Της Μαίρης Μορέλλα,
Η ελληνική λογοτεχνία συχνά προσλαμβάνεται ως ένα εργαλείο κριτικής της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής πραγματικότητας της εποχής της. Ήδη από την εποχή του Εμμανουήλ Ροΐδη, μέχρι και σήμερα, οι Έλληνες συγγραφείς χρησιμοποιούν τη γραφή τους προκειμένου να σχολιάσουν, να κριτικάρουν, ακόμα και να εκφέρουν την προσωπική τους άποψη για διάφορες πτυχές της ελληνικής πραγματικότητας.
Στην εποχή του, ο Ροΐδης έγινε γνωστός για το σατιρικό μυθιστόρημά του Η Πάπισσα Ιωάννα. Πρόκειται για την ιστορία της Πάπισσας Ιωάννας, μιας γυναίκας που υποτίθεται ότι έγινε Πάπας μεταμφιεσμένη σε άνδρα. Ο Ροΐδης, με τη χρήση της ειρωνείας, ασκεί κριτική στην Εκκλησία, καθώς τονίζει εύστοχα τα θρησκευτικά προβλήματα της εποχής εκείνης. Μάλιστα, η σάτιρα στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα οδήγησε την Ιερά Σύνοδο να το απαξιώσει ως «αντιχριστιανικό και κακοήθες».
Ο Νίκος Καζαντζάκης μπορεί να θεωρηθεί και ως «διάδοχος» του Ροΐδη, αφού τα έργα του συχνά περιείχαν πολιτικά και κοινωνικά σχόλια για τα τότε γεγονότα στην ελληνική πραγματικότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το έργο Καπετάν Μιχάλης, σκιαγραφώντας γεγονότα σε μια Ελλάδα υπό κατοχή. Αιχμαλωσία, αντίσταση και κυρίως αγώνας προς την ελευθερία, είναι μερικά από τα μηνύματα που ο Καζαντζάκης, έμμεσα ή και άμεσα, προσπαθεί να μεταδώσει.
Στη νεότερη λογοτεχνία και συγκεκριμένα στην ποίηση, Ελύτης, Σεφέρης και Ρίτσος, αποτέλεσαν κυρίαρχες φιγούρες, ασκώντας κριτική στην κατάσταση της Ελλάδας μέσω της λογοτεχνίας. Η θεματολογία των έργων εναλλάσσεται ανάμεσα σε κοινωνικά και πολιτικά βιώματα, χωρίς να απουσιάζουν οι προσωπικοί προβληματισμοί. Ο Ελύτης με ένα από τα πιο γνωστά έργα του «Το Άξιον Εστί», διεισδύει βαθιά στην ταυτότητα και την ιστορία της χώρας. Συνδυάζοντας την ομορφιά του λαού με τις τραγικές στιγμές του, δημιουργείται ένας «ύμνος» αφιερωμένος στη συλλογική μνήμη της χώρας. Χαρακτηριστική είναι, επίσης, η προσπάθεια του Γιώργου Σεφέρη να αποτυπώσει την απογοήτευση και την αγωνία για την πορεία της Ελλάδας μέσα από το ποίημά του «Η Στέρνα». Ο Γιάννης Ρίτσος, με έργα πολιτικά και κοινωνικά προσανατολισμένα, κατέκρινε τις αδικίες αποτυπώνοντας παράλληλα γραπτά την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Το ποίημά του «Η Ρωμιοσύνη», περιγράφει τα δρώμενα της εποχής μέσα από γλαφυρές εικόνες γεμάτες αγωνία για την εξέλιξη της χώρας, ενώ αργότερα μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη.
Η κριτική της ελληνικής πραγματικότητας μέσω της λογοτεχνίας είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο που φανερώνει τις ανησυχίες των Ελλήνων συγγραφέων σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Μέσα από τα έργα τους, αναδεικνύονται οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που αντιμετώπισε η Ελλάδα, αλλά και η ελπίδα μαζί με τη δύναμη του ελληνικού λαού. Από τους παλαιότερους μέχρι τους σύγχρονους συγγραφείς, η λογοτεχνία παραμένει ένα ισχυρό μέσο αναστοχασμού για την ελληνική κοινωνία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πάπισσα Ιωάννα, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Ο Καπετάν Μιχάλης, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Το Άξιον Εστί, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Ανεμόσκαλα, greek-language.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γιάννης Ρίτσος – Ρωμιοσύνη, uoa.gr, διαθέσιμο εδώ
