Του Γιώργου Τσίλλα,
Στις 10 Απριλίου 1941 το Ζάγκρεμπ κατακτήθηκε από Γερμανούς στρατιώτες και αμέσως εξαγγέλθηκε το Ανεξάρτητο Κροατικό Κράτος από τον Σλάβκο Κβάτερνικ (στέλεχος της Ουστάσι). Οι αυτονομιστές Κροάτες βοήθησαν σε σημαντικό βαθμό τους εισβολείς να καταλάβουν τη χώρα. Αν και επισήμως το κράτος ονομάστηκε ανεξάρτητο, στην πραγματικότητα ήταν προτεκτοράτο, το οποίο βασιζόταν στη γερμανική και ιταλική υποστήριξη. Γεωγραφικά, το Ανεξάρτητο Κροατικό Κράτος κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης Κροατίας, την Βοσνία – Ερζεγοβίνη, ένα μικρό μέρος της Σερβίας και μικρό μέρος της Σλοβενίας. Πρέπει να επισημανθεί ότι η Ουστάσι δεν ήταν η πρώτη επιλογή των Ναζιστών για να κυβερνήσει το Ανεξάρτητο Κροατικό Κράτος. Πρώτα απευθύνθηκαν στον αρχηγό του κροατικού κόμματος, Μάτσεκ, αυτός αρνήθηκε, αν και παρέπεμψε τον κροατικό λαό να υποστηρίξει την ανεξάρτητη οντότητα. Άρα, η επόμενη επιλογή των κατακτητών ήταν ο Πάβελιτς, ο οποίος είχε σχέσεις με τον Άξονα προτού εισβάλει στη Γιουγκοσλαβία το 1941.
Το Ανεξάρτητο Κροατικό Κράτος μοιράστηκε στα 2, υπό ιταλική κατοχή βρισκόταν στο παραλιακό δυτικό μέρος και υπό γερμανική κατοχή βρισκόταν το ανατολικό μέρος. Οι Ιταλοί εποφθαλμιούσαν τα εδάφη της Δαλματίας και γενικά τις κροατικέ ακτές, ώστε να ενωθεί η Ιστρία με τα ιταλικά εδάφη του Μαυροβουνίου και της Αλβανίας. Έτσι, η Ιταλία θα είχε υπό τον ολοκληρωτικό έλεγχό της, την Αδριατική θάλασσα. Με την συμφωνία της Ρώμης, αποφασίστηκε να δοθεί η Δαλματία στην Ιταλία και δημιουργήθηκε η ζώνη 1. Η ζώνη 2 και η ζώνη 3 θα ήταν αποστρατικοποιημένες. Μετά από εξέγερση, τον Αύγουστο του 1941, τα ιταλικά στρατεύματα εισήλθαν στις 2 ζώνες. Η πολιτική και στρατιωτική εξουσία θα βρισκόταν στα χέρια τους στη ζώνη 2 και στη ζώνη 3 θα είχαν τη στρατιωτική εξουσία αλλά η πολιτική εξουσία αφέθηκε στην Ουστάσι. Οι Κροάτες για να αποδείξουν ότι δεν ήσαν προδότες, καθώς χανόταν η κρίσιμη περιοχή της Δαλματίας (ζώνη 1) και η ζώνη 2, προέβαλαν την κατοχή των 2 ζωνών από τους Ιταλούς ως ένα στοιχείο «των στενών σχέσεων των 2 σύμμαχων χωρών». Οι Κροάτες, πλέον, δεν θα εξουσιάζουν μετά την κατάληψη των 2 ζωνών πόλεις όπως το Σπλιτ, το Μόσταρ, το Κάρλοβατς και το Ντουμπρόβνικ.
Σκοπός των Ουστάσι ήταν να εξολοθρεύσουν οτιδήποτε μη κροατικό εντός του κράτους τους. Βάσει της απογραφής του 1931, το 17,5% του πληθυσμού της Κροατίας και το 43,6% της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης ήταν Σέρβοι. Αρχικά η Ουστάσι απέλυσε από το δημόσιο Σέρβους και μη πιστούς στην Ουστάσι, ώστε να ελέγξουν εξ ολοκλήρου το κράτος τους.
