Της Ειρήνης Νικηφορίδου,
Η Σάλι Ρούνεϊ, Ιρλανδή συγγραφέας, ασκεί μεγάλη επιρροή στον κόσμο της λογοτεχνίας με τις ευφυείς αναλύσεις της για τη ζωή νέων ενηλίκων και τις σύγχρονες σχέσεις. Δύο από τα πιο διάσημα έργα της, Συζητήσεις με Φίλους και Κανονικοί Άνθρωποι, έχουν αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές, ενώ έχουν μεταφερθεί επιτυχώς στην τηλεόραση. Τα έργα της διακρίνονται για την διορατικότητα, τη νεανικότητα και την ελαφριά ιδιορρυθμία τους, θέτοντας στο επίκεντρο απλούς, καθημερινούς ανθρώπους με αδυναμίες και ατέλειες.
Στο βιβλίο Συζητήσεις με Φίλους, πρωταγωνίστρια είναι η Φράνσις, μια 21χρονη φοιτήτρια στο Δουβλίνο με σοβαρή και μελαγχολική διάθεση. Όνειρό της είναι να γίνει συγγραφέας, αλλά είναι περισσότερο παρατηρήτρια του κόσμου γύρω της παρά ενεργή και δράστρια. Η φίλη της, Μπόμπι, είναι το ακριβώς αντίθετο, απολαμβάνει τη ζωή με πλήρη ενθουσιασμό. Μια νύχτα, γνωρίζουν τη δημοσιογράφο Μελίσσα και τον σύζυγό της, Νικ, μπλέκοντας στον πλούσιο κόσμο τους με πολυτελή σπίτια και ξέφρενα πάρτι. Το φλερτ της Φράνσις με τον Νικ αποδεικνύεται πιο περίπλοκο από ό,τι φαινόταν αρχικά, καταλήγοντας σε μια παράξενη —κι έπειτα οδυνηρή— οικειότητα.
Πάντα αυτό που με εντυπωσίαζε στον τρόπο γραφής της Ρούνεϊ είναι η ρεαλιστική προσέγγιση και η ευκολία με την οποία δημιουργεί διαλόγους και περιγραφές. Τα βιβλία της επικεντρώνονται κυρίως στην ανάπτυξη των χαρακτήρων και όχι τόσο στην πλοκή, κάτι που αποτελεί μεγάλη πρόκληση για να διατηρήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αλλά, παράλληλα, αναδεικνύει το ταλέντο της σε αυτό το κομμάτι. Κάθε φορά, διαβάζοντας τα βιβλία της, νιώθεις σαν να παρατηρείς πολύ στενά την καθημερινότητα κάποιου άλλου. Είναι εντυπωσιακό να βλέπεις τη ζωή ενός ατόμου να περιγράφεται με τόσο βάθος που να αισθάνεσαι ότι σχεδόν τη ζεις εσύ ο ίδιος. Παρόλα αυτά, στο συγκεκριμένο βιβλίο, δεν πιστεύω ότι συνδέθηκα με τους χαρακτήρες σε τέτοιο βαθμό, επειδή θεώρησα τους πρωταγωνιστές εντελώς εγωκεντρικούς και αλαζόνες. Δεν χρειάζεται να είναι όλοι οι χαρακτήρες συμπαθητικοί, για να ευχαριστηθεί κάποιος ένα βιβλίο —μπορώ να σκεφτώ πολλούς αντιήρωες που διαβάζονται ευχάριστα— αλλά δυσκολεύτηκα πολύ προσπαθώντας να ταυτιστώ με τους συγκεκριμένους, βρίσκοντας ανέμπνευστες τις προσωπικότητες και τις αποφάσεις τους σε αρκετά σημεία.
Η συμπεριφορά της Φράνσις είναι εγωιστική και φαίνεται να αδιαφορεί για την αυτοεξέλιξή της κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Παρόλο που περιγράφεται ως έξυπνη και επιδέξια, δεν επιδεικνύει κάποια πρωτοτυπία ή ιδιαιτερότητα. Αντ’ αυτού, φαίνεται να δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τις συναισθηματικές της ανάγκες, εκφράζει σκληρότητα, ενώ προβαίνει σε αυτοκαταστροφικές ενέργειες όταν δεν μπορεί να εκφράσει τα αληθινά της συναισθήματα. Συνήθως, οι κεντρικοί χαρακτήρες στα βιβλία της Σάλι Ρούνεϊ είναι νεαρές γυναίκες με ιδιαίτερη προσωπικότητα και δύναμη, που δεν χρειάζεται να το αναδείξουν έντονα. Ωστόσο, η Φράνσις προσπαθεί να προβληθεί με αυτόν τον τρόπο, αλλά η προσπάθειά της φαίνεται αδέξια και άκαμπτη, δίνοντας μια εντύπωση ξύλινης προσωπικότητας. Αν και η έννοια της εξυπνάδας είναι πολύπλοκη και υποκειμενική, μέσα από την προσωπική εξέλιξη, τις αντιδράσεις και τις σχέσεις της ηρωίδας, ο αναγνώστης μπορεί να σχηματίσει τις δικές του απόψεις.
Μια ακόμα παρατήρηση είναι η ενοχλητική αδυναμία της Φράνσις να εκφράσει ανοιχτά τα συναισθήματά της. Ποτέ δεν παρέχει μια σαφή εικόνα αυτών που νιώθει, κάτι που δυσκολεύει ακόμη πιο πολύ τη σύνδεση του αναγνώστη με την προσωπικότητά της. Η εσωτερική σύγκρουση που αντιμετωπίζει ένας χαρακτήρας και ο τρόπος με τον οποίο οι σκέψεις, τα συναισθήματα και τα προσωπικά του διλήμματα επηρεάζουν την ανάπτυξή του είναι μια σημαντική ένδειξη της ευφυΐας του. Μια ήσυχη προσωπικότητα μπορεί να αντιμετωπίσει συναισθηματικούς ή ηθικούς συλλογισμούς που, σταδιακά, αλλάζουν την οπτική ή τη συμπεριφορά της. Ωστόσο, στην περίπτωση της Φράνσις, δεν παρατηρείται καμία τέτοια αλλαγή.
