Της Χριστίνας Σεφθελή,
Ο Γρηγόριος Λαμπράκης, ένας από τους πιο σημαντικούς πολιτικούς και κοινωνικούς ακτιβιστές της Ελλάδας του 20ού αιώνα, γεννήθηκε στις 3 Απριλίου 1912 στο Κερασίτσα της Αρκαδίας. Ήταν γιατρός, αθλητής και πολιτικός, και η δράση του σηματοδότησε την εποχή του τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Το 1931 ξεκίνησε να φοιτά στην σχολή Επιχειρήσεων και Λογιστικής στον Πειραιά, ενώ το 1932 ξεκίνησε να φοιτά στην ιατρική. Ταυτόχρονα ήταν και αθλητής με σημαντικές επιδόσεις: βαλκανιονίκης (σε έξι βαλκανικά πρωταθλήματα κέρδισε δώδεκα χρυσά μετάλλια), δέκα φορές πανελλήνιος πρωταθλητής, ενώ συμμετείχε και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου.
Κατά την διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, το 1941 λόγω της ιατρικής του ιδιότητας βρέθηκε στο μέτωπο ως έφεδρος αξιωματικός. Όμως τον πρόλαβε η κατάρρευση του μετώπου. Παράλληλα οργανώθηκε στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) και στην Ένωση Ελλήνων Αθλητών, όπου κύριο μέλημά του ήταν η δωρεάν παροχή υπηρεσιών υγείας στους αθλητές.
Συχνά ήταν τα επεισόδια σύγκρουσής του με τους παρακρατικούς μηχανισμούς. Στις 13 Μαρτίου 1963 δίνει γροθιά στο μέτωπο του δωσίλογου βουλευτή της ΕΡΕ, Κ. Παπαδόπουλου. Τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς η Φρειδερίκη έρχεται αντιμέτωπη με διαδηλωτές που ζητούσαν να δοθεί αμνηστία στους πολιτικούς κρατουμένους στην Ελλάδα. Ανάμεσά τους ήταν και ο Λαμπράκης. Παράλληλα, ο Λαμπράκης στις 21 Απριλίου του 1963 συμμετείχε στην Α΄ Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης. Ένα μήνα μετά, στις 22 Μαΐου 1963, ο Λαμπράκης δέχεται δολοφονικό χτύπημα από το παρακράτος στην Θεσσαλονίκη και πέντε μέρες μετά αφήνει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ.
Το χρονικό της δολοφονίας
Το μοιραίο βράδυ για τον Λαμπράκη ήταν στις 22 Μαΐου 1963 όταν και είχε πάει στην Θεσσαλονίκη για να παρευρεθεί στην εκδήλωση για την παγκόσμια ειρήνη. Έξω από το κτήριο ήταν παρακρατικές ομάδες που διαδήλωναν. Οι δρόμοι ήταν κλειστοί και δεν υπήρχε κανένα αυτοκίνητο. Ο Λαμπράκης έφυγε από την εκδήλωση συνοδευόμενος από δύο άνδρες. Όταν βγήκε στον δρόμο πέρασε ένα τρίκυκλο όχημα με μεγάλη ταχύτητα. Οδηγός του οχήματος ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και συνοδηγός ο Μανώλης Εμμανουηλίδης. Ο Λαμπράκης χτυπήθηκε και έπεσε στο έδαφος. Το όχημα απομακρύνθηκε χωρίς να το σταματήσει κανείς από τους παρευρισκόμενους αστυνομικούς. Πέντε μέρες μετά ο Λαμπράκης αφήνει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο, ενώ υπήρξαν κατηγορίες ότι δεν δέχτηκε την κατάλληλη ιατρική φροντίδα. Η έκθεση του ιατροδικαστή έδειξε ότι είχε δεχτεί δυνατό χτύπημα στο κεφάλι από μεταλλικό αντικείμενο.
