Του Θανάση Μάριζα,
Η ώρα έφτασε. Έως και 450 εκατομμύρια πολίτες, από 27 κράτη-μέλη, θα προσέλθουν στις κάλπες, στο διάστημα 6-9 Ιουνίου, με σκοπό την εκλογή των 720 μελών (21 εκ των οποίων θα εκπροσωπούν την Ελλάδα) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της μοναδικής απευθείας εκλεγμένης διακρατικής συνέλευσης παγκοσμίως.
Οι γνωστές σε όλους Ευρωεκλογές διεξάγονται κάθε πέντε έτη. Δεδομένου του καθοριστικού ρόλου που το Κοινοβούλιο διαδραματίζει στη διαμόρφωση της πολιτικής κατεύθυνσης του ενωσιακού συνονθυλεύματος, η σημασία τους είναι ευκόλως διακριτή. Τίποτα δε φαντάζει, πλέον, απίθανο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πολυσυζητημένη «επέλαση» των ακροδεξιών κι ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων. Μήπως, παρά τις όποιες αλλαγές στο «μωσαϊκό» του Κοινοβουλίου, όλα θα παραμείνουν “business as usual” ή θα παρατηρηθούν δραστικές αλλαγές στον ενωσιακό τρόπο λειτουργίας; Προτού, πάντως, επιδοθούμε σε εικασίες για τα πιθανά αποτελέσματα, κρίνεται σημαντικό να εξηγηθεί το πώς λειτουργούν και γιατί έχουν σημασία οι περιβόητες αυτές Ευρωεκλογές. Σε τι είναι πια τόσο χρήσιμο, λοιπόν, το Κοινοβούλιο;
Μαζί με το Συμβούλιο και την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελεί έναν από τους τρεις βασικούς «πυλώνες» του μνημειώδους «κτίσματος» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μοιράζεται τη νομοθετική εξουσία με το Συμβούλιο, διαμορφώνοντας και εγκρίνοντας τους νέους κανονισμούς και οδηγίες που προτείνονται από την Επιτροπή, σε αυτήν τη νομοθετική «γραμμή παραγωγής». Το Κοινοβούλιο, ως εκ τούτου, εκπροσωπεί τα συμφέροντα των πολιτών της Ε.Ε., υιοθετώντας νόμους που επηρεάζουν τις εκάστοτε χώρες, σε πολύπλευρους και διφορούμενους τομείς, όπως η μετανάστευση, το κράτος δικαίου, η κοινωνική πολιτική, το περιβάλλον, η ασφάλεια, τα δικαιώματα των πολιτών και η ευρύτερη οικονομία. Όσον αφορά την τελευταία, βοηθά, επίσης, στον καθορισμό των οικονομικών προτεραιοτήτων της Ε..Ε, την έγκριση του πολυετούς προϋπολογισμού και τον έλεγχο του τρόπου δαπάνης των διαθέσιμων χρημάτων. Τέλος, διαμορφώνει και την εκτελεστική εξουσία, εκλέγοντας την προεδρία της Επιτροπής και εγκρίνοντας το Σώμα των Επιτρόπων.
Οι Ευρωβουλευτές εκλέγονται μεν ως μέλη των εκάστοτε εθνικών κομμάτων, εντάσσονται δε σε διεθνικές πολιτικές ομάδες ομοϊδεατών, όταν βρίσκονται πια στο Κοινοβούλιο. Επί του παρόντος, συναντώνται επτά τέτοιες ομάδες, με την πλειοψηφία των εθνικών κομμάτων να συνδέονται με μία από αυτές. Οι δύο μεγαλύτερες ομάδες είναι παραδοσιακά «προπύργια»: το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (Ε.Λ.Κ.) και οι κεντροαριστεροί Σοσιαλιστές και Δημοκράτες (S&D). Στην περίπτωση της Ελλάδας, παραδείγματος χάριν, στο πρώτο ανήκει η Νέα Δημοκρατία, ενώ στους δεύτερους το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Οι ομάδες αυτές πραγματοποιούν εργασίες σε 20 εξειδικευμένες επιτροπές, αποτελούμενες από 25 έως 80 (και πλέον) Ευρωβουλευτές, οι οποίες ασχολούνται με τομείς όπως η άμυνα και η ασφάλεια.
Αναφορικά με τις επικείμενες εκλογές, τα κράτη-μέλη είναι ελεύθερα στο να τις οργανώσουν όπως επιθυμούν, αρκεί όλες να πραγματοποιηθούν κατά την ίδια τετραήμερη περίοδο και ο αριθμός των βουλευτών του Κοινοβουλίου, που εκλέγονται από κάθε εθνικό κόμμα, να είναι, φυσικά, ανάλογος με τον αριθμό των ψήφων που εκείνο λαμβάνει. Οι πολίτες της Ε.Ε., που διαμένουν σε άλλη χώρα-μέλος, μπορούν να ψηφίσουν και να εκλεγούν εκεί, εφόσον είναι εγγεγραμμένοι. Ταυτόχρονα, πολλοί ενωσιακοί πολίτες που ζουν σε τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένου και του πρόσφατα αποχωρούντος Ηνωμένου Βασιλείου, διατηρούν κανονικά το δικαίωμα του «εκλέγειν».
