Της Ελένης Καραγιάννη,
Προσφάτως, στη μεγάλη οθόνη μεταφέρθηκε η ταινία Η Τελευταία Συνεδρία του Freud σε σκηνοθεσία του Ματ Μπράουν και με πρωταγωνιστές δύο μοναδικούς ηθοποιούς, τον Άντονι Χόπκινς και τον Μάθιου Γκουντ, υποδυόμενοι τους Freud και Lewis, αντίστοιχα. Παρόλο που και οι δύο είναι πασίγνωστα πρόσωπα του εικοστού αιώνα, για λόγους περισσότερο μνημονικούς, να αναφέρουμε λίγα λόγια για αυτά. Ο Freud ήταν Ψυχίατρος και «πατέρας» της Ψυχαναλυτικής Προσέγγισης, οδηγώντας ολόκληρη την επιστήμη της Ψυχολογίας για αρκετά χρόνια προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση με κύρια χαρακτηριστικά τη σεξουλικότητα, τα όνειρα και τις πρώιμες παιδικές εμπειρίες. Από την άλλη, ο Lewis αποτελούσε μεγάλο διανοητή της αγγλικής κοινωνίας, ήταν θεολόγος, ακαδημαϊκός και συγγραφέας, με πιο γνωστό του έργο να αποτελεί το Τα Χρονικά της Νάρνια.
Η ταινία διαδραματίζεται σε δύο, ουσιαστικά, χρόνους. Το παρόν της αντανακλά ένα πιστό πολεμικό σκηνικό: το κοσμικό Λονδίνο στα πρόθυρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, μεγάλο μέρος της βασίζεται στο παρελθόν των δύο πρωταγωνιστών. Ο Ματ Μπράουν προσπάθησε με τη χρήση των αναδρομών (flashback) να δημιουργήσει ένα δεύτερο επίπεδο στην ταινία, μιας και ο ουσιαστικός και κεντρικός πυρήνας της είναι μόνο η φανταστική συζήτηση μεταξύ των δύο μεγάλων διανοητών και κανένα άλλο σημαντικό γεγονός.
Δεν θα ήταν παράλογο να θεωρήσουμε ότι έγινε μια καλή προσπάθεια από τον σκηνοθέτη να προσθέσει κι ένα τρίτο χρονικό πλαίσιο, αυτό του «μέλλοντος», υπό την αιγίδα της φιλοσοφικής, ή και, ίσως, μεταφυσικής ανάλυσης. Αυτό το κατάφερε θέτοντας ως πυρηνικό άξονα της συζήτησης την αντιμαχία για την ύπαρξη ή μη του Θεού. Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα εμφανίζεται αυτή η συζήτηση, αν αναλογιστούμε πως ο Lewis αποτελούσε μεγάλο υποστηρικτή των θεολογικών ιδεών, ενώ ο Freud, ως επιστήμων, Ψυχαναλυτής, αλλά και υπηρέτης της Ιατρικής, αποστρεφόταν κάθε θεωρία που δεν βασιζόταν σε ευρήματα επιστημονικής έρευνας. Επίσης, ο Freud, γνωστός για την εμπλοκή της σεξουαλικότητας σε κάθε θεωρητική του ιδέα, «έκρουε» το καμπανάκι της ανηθικότητας για τον πιστό Lewis, θέτοντας στη συζήτηση τα σωστά θεμέλια για έναν ικανοποιητικό διάλογο. Ωστόσο, πέραν του μεταφυσικού στοιχείου της θρησκείας, η συζήτηση στράφηκε, πολλές φορές, σε ένα συνονθύλευμα φιλοσοφικών θεμάτων, όπως οι σχέσεις, οι παιδικές εμπειρίες κ.ά., αλλά και σε θέματα ψυχοπαθολογικής φύσεως, με κύριο στοιχείο το μετατραυματικό στρες του πρώην στρατιώτη Lewis.
