Του Κωνσταντίνου Κατσούλα,
Είναι δεδομένο πως οι αρχαίες ελληνικές πόλεις παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς κάθε μια από αυτές κρύβει την δική της, ιδιαίτερη ιστορία. Μια από τις πόλεις με την πλέον συναρπαστική ιστορική διαδρομή είναι η Ελίκη, μια πόλη την οποία πολλοί παρομοιάζουν με την Ατλαντίδα, δίνοντάς της το προσωνύμιο «Ατλαντίδα της Αιγιαλείας». Η Ελίκη βρισκόταν περίπου 7 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Αιγίου, πολύ κοντά στην ακτογραμμή του Κορινθιακού Κόλπου.
Οι ιδρυτές της Ελίκης ήταν Ίωνες, μάλιστα η πόλη οφείλει το όνομά της στην σύζυγο του γενάρχη της φυλής Ίωνα, η οποία ονομάζονταν Ελίκη. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Ίωνας κληρονόμησε τμήμα της Αιγιαλείας από τον πατέρα της Ελίκης, Σελινούντα, και έδωσε στην πόλη το όνομα της γυναίκας του. Η λατρεία του θεού Ποσειδώνα, ο οποίος ονομάστηκε Ελικώνιος, ξεκίνησε με την δημιουργία βωμού προς τιμήν του την εποχή εκείνη από τους Ίωνες, ωστόσο συνεχίστηκε και από τους Αχαιούς, οι οποίοι εκτόπισαν τους πρώτους μετά από σκληρές μάχες. Την εποχή εκείνη η Ελίκη πρωτοστάτησε στην δημιουργία της Αχαϊκής Δωδεκάπολης, η οποία και συμπεριελάμβανε 12 πόλεις της Αιγιαλείας, ενώ συμμετείχε και στον Τρωικό Πόλεμο στο πλευρό των υπόλοιπων Δαναών.
Όλες οι ιστορικές πηγές συνηγορούν στο γεγονός πως κατά την Γεωμετρική Περίοδο η Ελίκη είχε αυξήσει σημαντικά την ισχύ της, με βασικά πλεονεκτήματά της την στρατηγική της θέση στον Κορινθιακό κόλπο, καθώς και την ανέγερση ενός σπουδαίου ναού προς τιμήν του Ελικώνιου Ποσειδώνα, ο οποίος προσέλκυε πιστούς από όλη την Ελλάδα. Το μέγεθος του ναού αυτού φανερώνει την σημασία του, καθώς και την αλληλεπίδραση της περιοχής τόσο με τους Δελφούς όσο και με την Ολυμπία, τα δύο σπουδαιότερα ιερά της εποχής. Προς τιμήν του Ποσειδώνα διοργανώνονταν ιπποδρομίες, με τρόπαιο έναν ιδιαίτερα πολύτιμο τρίποδα, ενώ υπήρχε και ένα πελώριο χάλκινο άγαλμά του, στο οποίο απεικονίζονταν να κρατάει έναν ιππόκαμπο στο χέρι. Παράλληλα, στον ναό προσφέρονταν αναθήματα υψηλής αξίας, τα οποία φανερώνουν μεταξύ άλλων το γεγονός πως υπήρχε μια άρχουσα τάξη στην πόλη η οποία είχε κατακτήσει αρκετά καλές συνθήκες διαβίωσης, ενώ αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός πως επί αιώνες η πόλη εξέδιδε δικό της νόμισμα. Η Ελίκη συμμετείχε στους Ελληνικούς αποικισμούς, καθώς οι κάτοικοί της ίδρυσαν την Πριήνη στην Μικρά Ασία, ενώ άλλοι Αιγιαλείς ίδρυσαν την Συβάρι, σημαντική ελληνική πόλη της Καλαβρίας.
Η εξέλιξη της Ελίκης ανακόπηκε απότομα όμως τον Δ΄ π.Χ. αιώνα, όταν έλαβαν χώρα σειρά δραματικών γεγονότων για τους κατοίκους της πόλης αυτής. Ο Παυσανίας και ο Στράβων αποδίδουν την εξαφάνιση της Ελίκης σε ένα σεισμό, ο οποίος προκάλεσε παλιρροιακό κύμα, το οποίο βούλιαξε την Ελίκη. Οι ίδιοι ιστορικοί αποδίδουν τα γεγονότα αυτά στην οργή του Ποσειδώνα προς τους Ελικιώτες, καθώς οι τελευταίοι απομάκρυναν από το ιερό του Ποσειδώνα ικέτες, τους οποίους και δολοφόνησαν. Ο Ποσειδώνας προειδοποίησε για την επερχόμενη καταστροφή, καθώς λίγες μέρες πριν συμβεί αυτή εμφανίστηκαν γιγάντιες στήλες φωτιάς. Το παλιρροιακό κύμα βούλιαξε την πόλη, ενώ όλοι οι κάτοικοι της σκοτώθηκαν. Ο Στράβων αναφέρει χαρακτηριστικά πως οι Αχαιοί είχαν στείλει δύναμη 2000 ανδρών για να περισώσουν όσους κατοίκους μπορούσαν, όμως εκείνοι δεν κατάφεραν να σώσουν κανέναν. Τα γεγονότα αυτά χρονολογούνται από τους αρχαίους μελετητές κατά το 373 π.Χ. Η καταστροφή της πόλης οδήγησε στην ίδρυση του Αιγίου από τους Αιγιαλείς, το οποίο και την αντικατέστησε ουσιαστικά. Ενάμιση αιώνα μετά την βύθισή της, ο Ερατοσθένης εκ Κυρήνης βρέθηκε στην Αιγιάλεια, και ανέφερε το γεγονός πως το βυθισμένο άγαλμα του Ποσειδώνα τρυπούσε τα δίχτυα των ψαράδων. Ακόμα, πολλοί περιηγητές κατά τα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επισκέπτονταν την περιοχή ώστε να θαυμάσουν την βυθισμένη πόλη, η οποία είχε καλυφθεί κάτω από μια λιμνοθάλασσα όμως τα τείχη της διακρίνονταν ακόμα, μέσα από το νερό.
Με το πέρασμα των αιώνων, και καθώς τα ιζήματα των ποταμών της περιοχής, Σελινούντα και Κερυνίτη, κάλυψαν την λιμνοθάλασσα, η Ελίκη ξεχάστηκε. Τον δέκατο ένατο αιώνα μ.Χ., με την ανεξαρτητοποίηση του ελληνικού κράτους και την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την αρχαία ιστορία του, πολλοί αρχαιολόγοι ενδιαφέρθηκαν για την αρχαία πόλη, ενώ στους κόλπους τους εκδηλώθηκαν έντονες διαφωνίες για την τοποθεσία της. Βασιζόμενοι στις αρχαίες αφηγήσεις, οι περισσότεροι αναζήτησαν την Ελίκη στον βυθό του Κορινθιακού κόλπου. Πέρασαν πολλές δεκαετίες έρευνας στην θάλασσα, οι οποίες όμως δεν έφεραν το θεμιτό αποτέλεσμα.
Η Ντόρα Κατσωνοπούλου μαζί με τον Στήβεν Σωτήρ, μετά από χρόνιες προσπάθειες εύρεσης της πόλης στην θάλασσα, σκέφτηκαν πως τα ερείπια της πόλης θα έπρεπε να αναζητηθούν θαμμένα στην στεριά και όχι στη θάλασσα. Αφού ανακαλύφθηκαν στρώματα με κεραμική στην περιοχή όπου εκβάλλουν οι δύο ποταμοί της περιοχής, ξεκίνησαν οι ανασκαφές, εν έτει 1995, και ολοκληρώθηκαν δέκα χρόνια αργότερα. Αποκαλύφθηκε, πέραν της Ελίκης, η ύπαρξη προϊστορικού οικισμού ο οποίος χρονολογείται στο 2400 π.Χ., αλλά και μεταγενέστερου της Ελίκης ρωμαϊκού/βυζαντινού οικισμού. Επαληθεύτηκε το γεγονός πως η Ελίκη είχε βυθιστεί μέσα σε εσωτερική λιμνοθάλασσα και όχι στον Κορινθιακό κόλπο. Το μυστήριο της Ελίκης, της Ατλαντίδας του Κορινθιακού κόλπου είχε πια λυθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αρχαία Πόλη της Ελίκης, discoveraigialeia.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Οι αριστοκράτες της Αιγιάλειας – Η αποκάλυψη του σπουδαίου λατρευτικού κέντρου της αρχαίας Ελίκης, mononews.gr, Διαθέσιμο εδώ