Το επικείμενο Κοινοβούλιο θα διαθέτει 15 περισσότερους Ευρωβουλευτές από ό,τι το αντίστοιχο του 2019. Ο αριθμός από κάθε κράτος-μέλος έχει συμφωνηθεί εκ των προτέρων, μέσω μιας απλής αριθμητικής αρχής: οι Ευρωβουλευτές από πολυπληθέστερες χώρες αντιπροσωπεύουν περισσότερο κόσμο από εκείνους των πληθυσμιακά μικρότερων χωρών. Ως εκ τούτου, οι τρεις μεγαλύτερες ομάδες θα είναι η Γερμανία (96 Ευρωβουλευτές), η Γαλλία (81) και η Ιταλία (76). Οι μικρότερες θα είναι η Κύπρος, το Λουξεμβούργο και η Μάλτα (από 6 η κάθε μία).
Πηγαίνοντας πίσω στις προαναφερθείσες εκτιμήσεις, οι περισσότερες δημοσκοπήσεις προβλέπουν τα μεγαλύτερα κέρδη για την ακροδεξιά ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας (ID), η οποία περιλαμβάνει το National Rally της Γαλλίας (RN), το FPÖ της Αυστρίας και την ιταλική Lega. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κατά πόσο θα στοιχίσει στην εν λόγω ομάδα η πρόσφατη «ρήξη» με το γερμανικό ακροδεξιό κόμμα AfD. Προσοχή αξίζει να δοθεί και στους «παρόμοιους» Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές (ECR). Το κεντροδεξιό Ε.Λ.Κ., ωστόσο, προβλέπεται να παραμείνει η μεγαλύτερη ομάδα, με λίγο-πολύ αμετάβλητα τα συνηθισμένα του ποσοστά. Το κεντροαριστερό S&D πιθανώς να τερματίσει και πάλι δεύτερο, ίσως χάνοντας και λίγους Ευρωβουλευτές. Οι μεγαλύτερες απώλειες αναμένονται για τον κεντρώο όμιλο Renew, ο οποίος περιλαμβάνει την παράταξη του Γάλλου Προέδρου, Emmanuel Macron. Ταυτόχρονα, και οι Πράσινοι προβλέπεται να χάσουν έως και το ένα τρίτο των εδρών τους.
Είναι πολύ δύσκολο να πούμε το τι το ανωτέρω αποτέλεσμα θα σήμαινε στην πράξη. Πολλά θα εξαρτηθούν, παραδείγματος χάριν, και από ασταθή στοιχεία, όπως τη στάση των Ευρωβουλευτών που, επί του παρόντος, παραμένουν μη «δεσμευμένοι» σε κάποια διεθνική κοινοβουλευτική ομάδα. Θεωρητικά, πάντως, οι ομάδες Ε.Λ.Κ., S&D και Renew θα πρέπει να διατηρήσουν την παρούσα πλειοψηφία τους στο Κοινοβούλιο.
Ανησυχητικό, ωστόσο, είναι το ενδεχόμενο του συνδυασμού δυνάμεων των ακροδεξιών ECR και ID, με στόχο την επιβράδυνση και διατάραξη των βασικότερων σχεδίων της Επιτροπής, όπως η στήριξη προς την Ουκρανία και οι εργασίες προς την «πράσινη» μετάβαση. Αξίζει να σημειωθεί πως το ECR και το ID έχουν αποτύχει να συνεργαστούν στο παρελθόν, καθώς συμφωνούν μεν σε ορισμένα ζητήματα (μετανάστευση και περιβαλλοντική νομοθεσία), είναι δε βαθιά διχασμένα σε άλλα, συμπεριλαμβανομένης της στάσης τους προς τη Ρωσία και, κατ’ επέκταση, της υποστήριξής τους προς το Κίεβο. Τα μέλη του ID, όπως η «πασίγνωστη» Marine Le Pen, θεωρούνται συγκριτικά πιο υπέρ του Κρεμλίνου, με την επικρατούσα άποψη στο ECR να τάσσεται προς την ανάγκη μιας ουκρανικής νίκης, αναφορικά με τη διασφάλιση ενός ειρηνικού μέλλοντος για την Ευρώπη. Τέλος, μέσω μιας κίνησης που έσπειρε ακόμα περαιτέρω αβεβαιότητα, η απερχόμενη Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, δήλωσε ότι «ανάλογα με τη σύνθεση του κοινοβουλίου», το Ε.Λ.Κ. θα μπορούσε να είναι ανοικτό ακόμα και σε κάποια μορφή συμφωνίας με το ECR (αν και σαφώς όχι με το ID).
Όπως και να έχει, το αποτέλεσμα δε δύναται να γίνει ξεκάθαρο, προτού επέλθει το κρίσιμο τριήμερο του Ιουνίου. Εξάλλου, όπως σε κάθε αμιγώς δημοκρατική διαδικασία, η παρούσα θέληση (ή μη) του κόσμου θα διαμορφώσει και το μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What are the EU elections and why do they matter?, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Le Pen invites Meloni to form ‘super-group’ in European parliament, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- 2024 European election results, European Elections 2024, διαθέσιμο εδώ
- What is the EU election? A beginner’s guide, Politico, διαθέσιμο εδώ