Στις 30 Απριλίου του 1941, οι συνθήκες των μη Κροατών χειροτέρεψαν, καθώς βάσει του νόμου περί υπηκοότητας, πολίτης θεωρούνταν ο Άριας καταγωγής κάτοικος και όσοι υπηρετούσαν τον κροατικό λαό και κράτος. Εκτός νόμου τέθηκαν τα κυριλλικά γράμματα και απαγορεύτηκε στους Εβραίους να παρευρίσκονται σε κρατικές αθλητικές, κοινωνικές και πολιτιστικές οργανώσεις. Μετά, ακολούθησαν ακόμη πιο ακραία μέτρα, σύμφωνα με την Ουστάσι, έπρεπε να εξαφανιστεί η ορθόδοξη μειονότητα, η οποία ήταν περίπου 1.900.000 πολίτες, δηλαδή αποτελούσε το ένα τρίτο του πληθυσμού του Ανεξάρτητου Κροατικού Κράτους. Αποφασίστηκε το ένα τρίτο του σερβικού πληθυσμού να εξαλειφθεί, το ένα τρίτο να γίνουν καθολικοί και τελευταίο τρίτο να απελαθεί.
Σε στρατόπεδα συγκέντρωσης άρχισαν να απελαύνονται άτομα, τα οποία δεν ήταν ανεκτά από τους Κροάτες. Το πιο γνωστό ήταν αυτό του Γιασένοβατς. Στο στρατόπεδο αυτό, όπως και σε άλλα, οι Ουστάσι κατέσφαξαν χιλιάδες ανθρώπους, μέχρι και παιδιά. Αυτήν τη χρονική περίοδο υπάρχουν πολλές μαρτυρίες για τις φρικαλεότητες που διέπραξαν οι Ουστάσι. Οι Κροάτες σκότωναν Σέρβους και τους πετούσαν στα πηγάδια, σε γκρεμούς και στα ποτάμια. Σημαντική είναι η αναφορά του Ντανίλοβιτς (στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματός της Γιουγκοσλαβίας) όσον αφορά την κατάσταση που επικρατούσε στην ανατολική Ερζεγοβίνη «λένε πως οι Ουστάσι στο Μπρεκοβίτσι μαγείρευαν τα παιδιά και ανάγκαζαν τις μάνες τους να τα φάνε και μετά τις σκότωναν, βίαζαν κορίτσια και γυναίκες. Λένε πως αν σκοτωθείς από σφαίρα είσαι τυχερός».
Στο Γιασένοβατς εξοντώθηκαν Σέρβοι, Εβραίοι και Τσιγγάνοι, βάσει σερβικών εκτιμήσεων, τα θύματα ήταν 500.000, βάσει σημερινών κροατικών εκτιμήσεων ήταν 15.000 και βάσει παλαιοτέρων κροατικών εκτιμήσεων ήταν 75.000. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα βάναυσα βασανιστήρια και τα εγκλήματα των Ουστάσι προκάλεσαν την αντιπάθεια ορισμένων Γερμανών αξιωματικών που δρούσαν στην περιοχή της βαλκανικής. Στις 8 Μαΐου το Ζάγκρεμπ καταλήφθηκε από τους παρτιζάνους του Τίτο, τερματίζοντας τον ολιγόχρονο βίο του Ανεξάρτητου Κροατικού Κράτους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αγγελική Μουζακίτη (2005), Παράμετροι των σχέσεων Σέρβων και Κροατών στο Ά Γιογκουσλαβικό Κράτος (Από το 1929 έως το 1939), Μεταπτυχιακή Εργασία, Θεσσαλονίκη
- Σπυρίδων Σφέτας (2011), Εισαγωγή στην Βαλκανική Ιστορία Τόμος Β΄, Εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη
- Δόμνα Κόφφα (2014), Γιουγκοσλαβία 1941 έως 1945: Αποδόμηση και αναδόμηση ενός Ευρωπαϊκού κράτους, Διδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη
