Της Μαρίας Αλευρομαγείρου,
1922: Έρχεται στη ζωή ένας από τους σημαντικότερους μουσικοσυνθέτες του περασμένου αιώνα, ο Ιάννης (Ιωάννης) Ξενάκης, που μέσα από το έργο του άφησε το στίγμα του στην ελληνική και όχι μόνο πολιτισμική ζωή.
Γεννημένος στη Βράιλα της Ρουμανίας από Έλληνες γονείς, έμεινε στον τόπο αυτόν για μια δεκαετία, όποτε και επέστρεψε στην πατρίδα του, το 1932, ώστε να φοιτήσει στο Γυμνάσιο της Κοργιαλενείου Σχολής Σπετσών. Τα χρόνια αυτά θα επιδράσουν σημαντικά στην ψυχοσύνθεση και την πορεία του, καθώς θα λάβει τα πρώτα του μαθήματα στην αρμονία και στο πιάνο, θέτοντας τις βάσεις για τη μετέπειτα εξέλιξή του. Αργότερα, το 1938, μεταβαίνει στην πρωτεύουσα, με σκοπό την προετοιμασία του για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, κατορθώνοντας, τελικά, να εισαχθεί στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και να σπουδάσει πολιτικός μηχανικός, λαμβάνοντας το πτυχίο του το 1946. Παράλληλα, συνέχισε και τις σπουδές του στη μουσική που ήταν η μεγάλη του αγάπη, παρακολουθώντας μαθήματα ανώτερων θεωρητικών στη μουσική.
Τα δύσκολα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής ο Ιάννης Ξενάκης δεν έμεινε άπραγος, αφού συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση, εντασσόμενος στους κόλπους του Ε.Α.Μ., ενώ την περίοδο 1943-44 πήρε τη θέση του γραμματέα της Ε.Π.Ο.Ν. Πολυτεχνείου. Μάλιστα, για τη δράση του δεν ήταν λίγες οι φορές που συνελήφθει από τις κατοχικές δυνάμεις.
Το τέλος της Κατοχής δεν έφερε την ομόνοια και την ηρεμία στην Ελλάδα, με τον Εμφύλιο να μαστίζει τον τόπο. Αποκορύφωμα της σύγκρουσης ήταν τα λεγόμενα Δεκεμβριανά του ΄44, στα οποία συμμετείχε και τραυματίστηκε σοβαρά στο πρόσωπο από θραύσματα οβίδας βρετανικού όλμου, με αποτέλεσμα τη μερική παραμόρφωσή του. Το επόμενο διάστημα βρέθηκε αντιμέτωπος με τη σύλληψη και αποφάσισε, το 1947, να καταφύγει στο Παρίσι, από όπου θα κάνει αρκετές δεκαετίες για να γυρίσει, καθώς εκκρεμούσε ερήμην καταδίκη του σε θάνατο για λιποταξία.
Κατά την παραμονή του εκεί θα ασκήσει το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, έχοντας συνεργασία με τον διάσημο Γάλλο αρχιτέκτονα Le Corbusier, που αποτέλεσε κορυφαία στιγμή. Το 1953 θα ενώσει τη ζωή του με τη Γαλλίδα δημοσιογράφο και συγγραφέα μυθιστορημάτων Francoise Gargouil (αργότερα θα υιοθετήσει το επώνυμο του συζύγου της Francoise Xenakis) και οι δύο τους θα αποκτήσουν μια κόρη. Η μουσική, όμως, ποτέ δεν έπαψε να υπάρχει για τον Ξενάκη, ακόμα και στη Γαλλία. Έτσι, ήδη από νωρίς θα συνεργαστεί και με τον ξακουστό Γάλλο συνθέτη Olivier Messiaen, ανοίγοντας έναν νέο κύκλο στην καριέρα του.
Το πρώτο μεγάλο του έργο για ορχήστρα ήταν οι Μεταστάσεις το 1954, φέρνοντας έναν νέο αέρα στη μουσική, αφού χρησιμοποίησε μαθηματικές και αρχιτεκτονικές έννοιες στη δομή της. Γενικότερα, μέσα στο έργο του αξιοποίησε 15 μαθηματικές θεωρίες, συνδυάζοντας δύο κόσμους. Η μουσική του παραγωγή ξεπερνάει τα 130 έργα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι κατηγορίες για έργα μπαλέτου, φωνητικά – χορωδιακά, ορχηστρικά, μουσική δωματίου, ηλεκτρονική μουσική κ.ά. Το 1997, όμως, τα προβλήματα υγείας του τον ανάγκασαν να αποχωρήσει σταδιακά από τη μουσική σκηνή, με το τελευταίο μεγάλο του έργο να φέρει τον τίτλο Ωμέγα, με το οποίο έκλεισε ένας μεγάλος και σημαντικός κύκλος.
Είχε τη χαρά να διδάξει σύνθεση στη Σορβόνη και σε άλλα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο, ενώ έλαβε και πληθώρα διακρίσεων και τιμών από διάφορους φορείς και κράτη. Υπήρξε Διευθυντής του Κέντρου Έρευνας για την Πρωτοποριακή Μουσική στο Παρίσι και παράλληλα, μετά από καιρό, ίδρυσε στην Ελλάδα το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας.
Άφησε την τελευταία του πνοή στις 4 Φεβρουαρίου του 2001 στο Παρίσι, με σύσσωμο τον χώρο της μουσικής να θρηνεί για αυτήν την απώλεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ιάννης Ξενάκης, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ιάννης Ξενάκης: 22 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου συνθέτη και διανοητή, lifo.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Γιάννης Ξενάκης – 29 Μαΐου 1922, ert.gr, Διαθέσιμο εδώ
