Του Γιώργου Κιόση,
O σακχαρώδης διαβήτης (diabetes mellitus) είναι μία ασθένεια που χαρακτηρίζεται από υπερβολική και συχνά επικίνδυνη ποσότητα γλυκόζης στο αίμα του ασθενούς (φυσιολογικά όρια γλυκόζης: 80-110 mg/dl). Υπάρχουν διάφοροι υπότυποι αυτής της διαταραχής, με κυριότερους τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ΣΔ1) και τύπου 2 (ΣΔ2). Ο ΣΔ1 οφείλεται σε ελαττωμένη ή και μηδενική έκκριση, ενώ ο ΣΔ2 σε έλλειψη δράσης της ορμόνης ινσουλίνης (insulin). Η ινσουλίνη είναι μία ορμόνη που παράγεται από τα β-κύτταρα της ενδοκρινούς μοίρας του παγκρέατος (νησίδια Langerhans) μετά από κάθε γεύμα, με σκοπό την εισαγωγή της γλυκόζης στα κύτταρα προς μεταβολισμό, μέσω του γλυκολυτικού δρόμου για παραγωγή ενέργειας (μόρια ΑΤΡ). Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί μία αρκετά συχνή ασθένεια, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως, ενώ ανέρχεται στην έβδομη αιτία θανάτου στις Η.Π.Α.
Δύο από τα κύρια προβλήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι διαβητικοί είναι οι περιφερικές νευροπάθειες και ο καταρράκτης. Η αντιμετώπιση του ΣΔ1 γίνεται με ενέσιμη χορήγηση ινσουλίνης σε καθημερινή βάση, ενώ στον ΣΔ2 γίνεται με έλεγχο της διατροφής (για περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες), τακτική άσκηση και ίσως και με χορήγηση ινσουλίνης (σε πιο προχωρημένο στάδιο).
Ο καταρράκτης (cataract), τον οποίο οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε, αποτελεί μία πολύ γνωστή διαταραχή της διαφάνειας του φακού του οφθαλμού. Ο διαφανής και καθαρός φακός γίνεται αδιαφανής και θολός, με αποτέλεσμα να διέρχεται λιγότερο φως το οποίο μεταφέρεται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Είναι μία χρονίως εξελισσόμενη ασθένεια (δηλαδή μπορεί να διέλθουν αρκετά χρόνια για να εμφανιστεί) και προσβάλλει όλες τις ηλικιακές ομάδες, από παιδιά μέχρι ηλικιωμένους, με μεγαλύτερο όμως επιπολασμό στους τελευταίους. Αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία τύφλωσης παγκοσμίως. Σε αρχικά στάδια γίνεται χρήση κατάλληλων γυαλιών για αντιμετώπιση της θολότητας, ενώ όταν πια «ωριμάσει» υποβάλλεται σε χειρουργείο, με αρκετά αυξημένα ποσοστά επιτυχίας.
Σχέση Διαβήτη με τον Καταρράκτη
Ο καταρράκτης, όπως αναφέραμε και παραπάνω, δημιουργείται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ενώ οι διαβητικοί έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξής του. Ειδικότερα, τα άτομα ηλικίας μικρότερης των 65 έχουν 3 με 4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα, ενώ οι άνω των 65 έχουν διπλάσια πιθανότητα. Τα μάτια διογκώνονται και αναπτύσσεται θολότητα στον οφθαλμό. Η θολότητα οφείλεται στη συσσώρευση σορβιτόλης, που παράγεται από τη γλυκόζη.
H γλυκόζη μέσα στα κύτταρα του φακού του οφθαλμού μπορεί να ακολουθήσει έναν μεταβολικό δρόμο παραγωγής φρουκτόζης (δρόμος της πολυόλης), του οποίου ενδιάμεσο είναι η σορβιτόλη. Ο δρόμος αυτός λαμβάνει χώρα και σε κύτταρα υγιών ατόμων, αλλά ο ρυθμός παραγωγής σορβιτόλης δεν υπερβαίνει τον αντίστοιχο παραγωγής φρουκτόζης (κάτι που δεν γίνεται στους διαβητικούς) και έτσι δεν υπάρχει συσσώρευση σορβιτόλης. Η σορβιτόλη παράγεται από τη γλυκόζη με δράση του ενζύμου, αναγωγάση της αλδόζης. Η συσσώρευση σορβιτόλης έχει υπεροσμωτικό αποτέλεσμα στις ίνες του φακού, οι οποίες διογκώνονται και εκφυλίζονται, προκαλώντας θολότητα στον οφθαλμό. Επίσης, η διόγκωση των ινών προκαλεί οσμωτικό στρες, το οποίο με τη σειρά του προκαλεί στρες στο ενδοπλασματικό δίκτυο (κύρια θέση πρωτεινοσύνθεσης), απ’ όπου παράγονται δραστικές μορφές οξυγόνου (ROS). Οι ROS προκαλούν οξειδωτικές βλάβες στις ίνες με αποτέλεσμα την ανάπτυξη και επιδείνωση του καταρράκτη.
Πώς γίνεται η επέμβαση;
H αντιμετώπιση του καταρράκτη γίνεται με τη μέθοδο της φακοθρυψίας, κατά την οποία ο παλιός φακός θλίβεται και αντικαθίσταται από καινούργιο τεχνητό. Η διαδικασία διαρκεί περίπου 30 λεπτά με μία ώρα και γενικώς, για τους μη διαβητικούς, τα αποτελέσματα είναι αρκετά ενθαρρυντικά. Φυσικά, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η χειρουργική επέμβαση πραγματοποιείται αργότερα, αφού σε αρχικά στάδια έχει γίνει χρήση γυαλιών. Η όραση δεν αποκαθίσταται αμέσως, αλλά χρειάζεται λίγες μέρες, ενώ, παράλληλα, γίνεται χρήση σταγόνων ώστε να αποφευχθεί η φλεγμονή ή οι λοιμώξεις.
Στους διαβητικούς οι πιθανότητες επιτυχίας επηρεάζονται και από άλλες παρακείμενες οφθαλμικές παθήσεις, όπως διαβητική αμφιβληστροπάθεια και γλαύκωμα, οι οποίες μπορούν και να επιδεινωθούν από τη διαταραχή αυτή. Η ενδοφθαλμίτιδα (λοίμωξη του εσωτερικού του οφθαλμολογικού βολβού, που μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση) είναι η κυριότερη μετεγχειρητική διαταραχή που αυξάνεται σε περιπτώσεις διαβητικών ασθενών. Επίσης, είναι σημαντικό μετά τη χειρουργική επέμβαση να διατηρηθούν τα επίπεδα της γλυκόζης χαμηλά, διότι επηρεάζουν την επούλωση της πληγής και αυξάνουν τον κίνδυνο λοιμώξεων και αιμορραγίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Diabetes, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Cataract, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Cataract in diabetes mellitus, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Cataract in patients with diabetes mellitus—incidence rates in the UK and risk factors, Nature, διαθέσιμο εδώ