Παρόλο που οι υπόλοιποι χαρακτήρες είναι εξίσου αντιπαθητικοί, η Μπόμπι τουλάχιστον φαίνεται πιο αυθεντική, με αυτοπεποίθηση και πνευματώδης προσωπικότητα, εκφράζοντας ελεύθερα τις απόψεις της και προκαλώντας συχνά το ενδιαφέρον με τις πράξεις της. Αντίθετα, ο Νικ δίνει την εντύπωση ενός βαρετού και συντετριμμένου ενήλικα, που δείχνει μια ελαφριά απογοήτευση απέναντι στη ζωή του, αλλά δεν φαίνεται να έχει πραγματική θέληση να αλλάξει την κατάστασή του. Ο χαρακτήρας του Νικ δίνει την εντύπωση ενός αρκετά μονοδιάστατου και παθητικού άνδρα, κάτι που αντιτίθεται με το επάγγελμά του ως ηθοποιός. Όσο για τη Μελίσσα, εμφανίζεται ως μια χειριστική και απελπισμένη γυναίκα, πιθανόν επειδή η ιστορία προβάλλεται από την οπτική της Φράνσις.
Στο βιβλίο, η συγγραφέας εξετάζει πολλά πολιτικά και κοινωνικά θέματα, με κύριο αντικείμενο την κοινωνική θεωρία του Μαρξισμού. Ο Μαρξισμός αποτελεί σημαντική πηγή έμπνευσης για τη Σάλι Ρούνεϊ, καθώς εστιάζει στην κοινωνική τάξη, τη δικαιοσύνη και την ανισότητα. Σε μία συζήτηση μεταξύ των δύο κοριτσιών, αναλύεται ότι η αγάπη δεν είναι απλά μια προσωπική εμπειρία, αλλά ένα κοινωνικό σύστημα αξιών που επηρεάζει τις σχέσεις και την κοινωνική δομή. Πιο συγκεκριμένα, η ανάλυση δείχνει πώς η αγάπη μπορεί να αντιτίθεται στις αρχές του καπιταλισμού, όπως ο εγωισμός και η ατομική ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα χρησιμοποιείται από το σύστημα για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του. Συνεπώς, αποτελεί έναν τρόπο μέσω του οποίου οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο και δρουν σ’ αυτόν. Μπορεί, επίσης, να εκμεταλλεύεται το σύστημα για την εξυπηρέτηση συμφερόντων⋅ μια ιδέα που δικαιολογεί τη στάση της Φράνσις, η οποία αναπτύσσει κρυφό δεσμό με έναν παντρεμένο άνδρα.
Είναι ειρωνικό το γεγονός ότι η Φράνσις και η Μπόμπι υιοθετούν συγκεκριμένες αρχές και πεποιθήσεις που αφορούν τη συλλογικότητα, αλλά ταυτόχρονα ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους. Η στάση τους είναι αντίθετη με αυτό που προσδοκούν να προβάλλουν, καθιστώντας τους χαρακτήρες τους αρκετά προσποιητούς. Ο Μαρξισμός προσεγγίζει την κοινωνική εξέλιξη μέσω της ταξικής πάλης, με στόχο τη δημιουργία μιας κοινωνίας που τα συμφέροντα της συλλογικότητας θα έχουν προτεραιότητα έναντι εκείνων των λίγων προνομιούχων. Πώς είναι δυνατόν, λοιπόν, να υποστηρίζει κανείς τη συλλογικότητα χωρίς να νοιάζεται για τα συναισθήματα των άλλων; Στην περίπτωση της Φράνσις, πώς μπορεί να εξηγηθεί η επιλογή της να εμπλακεί με τον σύζυγο μιας άλλης γυναίκας;
Αυτό φέρνει στο προσκήνιο ένα ακόμα καίριο ζήτημα που αφορά άμεσα τις σύγχρονες σχέσεις, το θέμα της μονογαμίας. Υπάρχει, τελικά, το σωστό άτομο; Πολλοί αμφισβητούν τον θεσμό του «για πάντα» και αναζητούν μοντέρνες εναλλακτικές, όπως είναι οι ανοιχτές σχέσεις. Η ανάλυση που παρουσιάζεται στο βιβλίο μέσα από τις συζητήσεις των δύο κοριτσιών υποστηρίζει ότι η μονογαμία βασίζεται σε ένα μοντέλο δέσμευσης που εξυπηρετεί τις ανάγκες των ανδρών στις πατρογονικές κοινωνίες, παραβλέποντας την πολυπλοκότητα των σύγχρονων κοινωνικών συστημάτων. Στην πραγματικότητα, η μονογαμία αντιπροσωπεύει ένα ευρύ φάσμα αξιών, συμπεριλαμβανομένης της πίστης και της αφοσίωσης, της εμπιστοσύνης και της σταθερότητας ενώ, παράλληλα, αντικατοπτρίζει την ανθρώπινη ανάγκη για συναισθηματική επικοινωνία και ασφάλεια. Συνεπώς, η ιδέα ότι η μονογαμία απορρέει αποκλειστικά από τις ανάγκες των ανδρών να μεταβιβάσουν την ιδιοκτησία στους απογόνους τους αγνοεί την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων και των κοινωνικών δομών.
