Της Σοφίας Μάντη,
Τα συστήματα του οργανισμού δε λειτουργούν μεμονωμένα και ανεξάρτητα. Η συνεργασία και η αλληλεπίδραση μεταξύ τους αποτελούν κοινή γνώση και είναι στοιχεία απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του σώματος. Η αλληλεπίδραση αυτή συνεχίζει να υφίσταται όταν ένα όργανο πάσχει, με συνέπεια πολλές φορές να επηρεάζονται δυσμενώς και άλλα τμήματα του οργανισμού. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί το ηπατονεφρικό σύνδρομο (hepatorenal syndrome-HRS), που χαρακτηρίζεται από οξεία νεφρική βλάβη, η οποία προκύπτει στα πλαίσια οξείας ή χρόνιας ηπατικής νόσου.
Το HRS εμφανίζεται συνήθως επί πυλαίας υπέρτασης, μιας κατάστασης που αφορά την αυξημένη πίεση στην πυλαία φλέβα και παρουσιάζεται στην πορεία πολλών ηπατοπαθειών, κυρίως όταν υπάρχει κίρρωση, αλκοολική ηπατίτιδα ή μεταστατικές ηπατικές εστίες. Ωστόσο, μπορεί να συνοδεύει μια κεραυνοβόλο ηπατική βλάβη ανεξαρτήτως αιτιολογίας, όπως σε μια ιογενή ή φαρμακευτική ηπατίτιδα. Σπανιότερα, προκύπτει στα πλαίσια μιας διαδεδομένης νόσου του σύγχρονου δυτικού κόσμου, της μη αλκοολικής στεατοηπατίτιδας.
Τα ακριβή αίτια του HRS παραμένουν υπό διερεύνηση. Η επικρατέστερη υπόθεση είναι πώς προκαλείται μέσω περίπλοκων μηχανισμών που αφορούν την αιματική ροή και σχετίζονται με σπλαχνική αγγειοδιαστολή και νεφρική αγγειοσύσπαση. Οι καταστάσεις αυτές οδηγούν σε νεφρική υποάρδευση και κατ’ επέκταση μειωμένη λειτουργικότητα των νεφρών με ελάττωση του ρυθμού σπειραματικής διήθησης (GFR). Παράγοντες που προκύπτουν από την ηπατική νόσο και προδιαθέτουν στην εμφάνιση του συνδρόμου αυτού είναι η αυτόματη βακτηριακή περιτονίτιδα, η αιμορραγία από το πεπτικό σύστημα, η ύπαρξη ασκίτη ή και η απότομη παρακέντηση μεγάλης ασκιτικής συλλογής.
Η εμφάνιση του HRS δεν περιλαμβάνει ειδικά συμπτώματα. Μπορεί να παρουσιαστεί με κακουχία, ανορεξία, ναυτία ή κοιλιακό άλγος. Παράλληλα, συνυπάρχουν συμπτώματα της ηπατοπάθειας, όπως ίκτερος, σπληνομεγαλία, εκχυμώσεις στο δέρμα ή κνησμός. Σε σοβαρή βλάβη, παρατηρούνται νευρολογικές διαταραχές, όπως σύγχυση, αποπροσανατολισμός ή λήθαργος λόγω ηπατικής εγκεφαλοπάθειας από τη συσσώρευση τοξικών ουσιών που δεν μεταβολίζονται στο πάσχον ήπαρ. Ταυτόχρονα, ενδείξεις του συνδρόμου αποτελούν η αύξηση της κρεατινίνης στο αίμα, η εμφάνιση ολιγουρίας (ή και ανουρίας) και η μειωμένη αποβολή νατρίου στα ούρα. Το ίζημα των ούρων είναι φυσιολογικό και δεν υπάρχει πρωτεϊνουρία.
Παραδοσιακά, περιγράφονται δύο τύποι του συνδρόμου. Ο τύπος 1 χαρακτηρίζεται από ταχέως εξελισσόμενη νεφρική ανεπάρκεια με διπλασιασμό της τιμής κρεατινίνης σε λιγότερο από δύο εβδομάδες και αποβολή λιγότερου του μισού λίτρου ούρων ημερησίως. Ο τύπος αυτός έχει πολύ χαμηλό προσδόκιμο επιβίωσης. Αντιθέτως, ο τύπος 2 χαρακτηρίζεται από ηπιότερη βλάβη και παρουσιάζεται με ασκίτη, ο οποίος είναι ανθεκτικός στη θεραπεία με διουρητικά.
Η διάγνωση του HRS γίνεται εξ αποκλεισμού, καθώς δεν υπάρχει κάποια ειδική εξέταση. Πρέπει πρώτα να αποκλειστούν διάφορες οξείες ή χρόνιες σπειραματονεφρίτιδες (μεταλοιμώδης, μεμβρανοϋπερπλαστική κλπ) και άλλες παρεγχυματικές νεφρικές νόσοι, η οξεία σωληναριακή νέκρωση, η αποφρακτική νεφροπάθεια, η χρήση νεφροτοξικών φαρμάκων και οι προνεφρικές αιτίες της βλάβης (όπως αφυδάτωση ή αιμορραγία). Παρόμοια εικόνα μπορεί να προκληθεί και κατά τη χρήση β-αποκλειστών, οι οποίοι χορηγούνται συχνά σε κιρρωτικούς ασθενείς για την πρόληψη της κιρσικής αιμορραγίας. Η διάγνωση του συνδρόμου προϋποθέτει την απουσία βελτίωσης της νεφρικής λειτουργίας μετά τη διακοπή πιθανής νεφροτοξικής ή αντιυπερτασικής θεραπείας.
Η αντιμετώπιση του συνδρόμου αποτελεί πρόκληση. Ιδανικά, στόχος είναι η θεραπεία της ηπατικής νόσου, η οποία δεν είναι πάντα δυνατή. Οριστική λύση στο πρόβλημα θα δώσει η μεταμόσχευση ήπατος, καθώς οι ίδιοι οι νεφροί δεν πάσχουν, με αποτέλεσμα να ανακτήσουν την λειτουργικότητα τους, όταν επιλυθεί η ηπατική βλάβη. Επειδή, ωστόσο, μια μεταμόσχευση δεν είναι πάντα πιθανή επιλογή, επιχειρείται η υποστήριξη των νεφρών με διάφορα συντηρητικά μέτρα. Αυτά περιλαμβάνουν την διακοπή των διουρητικών σκευασμάτων, τη χορήγηση υγρών, αγγειοσυσπαστικών ουσιών και αλβουμίνης και την αντιμετώπιση πιθανών συνυπάρχουσων λοιμώξεων. Μπορεί, επίσης, να γίνει παρακέντηση της ασκιτικής συλλογής ή να χρειαστεί θεραπεία νεφρικής υποκατάστασης (αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hepatorenal syndrome, NIH. Διαθέσιμο εδώ
- Hepatorenal syndrome (HRS), Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Hepatorenal syndrome, American Liver Foundation. Διαθέσιμο εδώ
