Του Ιωάννη Μολλά,
Η σκωληκοειδής απόφυση του παχέος εντέρου αποτελεί ένα εμβρυϊκό κατάλοιπο που μέχρι προσφάτως χαρακτηρίζονταν ως «εξελικτικό υπόλειμμα». Θεωρήθηκε πως δεν είχε κάποια άμεση βιολογική λειτουργικότητα και δεν συνεισέφερε στη φυσιολογία του πεπτικού συστήματος. Ωστόσο, σήμερα η επιστημονική κοινότητα έχει ανακαλέσει αυτή την άποψη, αφού έχει ανακαλυφθεί πως από την σκωληκοειδή απόφυση διέρχεται πλήθος αγγείων και λεμφαγγείων, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος. Ακόμη, σε αυτήν έχει βρεθεί μεγάλος αριθμός μικροοργανισμών που συνιστούν αναπόσπαστο τμήμα της μικροχλωρίδας του πεπτικού μας συστήματος. Πάμε, λοιπόν, να ανακαλύψουμε τους λόγους για τους οποίους η σκωληκοειδής απόφυση δεν είναι ένα άχρηστο ανατομικό μέρος του παχέος εντέρου που συχνά προκαλεί πόνο και νοσηλεία σε νοσοκομείο, αλλά μια σύνθετη δομή με προεξέχοντα ρόλο στην ανοσολογία του πεπτικού.
Ξεκινώντας, πρέπει να υπογραμμιστεί πως δίχως να γνωρίζουμε την ανατομική και ιστολογική δομή ενός οργάνου δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να προσδιορίσουμε και, πόσο μάλλον, να κατανοήσουμε τη λειτουργία του. Γι’ αυτό, κρίνεται αναγκαία έστω και μια σύντομη περιγραφή των τμημάτων που αποτελούν τη σκωληκοειδή απόφυση.
Η σκωληκοειδής απόφυση στον ανθρώπινο οργανισμό βρίσκεται στο παχύ έντερο, ξεκινώντας από την οπίσθια και έσω επιφάνεια του τυφλού, κάτω από την ειλεοτυφλική συμβολή (σημείο ένωσης λεπτού και παχέος εντέρου) και σχηματίζεται κατά την έκτη εβδομάδα της ανάπτυξης του εμβρύου. Ιστολογικά, δεν διαφέρει πολύ από το υπόλοιπο παχύ έντερο. Δομείται από έναν βλεννογόνο με μονόστιβο κυλινδρικό επιθήλιο που φέρει πολλούς μονοκύτταρους αδένες —καλυκοειδή κύτταρα, που εκκρίνουν βλέννα. Ακριβώς κάτω από τον επιθηλιακό ιστό ανευρίσκεται μία στιβάδα που περιέχει πολλά λεμφοκύτταρα και διαχωρίζει το επιθήλιο από τον υποκείμενο συνδετικό ιστό -υποβλεννογόνο. Αυτός είναι κατά κύριο λόγο γεμάτος με λεμφικό ιστό, ο οποίος διατηρεί μείζονα ρόλο στην ανοσοφυσιολογία του πεπτικού συστήματος.
Τι, όμως, καθιστά τόσο σημαντικό αυτόν τον λεμφικό ιστό και κατ’ επέκταση την ίδια τη σκωληκοειδή απόφυση; Απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα δώσουν οι διάφοροι τύποι κυττάρων που βρίσκονται στη λέμφο. Σε αυτήν κυριαρχούν τα λευκά αιμοσφαίρια, υπεύθυνα για την άμυνα του οργανισμού ενάντια σε ξένα σώματα και μικροοργανισμούς. Πιο συγκεκριμένα, ο λεμφικός ιστός του υποβλεννογόνου της σκωληκοειδούς αποφύσεως είναι πλούσιος σε Β και Τ Λεμφοκύτταρα, ενώ με βάση μελέτες και ο αριθμός NK λεμφοκυττάρων είναι σημαντικά υψηλός. Τα Β-Λεμφοκύτταρα, ως ρόλο στον οργανισμό μας έχουν να παράγουν και να εκκρίνουν ειδικές ουσίες που καταπολεμούν τα ξένα σώματα, τις ανοσοσφαιρίνες, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Από την άλλη πλευρά, τα Τ-Λεμφοκύτταρα καταστρέφουν κύτταρα που έχουν μολυνθεί από ιογενείς παράγοντες ή που έχουν μετατραπεί σε καρκινικά. Ορισμένα Β-Λεμφοκύτταρα, μάλιστα, έπειτα από μια ανοσολογική απόκριση, μετατρέπονται σε κύτταρα μνήμης, έτοιμα να ενεργοποιηθούν σε επικείμενη μόλυνση του οργανισμού από έναν λοιμώδη παράγοντα. Συνεπώς, μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε πως ένα μέρος του σώματός μας που είναι γεμάτο με αυτού του είδους τα κύτταρα είναι πολύ χρήσιμο, αφού δρα ως τόπος εξολόθρευσης μικροοργανισμών.
Εκτός, όμως, από τους παθογόνους μικροοργανισμούς που εισέρχονται στον οργανισμό μας μέσω της τροφής και του νερού και περνούν από τη σκωληκοειδή απόφυση, στην οποία συνήθως αδρανοποιούνται, υπάρχει και μια δεύτερη κατηγορία μικροβίων που εδράζεται σε αυτήν. Βεβαίως, αυτή δεν είναι άλλη από τη φυσιολογική μικροχλωρίδα του εντέρου, πλούσια και στη σκωληκοειδή απόφυση, όπως και στα υπόλοιπα ανατομικά μέρη του. Αυτή είναι υπεύθυνη όχι μόνο για την ομοιοστατική ρύθμιση του εντέρου, αλλά και για την άμυνα του οργανισμού, αφού συχνά τα μη παθογόνα και ωφέλιμα για εμάς μικρόβια ανταγωνίζονται ή ακόμη και καταστρέφουν τα παθογόνα. Βέβαια, και οι μη παθογόνοι μικροοργανισμοί, εάν αυξηθούν πληθυσμιακά πάνω από το φυσιολογικό, μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή της σκωληκοειδούς απόφυσης και να χρειαστεί νοσηλεία στο νοσοκομείο. Αυτή είναι η γνωστή σε όλους μας σκωληκοειδίτιδα, οι οποία μπορεί να ευθύνεται επίσης στη συσσώρευση λεμφικού ιστού, κοπρόλιθων ή ακόμη και όγκων στην απόφυση και χρειάζεται άμεση χειρουργική επέμβαση.
Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η σκωληκοειδής απόφυση σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί άχρηστο εξελικτικό κατάλοιπο, αλλά μια σύνθετη δομή του πεπτικού με μείζονα ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία του. Την απόφυση αρδεύει πληθώρα αγγείων, ενώ σε αυτήν διηθείται λεμφικός ιστός, έτοιμος να μας προστατεύσει από μια σειρά παθογόνων παραγόντων. Τέλος, η μικροχλωρίδα, όταν βρίσκεται στα φυσιολογικά επίπεδα, εκτός από τη ρύθμιση αρκετών λειτουργιών του πεπτικού, συνεισφέρει και στην προστασία του. Γι’ αυτό, λοιπόν, αξίζει να χαρακτηρίσουμε τη σκωληκοειδή απόφυση ως αναπόσπαστο και σημαντικό στοιχείο του ανθρώπινου οργανισμού, με ουσιαστικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας και της ευεξίας του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The immunology of the vermiform appendix: a review of the literature, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Lymphocytes, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Biofilms in the large bowel suggest an apparent function of the human vermiform appendix, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
