Της Μαρίας Καρέτσου,
Διαλειμματική νηστεία, υπερφαγικά επεισόδια, μέτρηση θερμίδων για κάθε μπουκιά και παρόμοιες συμπεριφορές συναντάμε ολοένα και περισσότερο καθημερινά, παρά την ενημέρωση που υπάρχει στο διαδίκτυο για τα αίτια και τις επιπτώσεις των διατροφικών διαταραχών. Παρόλο που το πρόβλημα γι’ αυτά τα άτομα δεν είναι ποτέ το φαγητό αυτό καθαυτό, καταλήγουν να ξεσπάνε σε αυτό εκούσια ή ακούσια, ισχυριζόμενοι πως έτσι θα δώσουν λύση σε αυτό που πραγματικά τους απασχολεί. Σήμερα, θα επικεντρωθούμε στο προφίλ όσων πάσχουν από ψυχογενή βουλιμία, καθώς πολλές φορές διαφεύγει της διάγνωσης και υποτιμάται η σοβαρότητά της.
Τι εννοούμε με τον όρο ψυχογενή βουλιμία;
Η διαταραχή πήρε την ονομασία της από την αρχαιότητα ακόμα, που οι λέξεις «βους» και «λιμός» σήμαιναν βόδι και πείνα αντίστοιχα, και ως βουλιμό χαρακτήριζαν τα άτομα που ήταν ικανά να φάνε ένα βόδι ολόκληρο από την πείνα τους. Πρόκειται, λοιπόν, για κρίσεις υπερφαγίας, χρονικό διάστημα κατά το οποίο το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει την πείνα του, γίνεται λαίμαργο κι είναι ικανό να προσλάβει με ένα μόλις γεύμα όσες θερμίδες υπό κανονικές συνθήκες ενδείκνυται να καταναλώνει ημερησίως. Αμέσως μετά, λόγω των ενοχών που το κατακλύζουν, ακολουθεί διάφορες μεθόδους, όπως πρόκληση εμετού, λήψη καθαρκτικών ή/και διουρητικών και εξουθενωτική άσκηση προκειμένου να κάψει τις θερμίδες. Όλο αυτό επαναλαμβάνεται διαρκώς σε έναν φαύλο κύκλο.
Ποιοί παράγοντες ευθύνονται;
Τα κοινωνικά πρότυπα ενοχοποιούνται σε μεγάλο ποσοστό, καθώς η προώθηση ενός λεπτού σωματότυπου ως ιδανικό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται η αυτοπεποίθηση του ατόμου και να αποκτά συνεχείς αμφιβολίες για το βάρος και το σώμα του. Αυξημένες πιθανότητες εμφανίζει επίσης κάθε παιδί που έχει δεχτεί οποιασδήποτε μορφής κακοποίηση, συμπτώματα κατάθλιψης, σημάδια αγχώδους διαταραχής ή πάσχει από οποιαδήποτε άλλη ψυχική νόσο. Άτομα που είχαν στο παρελθόν νευρική ανορεξία, είναι πολύ πιθανόν να εμφανίσουν κατά την ανάρρωσή τους και βουλιμία. Ωστόσο, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι γενετικοί παράγοντες, όπως η παχυσαρκία και η εμφάνιση διατροφικών διαταραχών στο οικογενειακό ιστορικό.
Κλινική εικόνα και διάγνωση
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) τα υπερφαγικά επεισόδια (σε διάστημα εντός δύο ωρών) τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα επί τρεις μήνες, ακολουθούμενα από προσπάθειες αποβολής των προσλαμβανόμενων θερμίδων και συνδυαστικά με την υπερβολική ανησυχία σχετικά με την εικόνα και το βάρος του ατόμου, είναι χαρακτηριστικά σημεία που θέτουν την υποψία στους ειδικούς πως πρόκειται για βουλιμία. Σε αυτά τα άτομα, παρατηρούμε επίσης προσπάθειες να αποκρύψουν τις παραπάνω συμπεριφορές και πολλές φορές είναι εξαντλημένα λόγω της υπερβολικής άσκησης, ενώ σε ορισμένα περιστατικά σημειώνονται και γαστρεντερολογικά προβλήματα που είναι αποτέλεσμα της λήψης καθαρτικών και των εμέτων.
Επιπλοκές
Παρόλο που πρόκειται για ψυχιατρική πάθηση, η βουλιμία, όπως και οι υπόλοιπες διατροφικές διαταραχές, έχει άμεσο αντίκτυπο σε όλα τα συστήματα του ανθρώπου. Οι ιατρικές επιπλοκές που σημειώνονται είναι αποτέλεσμα των επανειλημμένων καθάρσεων και τις περισσότερες φορές η κατάσταση της υγείας μπορεί να αποκατασταθεί με τη διατροφική αποκατάσταση του ατόμου.
Αναλυτικότερα, η απώλεια γαστρικού υγρού λόγω των έμετων οδηγεί σε διαταραχή των ηλεκτρολυτών και της οξεοβασικής ισορροπίας, με την υποκαλιαιμία και τη μεταβολική αλκάλωση να είναι τα πιο χαρακτηριστικά. Επιπλέον, το άτομο αφυδατώνεται και όταν παραμένει έτσι για μεγάλο χρονικό διάστημα διαταράσσεται η καρδιακή και η νεφρική του λειτουργία. Προκαλεί πολλαπλές επιπλοκές και στο στόμα, με την ξηροστομία και ξηρά/σκασμένα χείλη να είναι τα πιο συχνά και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να σημειωθούν και έλκη στον ουρανίσκο και τον στοματοφάρυγγα. Η λαρυγγοφαρυγγική παλινδρόμηση είναι, επίσης, αποτέλεσμα της απώλειας γαστρικού υγρού και τα συμπτώματα περιλαμβάνουν τη βραχνάδα, τον πονόλαιμο, τον ξηρό βήχα και τη δυσκολία στην κατάποση. Άλλη μία συχνή επιπλοκή της βουλιμίας είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση λόγω της χαλαρότητας του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα από τους έμετους και αυτή με την σειρά της προκαλεί οισοφαγίτιδα, οισοφαγικό έλκος και οισοφάγο Barrett, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του οισοφάγου.
