυφλής προσκόλλησης σε δόγματα και δοξασίες προβάλλουν πολυδιάστατες και καταστροφικές. Πρωτίστως, οδηγούν σε σκληρές πολεμικές συμπλοκές που έχουν ήδη στοιχίσει τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους και εξακολουθούν να απειλούν την ακεραιότητα ακόμη περισσότερων. Επιπλέον, εντείνουν το μίσος και τη διάκριση ανάμεσα σε διαφορετικές θρησκευτικές ομάδες, μία διάκριση που εύκολα γενικεύεται σε κοινωνικό και εθνικό επίπεδο, δημιουργώντας κοινωνικές εντάσεις και τροφοδοτώντας διαχρονικές εχθρότητες μεταξύ λαών. Σε ατομικό επίπεδο, ο θρησκευτικός φανατισμός ευνοεί την καταστολή της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης, με την επιβολή δογματικών αντιλήψεων, που συχνά αντιτίθενται στην επιστημονική πρόοδο και την πνευματική ελευθερία. Επιπλέον, ενισχύει την αμάθεια και την προκατάληψη, εμποδίζοντας την ορθολογική σκέψη και την ανεκτικότητα απέναντι στη διαφορετικότητα. Οι κοινωνίες που πλήττονται από θρησκευτικό φανατισμό συχνά αντιμετωπίζουν οικονομική και πολιτική αστάθεια, καθώς οι συγκρούσεις και οι διακρίσεις διαλύουν τον κοινωνικό ιστό και αποδυναμώνουν την εθνική ενότητα.
Κλείνοντας, όπως και αν αποκαλούμε τον Θεό μας, στην πραγματικότητα αυτό που όλοι ζητάμε από Αυτόν είναι η λύτρωση από τη θνητή μας φύση. Παρά τις διαφορές στον τρόπο που μας έχουν μάθει να τον εκφράζουμε, ο φόβος απέναντι στον θάνατο και ο αγώνας για απόδοση νοήματος στη ζωή είναι πανανθρώπινα κοινός. Η θρησκεία, όταν χρησιμοποιείται ως μέσο διχόνοιας και φανατισμού, παραμορφώνει τον πυρήνα της, που είναι η αγάπη, η κατανόηση και η αλληλεγγύη. Σε έναν κόσμο λοιπόν που γίνεται ολοένα και πιο πολυπολιτισμικός είναι κρίσιμο να αναγνωρίσουμε και να σεβαστούμε τις διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις, γεφυρώνοντας τα χάσματα που εμείς οι ίδιοι χτίσαμε πάνω τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Religious Fanaticism, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- How Religious Fundamentalism Hijacks the Brain, Psychology Today, διαθέσιμο εδώ