Η δίκη
Συνολικά η πολύκροτη δίκη είχε διάρκεια 67 ημερών και έμελλε να μείνει στην μνήμη του κόσμου για δύο λόγους, αρχικά για την αποκάλυψη του ρόλου του φασιστικού παρακράτους και δεύτερον για την αδιαφορία των ενόρκων απέναντι σε ενοχοποιητικά στοιχεία. Κατά την διάρκεια της δίκης οι μάρτυρες άλλαζαν τις καταθέσεις τους, ενώ πολλοί είπαν ότι δέχτηκαν απειλές πριν μπουν στην δίκη. Επιπλέον χαρακτηριστικό είναι πως μια σειρά από ενοχοποιητικά στοιχεία εξαφανίστηκαν, όπως ο λοστός που χρησιμοποιήθηκε για να χτυπηθεί ο βουλευτής. Μάρτυρες αποκάλυψαν ότι το τρίκυκλο κυκλοφορούσε ανενόχλητο στους δρόμους που είχε κλείσει η αστυνομία.
Η απόφαση
Ο Σπύρος Γκοτζαμάνης έλαβε την ποινή της 11χρονης κάθειρξης για θανατηφόρες σωματικές βλάβες. Η εφημερίδα Τα ΝΕΑ στις 30 Δεκεμβρίου 1963 έγραφε: «Την απόφαση τη δέχτηκε με χαμόγελα», ενώ ο Εμμανουηλίδης καταδικάστηκε σε 8 χρόνια κάθειρξη. Ως ελαφρυντικό και στους δύο ορίστηκε ο «πρότερος έντιμος βίος» και ότι δεν «ενήργησαν από ταπεινά αίτια». Ο εισαγγελέας της δίκης σχολίασε: «Τουλάχιστον αυτό το ελαφρυντικόν είναι ελαφρώς προσβλητικόν».
Ο Ξενοφών Γιοσμάς κατηγορήθηκε ως ηθικός αυτουργός καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκιση για διατάραξη της κοινής ειρήνης. Ο λιμενεργάτης Χρήστος Φωκάς καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 μηνών. Οι Χρήστος Φωκάς, Γιώργος Λεονάρδος, Ιωάννης Τόγκας καταδικάστηκαν σε 10 μήνες φυλάκισης για διατάραξη κοινής ειρήνης, ο Κωνσταντίνος Παραπάρας σε έξι μήνες και οι Παναγιώτης Κουντουλέας και Νίκος Παπαδόπουλος σε τρεις. Αθωώθηκαν οι αξιωματικοί της Εθνικής Ασφάλειας καθώς και οι αστυνομικοί για παραβίαση των καθηκόντων τους.
Η δολοφονία του Λαμπράκη συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία και προκάλεσε διεθνή κατακραυγή. Η υπόθεση αποκάλυψε τη στενή συνεργασία του κράτους με παρακρατικές οργανώσεις και αποτέλεσε έναυσμα για μεγάλες πολιτικές αλλαγές στην Ελλάδα. Η δολοφονία του έγινε σύμβολο του αγώνα κατά της καταπίεσης και της αδικίας και ενέπνευσε τον κινηματογραφικό σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά να δημιουργήσει την ταινία Ζ το 1969, βασισμένη στο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού, η οποία απέσπασε διεθνή αναγνώριση.
Ο Γρηγόριος Λαμπράκης παραμένει ένα σύμβολο της ειρήνης και της δικαιοσύνης. Η μνήμη του τιμάται στην Ελλάδα και διεθνώς, ενώ το έργο του συνεχίζει να εμπνέει νέες γενιές ακτιβιστών και πολιτικών. Η δολοφονία του αποτέλεσε σημείο καμπής στην ελληνική πολιτική ιστορία, αναδεικνύοντας την ανάγκη για διαφάνεια, δικαιοσύνη και σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Η δράση και η θυσία του Γρηγορίου Λαμπράκη υπενθυμίζουν τη σημασία του αγώνα για την ειρήνη και την κοινωνική δικαιοσύνη, καθώς και τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει ένας αποφασισμένος άνθρωπος στην πορεία της ιστορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η δολοφονία Λαμπράκη επίκαιρη όσο ποτέ 60 χρόνια μετά, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ.
-
Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη από το παρακράτος. Οι ένορκοι “έκριναν” ότι οι δολοφόνοι με το τρίκυκλο δεν “ενήργησαν από ταπεινά αίτια”… Διώχθηκαν ακόμη και οι συνήγοροι”, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ.