Οι επιπλοκές που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι οι πιο συχνές και οι πιο σοβαρές. Ανάλογα με το πόσο καιρό έχει κάποιος βουλιμία και το ατομικό ιστορικό του μπορεί να έρθει αντιμέτωπος με πιο ήπια συμπτώματα, ή αντίστοιχα να εμφανίσει πιο σοβαρές επιπλοκές, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμη και τη ζωή του.
Αντιμετώπιση
Για την επιτυχή αποκατάσταση της υγείας του ατόμου, η θεραπεία αποτελείται από την ψυχοθεραπεία, πιθανόν συνδυαστικά με φαρμακευτική αγωγή, διατροφική αποκατάσταση, καθώς και αντιμετώπιση κάθε παθολογικού ευρήματος που εμφανίστηκε δευτεροπαθώς της νόσου. Τα περισσότερα περιστατικά αντιμετωπίζονται εκτός νοσοκομείου, ωστόσο υπάρχουν και ορισμένες περιπτώσεις όπου η νοσηλεία είναι υποχρεωτική, όπως για παράδειγμα εάν εντοπιστούν αυτοκτονικές τάσεις.
Η διατροφική αποκατάσταση στοχεύει στην εξάλειψη των υπερφαγικών επεισοδίων και κυρίως των καθάρσεων, ώστε σιγά σιγά το άτομο να μπορέσει να μάθει από την αρχή να κρατάει και να χωνεύει τις τροφές. Αυτό το μέρος της θεραπείας μπορεί να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά από ψυχολόγο, χωρίς την παρουσία διατροφολόγου, καθώς η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία, εξειδικευμένη για τις διατροφικές διαταραχές, περιλαμβάνει και τη διατροφική συμβουλευτική. Διαρκεί συνήθως για πάνω από 20 συνεδρίες σε διάστημα 20 εβδομάδων και είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος γενικά για τα άτομα με διατροφικές διαταραχές. Όταν πρόκειται για παιδιά που έχουν βουλιμία, έχει παρατηρηθεί πως οι οικογενειακές συνεδρίες έχουν καλύτερα αποτελέσματα, καθώς δίνεται η ευκαιρία στα υπόλοιπα μέλη να κατανοήσουν καλύτερα το άτομο που ασθενεί και να συνδράμουν κι οι ίδιοι με τον τρόπο τους στην αποκατάσταση.
Η φαρμακευτική αγωγή δεν προσφέρεται ως μοναδική θεραπευτική επέμβαση για τη νευρική βουλιμία, καθώς είναι ωφέλιμη μόνο όταν συνδυάζεται με ψυχοθεραπεία και είναι ιδιαίτερα σημαντική για ανεπαρκή ανταπόκριση στη θεραπεία, συνυπάρχουσες ψυχιατρικές ή ιατρικές διαταραχές, χρόνια ή επίμονη ασθένεια. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση της συχνότητας των υπερφαγικών επεισοδίων και των συμπεριφορών κάθαρσης σε ενήλικες με νευρική βουλιμία, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν συμπτώματα κατάθλιψης. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι η πιο διεξοδικά μελετημένη κατηγορία φαρμάκων για αυτούς τους ασθενείς. Η φαρμακευτική αγωγή πρώτης γραμμής συνήθως ξεκινά με τη χρήση εκλεκτικής αναστολέα επαναπρόσληψης σεροτονίνης (φλουοξετίνη) σε υψηλότερες δόσεις από αυτές που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης ή του άγχους.
Κλείνοντας αυτό το άρθρο, αξίζει να αναφερθεί πως δεν είναι λίγα τα άτομα που ακούγοντας βουλιμία έχουν στο μυαλό τους μόνο τα υπερφαγικά επεισόδια, μη γνωρίζοντας τις προσπάθειες που ακολουθούν στη συνέχεια προκειμένου να κάψουν τις θερμίδες. Αυτό το γεγονός, συνδυαστικά με το ότι οι περισσότεροι από όσους νοσούν έχουν σχετικά φυσιολογικό βάρος, έχει ως αποτέλεσμα να μην δίνεται η απαραίτητη προσοχή στη συγκεκριμένη διαταραχή. Οι διατροφικές διαταραχές δεν είναι μόνο η νευρική ανορεξία, κι ούτε παρατηρούνται σε όλες αφαγία ή/και μη φυσιολογικό βάρος. Γι’ αυτό, χρειάζεται να γίνεται πιο συχνά λόγος για όλες τις διατροφικές διαταραχές, ώστε όλα τα άτομα να θεραπεύονται εγκαίρως, καθώς όσο χρόνο αφήνουμε να περνάει οι επιπλοκές αυξάνονται σε αριθμό και σοβαρότητα, έχοντας οδηγήσει αρκετούς μέχρι τώρα σε μη αναστρέψιμο στάδιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Medical complications of bulimia nervosa, British Journal of Hospital Medicine. Διαθέσιμο εδώ
- Recent research on bulimia nervosa, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
