Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Η ενσωμάτωση του μεγαλύτερου τμήματος των αποτελεσμάτων των Ευρωεκλογών του 2024 μάς επιτρέπουν να εξάγουμε ορισμένα πρώτα συμπεράσματα αναφορικά με τις επιδόσεις των κομμάτων, τα μηνύματα της κάλπης και την επόμενη ημέρα σε Ελλάδα κι Ευρώπη.
Πρώτη και αδιαμφισβήτητη νικήτρια ήταν η αποχή, η οποία καταγράφεται σε ποσοστό πέριξ του 60%. Το γεγονός ότι η πλειοψηφία του εκλογικού σώματος απέφυγε να ψηφίσει οφείλεται σε διαφόρους παράγοντες: Καταρχάς, στον πολιτικό χαρακτήρα που έχουν προσλάβει οι Ευρωεκλογές. Οι ψηφοφόροι, διαχρονικά, αξιολογούν ως λιγότερο σημαντικές τις Ευρωεκλογές, δεδομένου ότι δεν αισθάνονται πως μέσω αυτών μπορούν να επηρεάσουν καταλυτικά το περιεχόμενο των αποφάσεων στα κέντρα εξουσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεωρούν –και όχι αδίκως– ότι το Ευρωκοινοβούλιο είναι απλώς ένα προπέτασμα δημοκρατικότητας, προκειμένου να αντλεί άλλοθι το «Διευθυντήριο των Βρυξελλών», για να προωθεί πολιτικές που δεν έχουν καμία ουσιαστική πολιτική και ηθική νομιμοποίηση.
Ταυτοχρόνως, ειδικά στη χώρα μας, απουσιάζει πλήρως η ευρωπαϊκή ατζέντα. Οι Κυβερνήσεις συνήθως αντιλαμβάνονται τις συγκεκριμένες κάλπες ως μια δοκιμασία που θα αποκαλύψει μελλοντικές διαθέσεις του εκλογικού σώματος, θα καταγράψει μηνύματα των πολιτών και θα λειτουργήσει εκτονωτικά για τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Γι’ αυτό, συνηθίζουν να προβάλλουν όσα θεωρούν επιτεύγματα της θητείας τους και να θέτουν διλήμματα. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης που έχουν κυβερνητικές φιλοδοξίες, προσεγγίζουν τις Ευρωπαϊκές Εκλογές με την προσδοκία της καταγραφής αποδοκιμασίας έναντι της Κυβέρνησης και της δημιουργίας συνθηκών ανατροπής του εσωτερικού πολιτικού σκηνικού. Τα δε μικρότερα κόμματα επιχειρούν να καταγραφούν στον πολιτικό χάρτη. Οι ψηφοφόροι, λοιπόν, λειτουργούν αναλόγως: Αρκετοί καταφεύγουν στη λογική της –εκ του ασφαλούς– εκδήλωσης της δυσαρέσκειάς τους για τα εσωτερικά ζητήματα της χώρας. Βλέπουν τις συγκεκριμένες κάλπες ως ευκαιρία να στείλουν ένα πολιτικό μήνυμα, χωρίς να διαρρήξουν απαραίτητα την παραδοσιακή τους σχέση με έναν κομματικό σχηματισμό. Ορισμένοι προσδοκούν πράγματι το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών να πυροδοτήσει εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις. Πράγματι, αυτό έχει συμβεί: Το αποτέλεσμα του Μαΐου του 2019, στην ευρωκάλπη, ήταν αυτό που εξανάγκασε τον Αλέξη Τσίπρα να προσφύγει άρον άρον σε Εθνικές Βουλευτικές Εκλογές, τις οποίες κι έχασε μεν με μεγάλη διαφορά, πλην όμως η εκτόνωση που είχε επέλθει στις Ευρωεκλογές και η αμεσότητα του διλλήματος ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ του επέτρεψαν να διατηρήσει σημαντικές δυνάμεις και να μη συντριβεί.
Υπάρχουν, επίσης, και τεχνικής φύσεως ζητήματα: Οι Ευρωεκλογές του 2014 και του 2019 διεξήχθησαν παράλληλα με τις Δημοτικές και Περιφερειακές Εκλογές. Το διακύβευμα της ανάδειξης των οργάνων αυτοδιοίκησης των επί μέρους περιοχών οδήγησε, διά της τεθλασμένης, να αυξηθεί η συμμετοχή και στη διπλανή κάλπη για την Ευρωβουλή. Κάτι τέτοιο δε συνέβη φέτος.
Στα ανωτέρω δεδομένα, μπορούμε να υπαγάγουμε τα αποτελέσματα της κάλπης σε ό,τι αφορά τις επιδόσεις κομμάτων και υποψηφίων ευρωβουλευτών:
Στους ηττημένους της βραδιάς δεσπόζει η ΝΔ. Στόχος του κυβερνώντος κόμματος ήταν μία επίδοση που κατ’ ελάχιστον θα ήταν ίδια με αυτήν των Ευρωεκλογών του 2019. Η ΝΔ τότε είχε λάβει 33,12% των ψήφων, με τη συμμετοχή να ανέρχεται στο 58,69%. Σε αυτήν την εκλογική αναμέτρηση βρέθηκε στο 28,31%, με τη συμμετοχή, όπως προαναφέρθηκε, πέριξ του 40%. Δεδομένου ότι η πρώτη θέση είχε κριθεί, ουσιαστικά, πριν καν ανοίξουν οι κάλπες, το αποτέλεσμα συνιστά ήττα. Αν συνυπολογιστεί ότι η δύναμη των εκ δεξιών κομμάτων της βρίσκεται σωρευτικά κοντά στο 20% και συνδυαστεί αυτό το γεγονός με τις πολιτικές που άσκησε η Κυβέρνηση Μητσοτάκη, αντιλαμβάνεται κάποιος και προς τα πού ήταν, κυρίως, οι διαρροές της. Το νομοσχέδιο που έδωσε το δικαίωμα γάμου και υιοθεσίας παιδιών σε ομοφυλόφιλους και η νομιμοποίηση με την παροχή προσωρινής άδειας διαμονής κι εργασίας σε αλλοδαπούς που είχαν εισέλθει και διέμεναν παρανόμως στη χώρα ήταν τευτονικά πλήγματα για μεγάλο μέρος του κόμματος. Η αύξηση της εγκληματικότητας και η οπισθοχώρηση σε θέματα όπως η πανεπιστημιακή αστυνομία, επίσης, απομάκρυναν τη ΝΔ από ένα παραδοσιακά προνομιακό πολιτικό της πεδίο. Η πολιτική κατευνασμού του Erdogan, του Rama, των Σκοπιανών και η απόλυτη ταύτιση στα γεωπολιτικά ζητήματα με τις επιθυμίες των ΗΠΑ έφεραν στον νου αρκετών διαχρονικές πολιτικές επιλογές της οικογένειας Μητσοτάκη, που είναι αποκρουστικές ακόμα και σε παραδοσιακούς ψηφοφόρους της ΝΔ. Διόλου τυχαίο το γεγονός ότι από τους «μουσαφίρηδες» της κεντρώας στροφής Μητσοτάκη, μόνον ο Τσιόδρας φαίνεται να εκλέγεται ως τελευταίος επιτυχών υποψήφιος.
Προφανώς, ηττημένος εξέρχεται της ευρωπαϊκής εκλογικής μάχης και ο ΣΥΡΙΖΑ: Στόχος της Κουμουνδούρου ήταν η διατήρηση δυνάμεων στα επίπεδα των Εθνικών Εκλογών του Ιουνίου του 2023 και η δεύτερη θέση. Τελικά, απεδείχθη ότι η επικοινωνιακή καταιγίδα Κασσελάκη μπορεί να έφερε δημοσκοπική ανάταση στον ΣΥΡΙΖΑ, πλην όμως το ακροατήριο που δημιούργησε αποτελείτο σχεδόν κατά το ήμισυ από άτομα μηδενικής πολιτικής κουλτούρας, πολλώ δε μάλλον σύνδεσης με το κόμμα της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Η αποκλειστική επένδυση στην επικοινωνία μπόρεσε να εξασφαλίσει απλώς τη δεύτερη θέση στον ΣΥΡΙΖΑ, με ένα ποσοστό οριακά μικρότερο του 15%.
