Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Μισός αιώνας έχει περάσει από την πτώση της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών που επιβλήθηκε την 21η Απριλίου 1967 —57 χρόνια πριν— καταλύοντας το δημοκρατικό πολίτευμα στην Ελλάδα. Μπορεί εν μια νυκτί τα τανκ να επέβαλαν μια νέα εξουσία, ωστόσο υπήρχαν χρόνια προβλήματα από πίσω που επωάζονταν επί μήνες. Το γεγονός αυτό δεν επηρέασε μόνο την εποχή αυτή, αλλά άφησε τα κατάλοιπά του και στα επόμενα χρόνια από την κατάρρευση του ανελεύθερου καθεστώτος.
Με την εν λόγω περίοδο καταπιάνεται και το νέο πόνημα των Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλου και Ευάνθη Χατζηβασιλείου, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο και φέρει τον τίτλο Στρεβλή πορεία 1960-1974: Πολιτική και κουλτούρα από τη δεκαετία του ΄60 στη δικτατορία. Ο γεννημένος στη Δράμα το 1966 Χατζηβασιλείου είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με διδακτορικό στο London School of Economics πάνω στην Ιστορία των Διεθνών Σχέσεων. Επιπλέον, είναι καθηγητής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και παράλληλα Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία. Τέλος, μετράει στο ενεργητικό μια πλειάδα δημοσιεύσεων άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά και δεκάδες βιβλία. Με τη σειρά του, ο γεννημένος στην Αθήνα το 1972 Σωτηρόπουλος είναι καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, ενώ διδάσκει και στο ΠΜΣ Δημόσια Διοίκηση και Τ.Α. Παράλληλα, είναι Πρόεδρος της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους και Γραμματέας Σύνταξης της ΝΕΑΣ ΕΣΤΙΑΣ. Άρθρα του έχουν φιλοξενηθεί σε μεγάλα έντυπα (Η Καθημερινή, Πρώτο Θέμα κ.α.), ενώ αριθμεί και πάνω από 80 επιστημονικές δημοσιεύσεις.
Το βιβλίο, λοιπόν, που επιμελήθηκαν από κοινού, καταπιάνεται με δύο κύριες θεματικές, στις πολιτικές εξελίξεις της περιόδου, καθώς και στα κοινωνικά και πολιτισμικά γεγονότα το διάστημα αυτό. Ωστόσο, η συμβολή τους αυτή δεν έρχεται να αναμοχλεύσει κοινότυπες αναλύσεις, αλλά έρχεται να προσφέρει νέες οπτικές, υποθέσεις και ερμηνείες σε ζητήματα που διαδραματίστηκαν τόσο πριν τη Δικτατορία όσο και κατά τη διάρκειά της. Η «στρεβλή πορεία» που ακολούθησε η χώρα δεν εμφανίστηκε ξαφνικά και για αυτό ερευνώνται οι ρίζες των προβλημάτων που εντοπίζονται μέσα στη δεκαετία του ΄60 αλλά και οι απολήξεις τους, που δεν σταματούν μονομιάς τον Ιούλιο του ΄74, καθώς επεκτείνονται και πέραν από αυτή τη χρονική στιγμή.
Ενδεικτικά, ως προς το πολιτικό σκέλος παρουσιάζονται τρεις παλαιότερες σχολές σκέψης για την επιβολή του απριλιανού καθεστώτος και μια νεότερη προσέγγιση. Η πρώτη, που αποκαλείται αναθεωρητική, αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας και υποστήριζε πως η χώρα οδηγήθηκε σε αυτήν ως φυσική εξέλιξη των γεγονότων που είχαν προηγηθεί μέσα στο μετεμφυλιακό διάστημα της πορείας της χώρας. Έπειτα, ακολουθεί η λεγόμενη μεταδικτατορική σχολή σκέψης βάσει της οποίας ο στρατός είχε αρχίσει να αποκόπτεται σταδιακά από την πολιτική εξουσία δημιουργώντας εσωτερικές τάσεις που επεδίωκαν την ανάμειξη στην πολιτική. Η τρίτη ερμηνεία που δίνεται —και ονομάζεται συμβατικά ως αντιφιλελεύθερη— έπεται χρονικά των δύο πρώτων και βασίζεται στην πεποίθηση πως οι δικτάτορες χρησιμοποίησαν τα αντικομμουνιστικά αισθήματα που επικρατούσαν στις αστικές πολιτικές δυνάμεις, ώστε να επιβάλλουν το καθεστώς τους και να αποκτήσουν ερείσματα στην κοινωνία. Τέλος, μέσα από τη σύγχρονη έρευνα προέκυψε και μια ακόμα προσέγγιση επί του θέματος —μια μεταναθεωρητική σχολή σκέψης όπως την αποκαλούν— η οποία επικεντρώνεται στις αρχειακές πηγές της εποχής και υποστηρίζει πως η πτώση του δημοκρατικού πολιτεύματος ήταν αποτέλεσμα της αποτυχίας της κεντρικής πολιτικής σκηνής της περιόδου του ΄60 να διαχειριστεί τις εξελίξεις της εποχής.
Ασφαλώς, από το βιβλίο δε λείπουν και οι πολιτισμικές και κοινωνικές εξελίξεις που γνώρισε η Ελλάδα, καθώς είχε βγει από έναν σκληρό και δύσκολο εμφύλιο πόλεμο. Με αυτόν τον τρόπο ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με το κλίμα που επικρατούσε τα χρόνια εκείνα, ερχόμενος σε επαφή με το όχι και τόσο μακρινό παρελθόν —εάν δεν τα έχει ζήσει ήδη βέβαια— και έτσι απλά να ανακαλεί στη μνήμη του.
Μέσα, λοιπόν, από αυτές κι άλλες πολλές θεματικές που αναπτύσσονται δίνεται μια νέα προσέγγιση και ερμηνεία για τη «στρεβλή πορεία» στην οποία οδηγήθηκε η Ελλάδα, φωτίζοντας καινούργιες πτυχές. Αξίζει να σημειωθεί πως μπορείτε να βρείτε το βιβλίο και σε ψηφιακή μορφή (e-book) μέσα από την ιστοσελίδα των Εκδόσεων Μεταίχμιο.
