Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Το Τουρκμενιστάν είναι μία χώρα της Κεντρικής Ασίας, που συνορεύει με το Αφγανιστάν, το Ιράν, το Ουζμπεκιστάν και βρέχεται από την Κασπία Θάλασσα. Έχει έκταση περίπου 490.000 τ. χλμ. και πληθυσμό περίπου 7.100.000 κατοίκων. Πρωτεύουσα είναι το Ashgabat (σημαίνει «πόλη της αγάπης»). Μέχρι το 1991, η χώρα αποτελούσε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης. Είναι μία χώρα με πολλές ιδιαιτερότητες, όσον αφορά τόσο τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά της ταυτότητας της, όσο και τις επιλογές της στο πολιτικό και διπλωματικό πεδίο.
Συγκεκριμένα, το Τουρκμενιστάν τηρεί στάση πολιτικής ουδετερότητας. Αυτός είναι ο κεντρικός πυλώνας της εξωτερικής του πολιτικής, που έχει αναγνωριστεί από τον Ο.Η.Ε. το 1995 αλλά και έχει κατοχυρωθεί στο Σύνταγμα της χώρας. Αποτελεί έναν τρόπο για τη χώρα να διατηρήσει την ασφάλεια και τη σταθερότητά της, αποφεύγοντας την εμπλοκή σε περιφερειακές συγκρούσεις και συμμαχίες. Λόγω αυτού, απέχει από την ένταξη σε μεγάλους περιφερειακούς οργανισμούς, όπως π.χ. στον Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας (C.S.T.O.), που αποτελείται από 6 μετασοβιετικά κράτη της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών. Προς το παρόν, είναι μέλος του Ο.Η.Ε., του Οργανισμού Ασφάλειας και Συνεργασίας στην Ευρώπη (Ο.Α.Σ.Ε.), της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών (Κ.Α.Κ.), του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας (O.I.C.) και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου (B.S.E.C.).
Το πολίτευμα της χώρας είναι Προεδρική Δημοκρατία. Μετά από 15 χρόνια στην εξουσία και ως το 2022 οπότε και παραιτήθηκε, Πρόεδρος ήταν ο Gurbanguly Berdimuhamedow. Παρά την παραίτηση του, από το 2023 και μετά συνέχισε να εμπλέκεται στην πολιτική ζωή της χώρας εντονότατα. Στις 19 Μαρτίου του 2022 την εξουσία ανέλαβε ο γιος του, ο Serdar Berdimuhamedow, ο οποίος κέρδισε τις εκλογές που θεωρήθηκαν διαβλητές, με ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 73%. Με το που ανέλαβε τα καθήκοντα του, άνοιξε τον δρόμο των διπλωματικών σχέσεων με την κυβέρνηση των Ταλιμπάν του Αφγανιστάν, ενώ λίγο αργότερα, δέχθηκε στην χώρα τον πρώην Πρόεδρο της Ινδίας Ram Nath Kovind, για την συζήτηση θεμάτων εμπορίου και ενέργειας.
Αξιοσημείωτη ήταν η επίσκεψη του Τουρκμένου Προέδρου στην Τουρκία στις 27 Οκτωβρίου του 2023. Σε κατ’ ιδίαν συνάντηση του Ερντογάν και του Berdimuhamedow στο Προεδρικό Συγκρότημα, συζητήθηκαν διάφορα θέματα που αφορούσαν την ενίσχυση της συνεργασίας και των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών καθώς και άλλα περιφερειακά ζητήματα, ενώ ακόμη υπογράφτηκαν συμφωνίες. Συζήτησαν επίσης για τις εξελίξεις στην περιοχή της Γάζας, ζήτημα όμως για το οποίο το Τουρκμενιστάν παραμένει ουδέτερο. Αυτό, όμως, που δεν κατάφερε να επιτύχει ο Πρόεδρος της Τουρκίας ήταν η είσοδος του Τουρκμενιστάν στον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών, ένας οργανισμός με στόχο την προώθηση της συνεργασίας των τουρκόφωνων κρατών. Το Τουρκμενιστάν, εμμένοντας στην πολιτική ουδετερότητάς του, αρνείται να ενταχθεί παρά τις προσπάθειες όλων των μελών του.
Όλη αυτή η στάση ουδετερότητας έχει επηρεάσει και την εσωτερική διακυβέρνηση της χώρας. Ο απομονωτισμός της μπορεί να συναγωνιστεί αυτόν της Βόρειας Κορέας. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Δείκτη Διαφθοράς σε σύνολο 180 χωρών κατατάσσεται ανάμεσα στις 10 πιο διεφθαρμένες χώρες. Έχει κατηγορηθεί από πολλούς για την πλήρη έλλειψη διαφάνειας στην δικαιοσύνη, με την Κυβέρνηση να αποκρύπτει πληροφορίες από τους πολίτες και να διεξάγει κλειστές δίκες. Επίσης, δε συμμετέχει στην Πρωτοβουλία Διαφάνειας Εξορυκτικών Βιομηχανιών (E.I.T.I.), η οποία θεωρείται από τις κορυφαίες πρωτοβουλίας διαφάνειας και μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση της διαφθοράς σε αυταρχικές χώρες.
Την αυταρχική φύση της Κυβέρνησης αντανακλούν ασυνήθιστοι κανόνες που έχουν επιβληθεί στους πολίτες. Για παράδειγμα, ο πρώην Πρόεδρος Saparmurat Niyazov είχε απαγορεύσει τα μαύρα αυτοκίνητα στην πρωτεύουσα Ashgabat, καθώς πίστευε ότι τα λευκά αυτοκίνητα φέρνουν καλή τύχη. Ακόμη, η πρόσβαση στο Διαδίκτυο είναι περιορισμένη έως και εντελώς αδύνατη, με τους κατοίκους να είναι στην ουσία αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο. Σοβαροί περιορισμοί και εμπόδια υπάρχουν και στην περίπτωση που κάποιος Τουρκμένος θελήσει να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Έχει τυπικά την δυνατότητα να ταξιδέψει, όμως απαιτούνται πολλές και σύνθετες γραφειοκρατικές διαδικασίες για την έκδοση ειδικών αδειών, την αναφορά του σκοπού και της διάρκειας του ταξιδιού κ.ά.. Πάντως, η ουδετερότητα που χαρακτηρίζει την χώρα και η μη ανάμιξη στις ξένες υποθέσεις φαίνεται να έχει εξασφαλίσει την ειρήνη στη χώρα και τις καλές σχέσεις γειτονίας, οπότε, ο νυν Πρόεδρος της λογικά θα εξακολουθήσει να κινείται στην ίδια γραμμή, δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη εμπορικών και οικονομικών σχέσεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Επαφές Ερντογάν στο Τουρκμενιστάν, TRT, διαθέσιμο εδώ
- Turkmenistan: When good neighbors become good friends, Eurasianet, διαθέσιμο εδώ
- Revenue Transparency in Turkmenistan and Azerbaijan, Progress, διαθέσιμο εδώ