Το ΠΑΣΟΚ έχασε μια ιστορική ευκαιρία: Ο αντίπαλός του στη μάχη της δεύτερης θέσης βρισκόταν υπό διάλυση. Την ίδια στιγμή, η φθορά της ΝΔ, για πρώτη φορά μετά από τέσσερα χρόνια, φαινόταν τόσο έντονα… Ο στόχος που τέθηκε ήταν ξεκάθαρα αυτός της δεύτερης θέσης. Οι δημοσκοπήσεις των αρχών του 2024 έδειξαν ότι ο στόχος αυτός ήταν απολύτως ρεαλιστικός. Τότε, όμως, η ηγεσία του «κατάφερε» να κάνει μαζεμένα όσα λάθη μπορούσε: Επικράτησε η άποψη ότι η δημοσκοπική κατάληψη της δεύτερης θέσης έπρεπε να συνοδευτεί από μια αριστερή στροφή, ώστε να αναδειχθεί το ΠΑΣΟΚ ως ο βασικός αντίπαλος πόλος της ΝΔ. Αυτή η επιδερμική προσέγγιση οδήγησε σε αυτοκαταστροφικές επιλογές. Σε τρία κομβικά ζητήματα πήγε κόντρα με τη συντριπτική πλειοψηφία της βάσης του και της ελληνικής κοινωνίας εν γένει: γάμος ομοφυλοφίλων και υιοθεσία, επιστολική ψήφος, ιδιωτικά πανεπιστήμια. Ακόμα και καθαρά «τακτικίστικα» να το δει κάποιος, στο ζήτημα των ζευγαριών ομοφυλοφίλων έκανε το ρεπό των βουλευτών του Μητσοτάκη, ενώ στην επιστολική ψήφο και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια σύρθηκε πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ. Όλα αυτά, συνδυαζόμενα με το περίκλειστο σύστημα εσωκομματικής εξουσίας της ομάδας Ανδρουλάκη (το οποίο αποδοκιμάστηκε), οδήγησαν σε αποτυχία. Ο εκλεκτός της ηγεσίας και Γραμματέας του κόμματος, Ανδρέας Σπυρόπουλος, ούτε καν μπόρεσε να πλησιάσει την τριάδα των επιτυχόντων υποψηφίων.
Από εκεί και πέρα, μεγάλος κερδισμένος των Ευρωεκλογών είναι σίγουρα η Ελληνική Λύση, του Κυριάκου Βελόπουλου. Κατάφερε να συλλέξει απογοητευμένους ψηφοφόρους τόσο από τη δεξιά βάση της ΝΔ, αλλά κι από το ΠΑΣΟΚ (διόλου τυχαίο ότι τις τελευταίες ημέρες ο Νίκος Ανδρουλάκης είχε ανεβάσει ιδιαίτερα του τόνους εναντίον της). Με τους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς να διαμορφώνονται υπέρ των σκληρά δεξιών κι εθνικιστικών κομμάτων, η Ελληνική Λύση έχει μία μεγάλη ευκαιρία να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο, δεδομένου ότι ο τρόπος λειτουργίας της ΕΕ και το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας τής αφήνουν σημαντικό χώρο δράσης.
Στους μεγάλους νικητές συγκαταλέγεται αδιαμφισβήτητα και η Φωνής Λογικής της Αφροδίτης Λατινοπούλου, που επίσης μπόρεσε να εκφράσει ένα ακροατήριο το οποίο είτε ήθελε να τιμωρήσει τον Μητσοτάκη είτε είχε απηυδήσει με την παράνοια της πολιτικής ορθότητας. Επιπλέον, έχει τη δυνατότητα να χτίσει πάνω σε αυτήν της την επίδοση, αφού κατάφερε να εισέλθει στην Ευρωβουλή.
Το ΚΚΕ είχε σημαντική άνοδο σε επίπεδο ποσοστών, πλην όμως έχασε την τρίτη θέση από τον Βελόπουλο, ενώ Νίκη και Πλεύση Ελευθερίας μπορούν να είναι ικανοποιημένες, δεδομένου ότι πήραν από μία έδρα που δεν είχαν, κάτι που δεν κατόρθωσε να κάνει ο Βαρουφάκης. Συντριβή καταγράφηκε για τη Νέα Αριστερά, η οποία κινήθηκε πέριξ του 2,5%, εκεί δηλαδή όπου βρισκόταν πάντα η εκλογική απήχηση του βαθέως ΣΥΡΙΖΑ, απ’ όπου προέρχεται. Πατατράκ σημειώθηκε για τον Ανδρέα Λοβέρδο, ο οποίος το μόνο που κατάφερε είναι να καταχωρηθεί στα κατάστιχα όσων δημιούργησαν προσωπικά κομματίδια, με μόνο στόχο να βλάψουν το κόμμα από το οποίο προέρχονταν. Στο περιθώριο, επίσης, βρέθηκε και ο ΚΟΣΜΟΣ του Πέτρου Κόκκαλη, ενώ ιδιαιτέρως ανησυχητική είναι η πρωτιά του ΚΙΕΦ σε Ξάνθη και Ροδόπη.
Οι Ευρωεκλογές του 2024 πέρασαν πλέον στην Ιστορία. Οι επόμενες ημέρες θα είναι πιο πρόσφορες για την εξαγωγή συμπερασμάτων, με όλα τα στοιχεία διαθέσιμα. Πάντως, οι εξελίξεις που πυροδοτούν αυτές οι εκλογές αναμένονται με ενδιαφέρον…