Σημαντικός χαρακτήρας στην ταινία παρουσιάζεται και η κόρη του Freud, Ana, η οποία αποτέλεσε, πράγματι, βασικό σύμμαχο του πατέρα της, τόσο στην προσωπική όσο και την ακαδημαϊκή ζωή. Η συμβολή της στην ταινία κρίνεται αποφασιστική, μιας και δίνεται μεγάλη έμφαση στην τοξική σχέση της με τον πατέρα της, όπως αυτή εκφράζεται έντονα σε κάθε, σχεδόν, σκηνή (είτε του παρόντος είτε του παρελθόντος). Καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει, ακόμα, και η queer σεξουαλικότητα της Ana, εμφανιζόμενης ως λεσβίας, προσθέτοντας και άλλο ένα κοινωνικό ζήτημα ανάμεσα στα πολλά.
Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει για άλλη μια φορά το υπέρογκο ταλέντο του Άντονι Χόπκινς, κάτι που γίνεται εμφανές σε κάθε λεπτομέρεια του ρόλου, και ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται τον πόνο και την ενόχληση από τον καρκίνο του στόματος. Σίγουρα και ο Γκουντ, αλλά και η Λιβ Λίσα Φράις, που υποδύεται την Ana, δείχνουν αξιόλογες υποκριτικές ικανότητες, ωστόσο, ίσως και λόγω του ρόλου τους, αλλά και της σκηνοθετικής και σεναριακής επιμέλειας, ο προβολέας βρίσκεται συνεχώς στον Χόπκινς.
Ο Ματ Μπράουν έκανε, αναμφίβολα, μια αρκετά καλή προσπάθεια στην απόδοση του εριστικού χαρακτήρα του Freud και της κοινωνικής κατάστασης που επικρατούσε κατά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ευρώπη. Ωστόσο, ίσως, έλειψε το βασικό ζητούμενο της κάθε «καλλιτεχνικής» πράξης, μιας και σα να… βγήκε «εκτός θέματος». Στην ουσία, πραγματεύτηκε τόσα σημαντικά και, όχι τόσο, εύπεπτα κοινωνικά ζητήματα μαζί (θρησκεία, σεξουαλικότητα, ψυχική ασθένεια, πόλεμος, χρόνιο νόσημα, οικογενειακές & ερωτικές σχέσεις), αλλά με αρκετά επιφανειακό τρόπο που, εν τέλει, δεν έδωσε καμία απάντηση, αλλά ούτε και προσέφερε κάποιο ιδιαίτερο υπόβαθρο στο μετακείμενο. Το αποτέλεσμα ήταν οι θεατές να μπερδευτούν, να χάσουν την εστίασή τους και να μην μπορούν να κατανοήσουν, παρά μόνο κατά προσέγγιση, τις βασικές ιδέες της ταινίας.
Πράγματι, είναι ενδιαφέροντα όλα όσα προσπάθησε να μεταλαμπαδεύσει ως νοήματα ή προβληματισμούς, αλλά, μάλλον, δεν «χωρούσαν» σε μία ταινία περίπου πενήντα λεπτών. Σε καμία περίπτωση δεν είναι μια ταινία που μπορεί να μας περάσει απαρατήρητη και αξίζει να παρακολουθηθεί, ίσως όχι στον κινηματογράφο, αλλά σίγουρα σε μία ήρεμη καλοκαιρινή βραδιά. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την ικανοποιητική προσπάθεια να αποδοθεί μια εικόνα του πώς θα μπορούσαν να συνομιλήσουν δύο σημαντικά πρόσωπα του εικοστού αιώνα, όπως επίσης και την σοφή επιλογή του καστ.
Ο Lewis επαναλαμβάνει «Δεν ξέρω, δεν ξέρω» και ο Freud του απαντά «Δε ξέρετε! Επιτέλους, κάνουμε κάποια πρόοδο». Κλείνοντας με αυτή την στιχομυθία, σας αφήνω να αναλογιστείτε προβληματιζόμενοι για το αν θα δείτε την ταινία ή όχι, γιατί αυτό είναι το σημαντικό μήνυμα της Τέχνης, αλλά και της ζωής: ο προβληματισμός, η εσωτερική μας δύναμη να παραδεχόμαστε ότι «Δεν ξέρουμε».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η Τελευταία Συνεδρία του Φρόιντ, flix.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΤΟΥ ΦΡΟΪΝΤ (FREUD’S LAST SESSION)-Trailer Greek Subs, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
