Του Θεμιστοκλή Καγκέλη,
Σύμμαχος του Γονατά, εξόριστος επί Πάγκαλου και τρεις φορές Πρωθυπουργός της Ελλάδος, ο Γεώργιος Παπανδρέου χωρίς αμφιβολία χάραξε μία πλούσια πολιτική καριέρα που δικαίως του χάρισε το παρωνύμιο «Γέρος της Δημοκρατίας». Σήμερα, όμως, απομονώνουμε ένα σημείο από το μακροσκελές του έργο και βλέπουμε πως με τη βοήθεια του Σοφοκλή Βενιζέλου κατάφερε να ενώσει για τα καλά το χώρο του πολιτικού κέντρου και να κερδίσει τη λαϊκή εντολή για τη διακυβέρνηση του τόπου.
Ξεκινάμε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην περίοδο που ο Παπανδρέου είχε αναλάβει τη διακυβέρνηση του Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, ένα κόμμα το οποίο επανιδρύθηκε μετά την απελευθέρωση και συμμετείχε στις εκλογές του 1946, όπου βγήκε πέμπτο. Λίγα χρόνια μετά την ήττα, ο ίδιος ιδρύει το «Κόμμα Γεωργίου Παπανδρέου» και καταφέρνει να συμμετάσχει ως αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση Πλαστήρα του 1950 που ήρθε ως επακόλουθο στην αποτυχημένη θητεία του Σοφοκλή Βενιζέλου το ίδιο έτος.
Ωστόσο, τα δεδομένα δεν ήταν ευνοϊκά για τον πολιτικό χώρο του Παπανδρέου. Εκείνη την εποχή οι βενιζελικοί λόγω εσωτερικών τριβών έχαναν δύναμη, με αποτέλεσμα η ΕΔΑ, η αριστερή παράταξη, να καταφέρει για πρώτη φορά να γιγαντωθεί, γεγονός που ανησύχησε τόσο το λαό, όσο και τα επιτελεία του στρατού. Φυσικά, στα μάτια του Παπανδρέου, αυτή η κατάσταση δε μπορούσε να συνεχιστεί, καθώς ο ίδιος, όντας έντονα αντικομμουνιστής, πίστευε στην ενοποίηση όλων των φιλελεύθερων και συντηρητικών κομμάτων προκειμένου να πάει ο τόπος μπροστά, κι αυτό το όραμα εκπληρώθηκε αργότερα με την ίδρυση της Ένωσης Κέντρου (ΕΚ) το 1961.
Το Κέντρο, πριν την ΕΚ, εκπροσωπούνταν από πολλά κόμματα που όμως δε συνεργάζονταν μεταξύ τους, όπως το Κόμμα Φιλελευθέρων (ΚΦ) του Σοφοκλή Βενιζέλου, γιού του Ελευθερίου Βενιζέλου, η Δημοκρατική Ένωσις του Ηλία Τσιριμώκου, και η Κίνηση Εθνικής Δημιουργίας με επικεφαλής τον αντιστράτηγο της ΕΟΚΑ, Γεώργιο Γρίβα. Υπό αυτές τις συνθήκες, πρώτη κίνηση του Παπανδρέου ήταν να προσεγγίσει την ΕΡΕ του Καραμανλή μαζί με τον Βενιζέλο, ενώ παράλληλα ο δεύτερος επιδίωκε να αποδυναμώσει τον Γρίβα τον οποίο θεωρούσε πολιτικό βαρίδιο για το Κέντρο, μιας και αποτελούσε ένα έντονα αμφιλεγόμενο πρόσωπο. Η προσπάθεια αυτή, ωστόσο, απέτυχε κι έτσι ο Βενιζέλος κατέφυγε στις ΗΠΑ, όπου το Υπουργείο Εξωτερικών του τόνισε την ανάγκη για ύπαρξη ενός ενιαίου Κέντρου στην Ελλάδα.
Πίσω στην Αθήνα, ο Γρίβας, που φιλοδοξούσε αλαζονικά πως θα ένωνε το Κέντρο υπό το δικό του όνομα, αλλάζει περιέργως τακτική και επικοινωνεί με Παπανδρέου, Τσιριμώκο και Μαρκεζίνη, ζητώντας ξαφνικά την ενοποίηση του χώρου. Ο πρώτος που έφερε αντίρρηση ήταν ο Τσιριμώκος, καθώς τον θεωρούσε ακατάλληλο, και έτσι προσχώρησε στο κόμμα του Παπανδρέου, που με τη σειρά του χαρακτήρισε τον Γρίβα «άνθρωπο της Δεξιάς», αποκλείοντας έτσι κάθε ενδεχόμενο συνεργασίας μεταξύ των δύο αντρών. Ο Γρίβας, συνεπώς, προοδευτικά έχανε τους πολιτικούς του συμμάχους έως ότου έμεινε απομονωμένος, όντας σταθερός στην ιδέα ότι μόνο αυτός μπορούσε να κυβερνήσει. Στο παρασκήνιο, ο Βενιζέλος επιστρέφει από τις ΗΠΑ και ενισχύει τον διάλογο με τον Παπανδρέου. Είχε έρθει πλέον η ώρα να συσπειρωθούν οι δυνάμεις τους.
Η αφορμή δόθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 1961, όταν ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής διαλύει τη Βουλή και κηρύσσει πρόωρες εκλογές. Αν και αναμενόμενο, το γεγονός αυτό δεν έδωσε αρκετό χρόνο στο Κέντρο προκειμένου να διεκπεραιώσει μία ολοκληρωμένη προετοιμασία και να συσπειρωθεί για να κατέβει στις εκλογές. Κι όμως, υπό συνθήκες τεράστιας πίεσης, τα κόμματα του Κέντρου, μαζί με τις νεολαίες τους καταφέρνουν να ιδρύσουν έναν συνασπισμό με πρόεδρο τον Παπανδρέου, που ονομάστηκε Ένωσις Κέντρου. Σε αυτή συμμετείχαν όλοι οι παλαιοί «σύμμαχοι» του Παπανδρέου (Βενιζέλος, Στεφανόπουλος, Μαρκεζίνης κ.α.), γεγονός που έκανε το νεοϊδρυθέν κόμμα να συγκεντρώσει 33,36% και 100 έδρες στις επικείμενες εκλογές. Πρωτοφανής δε ήταν και η προεκλογική προτροπή του Καραμανλή στον λαό της Θεσσαλονίκης, όπου διαφαίνεται η έχθρα του προς την Αριστερά: «Όσοι εξ υμών, λόγω προκαταλήψεων ή και αντιθέσεων προσωπικών, δεν θέλετε να ψηφίσετε την ΕΡΕ, ψηφίσατε τα κόμματα του Κέντρου. Ουδείς όμως την ΕΔΑ».
Οι εκλογές αυτές έμειναν στην ιστορία ως εκλογές «βίας και νοθείας» από τον ίδιο τον Παπανδρέου, που αρνήθηκε κατηγορηματικά να αναγνωρίσει το αποτέλεσμά τους. Με αυτά τα λόγια εγκαινιάστηκε κι ο λεγόμενος «Ανένδοτος Αγώνας», με τον οποίο θα ασχοληθούμε σε επόμενο άρθρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γεώργιος Κασιμάτης (1982), Γεώργιος Παπανδρέου (1888-1968), Αθήνα: Εκδ. Λιβάνης.
- Ένωσις Κέντρου, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
